ସୁନା ମୁଖୀ
ସୁନା ମୁଖୀ
ବୈଜ୍ଞାନିକ ନାମ : କାସିଆ ଅଙ୍ଗୁଷ୍ଟିଫୋଲିଆ
ବଂଶ : ଲେଗୁମିନୋସି
ଆଞ୍ଚଳିକ ଭାଷାଗତ ନାମ
ଓଡିଆ – ସେନା , ସୁନାମୁଖୀ
ସଂସ୍କୃତ – ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣପତ୍ରୀ
ତାମିଲ – ନୀଳାବିବୈ
ମରାଠୀ - ସୋନାମୁଖୀ
ହିନ୍ଦୀ – ସନାୟ, ସୋନମୁଖୀ
ତେଲୁଗୁ - ନେଲାତେଗେଡୁ
ଗୁଜୁରାଟୀ – ସୋନାମୁଖୀ
ଇଂରାଜୀ –Indian senna
ଉପକ୍ରମ
ସୁନାମୁଖୀ ଏକ ମହତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଔଷଧୀୟ ଉଦ୍ଭିଦ, ଯାହାର କୃଷିକରଣ ଏକ ଲାଭଦାୟକ ବ୍ୟବସାୟ । ଆରବ ଓ ସୋମାଲିଆ ଦେଶ ଏହାର ବାସସ୍ଥାନ ହେଲେ ଏବେ ଭାରତ ସମେତ ବିଶ୍ଵର ଅନେକ ଦେଶରେ ଏହାକୁ ଚାଷ କରାଯାଉଛି । ଆମ ଦେଶର ଦକ୍ଷିଣ ଭାଗ ପ୍ରଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ତାମିଲନାଡୁ ତ୍ରିଚନାପଲ୍ଲୀ, ମଦୁରାଇ, ତିନେବେଲ୍ଲୀ , ମହୀଶୂର ଏବଂ ଉତ୍ତର ପଶ୍ଚିମ ଭାଗରେ ରାଜସ୍ଥାନର ପାଲୀ ଏବଂ ଗୁଜୁରାଟର ଭୋଜି ପ୍ରଭୁତି ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହାକୁ ସଫଳତାପୂର୍ବକ ଚାଷ କରାଯାଉଛି ।
ଉଦ୍ଭିଦ ପରିଚୟ
ସୁନାମୁଖୀ ୨-୩ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଗୁଳ୍ମ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭିଦ । ପତ୍ରକ- ଅଣ୍ଡାକାର, ଭାଲାକାର, ୨.୫ରୁ ୭ ସେମି ଲମ୍ବ , ୭-୮ ମିମି ଓସାର ତଥା ଚିକ୍କଣ ଅଟେ । ପୁଷ୍ପର ବର୍ଣ୍ଣ ହଳଦିଆ । ଫଳ –ଚେପଟା ,୧.୪ ରୁ ୨.୮ ଇଞ୍ଚ ଲମ୍ବ , ପ୍ରାୟ ୦.୮ ଇଞ୍ଚ ଚଉଡା ଏବଂ ଧୂସର ସବୁଜ ବର୍ଣ୍ଣଯୁକ୍ତ । ଫଳରେ ୫-୭ ସଂଖ୍ୟକ ବୀଜ ଥାଏ । ଏହାର ଫଳ ଓ ପତ୍ରକୁ ଚିକିତ୍ସାରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
ଔଷଧୀୟ ଗୁଣ ଓ ପ୍ରୟୋଗ
ଏହାର ପତ୍ର ଏବଂ ଫଳରେ ମୁଖ୍ୟତଃ ସୋନାସାଇଡ “ଏ” ତଥା “ବି “ ନାମକ ଗ୍ଲାଇକୋସାଇଡ “ସି” ମଧ୍ୟ ମିଳିଥାଏ । ଏହାର ପତ୍ର ଓ ଫଳ ବିରେଚକ ଅଟେ ଅର୍ଥାତ ଏହା ମଳପ୍ରବୃତ୍ତିରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ଏହା କୋଷ୍ଠ କାଠିନ୍ୟ , ବା କବଜାତ ରୋଗ ଦୂର କରିଥାଏ । ଏହାଛଡା , ଏହାକୁ ଆର୍ଥରାଇଟିସ , ସାଇଟିକ , କୃମିରୋଗ ନିରାକରଣରେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
ଚାଷପ୍ରଣାଳୀ
ସୁନାମୁଖୀ ଗଛକୁ ଏକ ବର୍ଷ ପାଇଁ ଚାଷ କରାଯାଏ । କିନ୍ତୁ କେତେକ ସ୍ଥାନରେ ଥରେ ଲଗାଯିବା ପରେ ୫ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅମଳ କରାଯାଇଥାଏ । ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତର ଏହାକୁ ୧ ବର୍ଷୀୟ ଫସଲ ଏବଂ ରାଜସ୍ଥାନରେ ଏହାକୁ ୫ ବର୍ଷୀୟ ଫସଲ ରୂପେ ଚାଷ କରାଯାଉଛି ।
ମୃତ୍ତିକା ଓ ଜଳବାୟୁ : ପି.ଏଚ. ୬ରୁ ୮.୫ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ମାଟିରେ ସୁନାମୁଖୀ ଚାଷ ଭଲ ହୋଇଥାଏ । ଚିକ୍କଣିଆ ମାଟି ଏହା ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ନୁହେଁ । କୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଗଛ ମୂଳରେ ଓ ଜମିରେ ପାଣି ଜମି ରହିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।
ଏହାର ଚାଷ ପାଇଁ ଶୁଷ୍କ ତଥା ଉଷ୍ଣ ଜଳବାୟୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଅଟେ । ନିର୍ମଳ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକରେ ପୁଲକିତ ହୁଏ । ଉତ୍ତାପ ନ୍ୟୁନ ତମ ୨୫ ଡିଗ୍ରୀ ଏବଂ ଅଧିକତମ ୪୫ ଡିଗ୍ରୀ ରହିବା ଅବଶ୍ୟକ । ବାର୍ଷିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ ୨୦ରୁ ୪୦ ସେମି ଏହି ଗଛର ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିପାରେ । ଅଧିକ ବର୍ଷା ଓ ମେଘୁଆ ପାଗ କ୍ଷତିକାରକ ।
ଜମି ପ୍ରସ୍ତୁତି
ବର୍ଷା ଆରମ୍ଭରେ ଜମିକୁ କଢାଣ କରି ପ୍ରାୟ ୧ ମାସ ଛାଡିଦେବ । ତାପରେ ୨ ଓଡ ଆଡଚାଷ କରି ଶେଷ ଓଡଚାଷ ବେଳେ ହେକ୍ଟର ପ୍ରତି ୧୦ ଟନ ଗୁଣ୍ଡି ଖତ ମାଟିରେ ମିଶାଇ ମଇ ଦେଇ ଜମିକୁ ସମତଳ କରିବ । ସୁବିଧା ଅନୁସାରେ କିଆରି ଛନ୍ଦି ପାଣି ମଡାଇବା ଓ ଛଡାଇବା ନାଳୀ ରଖିବ ।
ଖତ ସାର
ଖତ ୧୦ ଟନ, ଯବକ୍ଷାରଜାନ ୫୦ କେଜି , ଫସଫରସ ୩୦ କେଜି, ପଟାସ ୨୫ କେଜି , ଶେଷ ଓଡଚାଷବେଳେ ମାଟିରେ ମିଶାଇବ ଆଉ ୫୦ କେଜି ଯବକ୍ଷାରଜାନ ଫସଲର ୮୦ ଓ ୧୩୦ ଦିନରେ ଅଧା ଅଧା କରିଦେବ ।
ବିହନ
ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁନାମୁଖୀର ପ୍ରମୁଖ ଦୁଇପ୍ରକାର ଉନ୍ନତ କିସମ ମିଳୁ ଅଛି, ଯଥା –(୧) ସୋମିଲ (୨) ଏ.ଏଲ.ଏଫ.ଟି-୨ ଗୁଜୁରାଟ କୃଷି ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ଦ୍ଵାରା ବିକଶିତ ।
ଲଗାଇବା ପ୍ରଣାଳୀ
ମଞ୍ଜି ଉପରେ ଚୋପା ଅତି ଶକ୍ତ । ମଞ୍ଜିକୁ ବାଲି ସହ ହେମଦସ୍ତାରେ କୁଟି ଦେଲେ ଚେପା ଉଖାରି ହୁଏ । ଚୋପା ବାହାର କରି ଏହାକୁ ୧୦-୧୨ ଘଣ୍ଟା ପାଣିରେ ଭିଯାଇ ଛାଣି ପାଣି ନିଗିଡିଲେ କେଜି ପ୍ରତି ୨.୫ ଗ୍ରାମ ଥିରାନ କାପଟାଣ ବା ୧.୫ ଗ୍ରାମ ବାଭିଷ୍ଟିନ ଗୋଳାଇ ବିଶୋଧନ କରି ଧାଡି ମଧ୍ୟରେ ୪୫ ସେମି ଓ ଗଛ ମଧ୍ୟରେ ୩୦ ସେମି ବ୍ୟବଧନ ରଖି ପୋତିବ ,। ଏହାଦ୍ୱାରା ହେକ୍ଟରକୁ ୬ କେଜି ମଞ୍ଜି ଲାଗିବ । ଧାଡିରେ ବୁଣିଲେ ୨୦ କେଜି ଦରକାର ହେବ ।
ଜଳ ସେଚନ :
ବର୍ଷାଦିନେ ଛଡା ଅଧିକ ଦିନ ବର୍ଷା ଛାଡିଗଲେ ପ୍ରାୟ ୫- ୮ ଥର ସାମାନ୍ୟରୁ ମଧ୍ୟମ ଜଳସେଚନ କରାଯାଏ । ତେବେ ସୁନାମୁଖୀ ଫସଲରେ ଅତ୍ୟାଧିକ ଜଳସିଞ୍ଚନ ଆବଶ୍ୟକତା ନ ଥାଏ । ବର୍ଷସାରା ୩୦ ସେମି ବର୍ଷା ହେଉଥିଲେ ଆଦୌ ଜଳସେଚନ ଦରାକାର ନାହିଁ । ଅଧିକ ପାଣି ଅମଳ ପାଇଁ ହାନିକାରକ ।
ଅନ୍ତଃଫସଲ ଓ ଫସଲ ପର୍ଯ୍ୟାୟ
ଧାନ ପରେ ସେହି ଜମିରେ ସୁନାମୁଖୀ ଲଗାଯାଇପାରେ । କପା, ରାସୀ, ଲଙ୍କା, ବାଇଗଣ , ଭେଣ୍ଡି, ଓ ତମାଟୋ ଦୁଇଧାଡି ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ତଃଫସଲ ରୂପେ ଲଗାଯାଏ । ଏହାଛଡା, ପର୍ଯ୍ୟାୟ କ୍ରମେ ସୋରିଷ- ସୁନାମୁଖୀ- ଧନିଆ ଚାଷ ଲାଭଜନକ ହୋଇଥାଏ ।
ଘାସବଛା ଓ କୋଡା ଖୋସା
ଗଛ ୨୫-୩୦,୭୦-୮୦ ଓ ୧୧୦ ଦିନ ବେଳକୁ ପ୍ରଥମ, ଦ୍ୱିତୀୟ , ତୃତୀୟଥର କୋଡାଖୋସା, ଘାସବଛା ଓ ସାରଦେବା କାମ ହୁଏ । ଟେଫ୍ଲାନ ଘାସମରା ଔଷଧ ୪ କେଜି ଗଦା ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ ଘାସ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ସାଙ୍ଗକୁ ଅମଳ ଓ ଆନ୍ଥାକ୍ୟୁନନ ଧାରଣା ବଢେ । ସୁନାମୁଖୀ ଗଛକୁ କୌଣସି ପଶୁ ଯଥା ଗାଈ, ଛେଳି, ମେଣ୍ଢା ଖାଆନ୍ତି ନାହିଁ । ତେଣୁ ଫସଲକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବାପାଇଁ ବାଦ ଦେବାର ଅବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ ।
ରୋଗପୋକ ପରିଚାଳନା
ପତ୍ରଖିଆ ପୋକ, ଧଳାପ୍ରଜାପତି ଓ ଫଳବିନ୍ଧା ପୋକଜନିତ କ୍ଷତି ଏଡାଇବା ପାଇଁ ଯଥାକ୍ରମେ କାର୍ବାରିଲ ଲାଇଟର ପାଣିରେ ୪ ଗ୍ରାମ, ଜୁନ- ଜୁଲାଇ ପରିବର୍ତ୍ତେ ମାର୍ଚ୍ଚ-ଏପ୍ରିଲରେ କାର୍ବାରିଲ ବୁଣିବ । ଇଣ୍ଡୋସଲଫାନ ଶତକଡା ୦.୨୫ କିମ୍ବା କାର୍ବାରିଲ ଶତକଡା ୨୫ ସ୍ପ୍ରେ କରିବ
ରୋଗ
ପତ୍ରଚିତା ପାଇଁ ତିଥେନ ଏମ-୪୫ ଶତକଡା ୧୫ ଭାଗ ୧୫ ଦିନ ବ୍ୟବଧାନରେ ୩ ଥର ସ୍ପ୍ରେ କରିବ । ପିଲ ଗଛ ଚାରା ଓ ବଡଗଛର ଶୁଷ୍କ ପଚା ପାଇଁ ଶତକଡା ୧୫ ଭାଗ ଡିଥେନ ଏମ-୪୫ ସ୍ପ୍ରେ କରିବ । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଗୋମୁତ୍ର, ନିମ୍ବପତ୍ର କିମ୍ବା ଦୁଦୁରା ପତ୍ରର ରସକୁ ପାଣିରେ ମିଶାଇ ସିଞ୍ଚନ କଲେ ଉପରୋକ୍ତ ରୋଗପୋକ ଦାଉରୁ ସୁରକ୍ଷା ମିଳିପାରିବ ।
ଅମଳ
ଫସଲ ୩ ଥରରେ ଅମଳ କରାଯାଏ । ଚାରା ରୋପଣ ବା ମଞ୍ଜି ପୋତିବାର ୫୦-୭୦ ଦିନରେ ସମସ୍ତ ଆଗ ପତ୍ରଗୁଡିକ ହାତ ତୋଳା କରିବ । ଦ୍ୱିତୀୟ ତୋଡା ୯୦-୧୦୦ ଦିନରେ , ତୃତୀୟ ଓ ଶେଷ ତୋଡା ୧୩୦-୧୫୦ ଦିନରେ ହୁଏ । ଶେଷଥର ସମୁଦାୟ ଗଛକୁ ଉପାଡି ପତ୍ର ଓ ଫଳକୁ ଅଲଗା ତୋଳାଯାଏ ।
ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣ
ତୋଳାପତ୍ର ଓ ଫଳକୁ ପ୍ରଥମେ କ୍ଷେତରେ ପତଳା କରି ବିଛାଇ ଶୁଖାଇବ , ଯଦ୍ଵାରା ଅଧିକାଂଶ ଜଳୀୟ ଅଂସ କମିଯିବ । ସାମାନ୍ୟ ଶୁଖିଥିବା ପତ୍ର ଓ ଫଳକୁ ଆଣି ଖଳାରେ ୧୦-୧୨ ଦିନ ଖେଳାଇ ଶୁଖାଇବ । ପତ୍ର ଓ ଫଳ ରଙ୍ଗ ଈଷତ ସବୁଜରୁ ସବୁଜ ହଳଦିଆ ରହିବ । ସୁଖାଇବାର ଡେରି କଲେ କିମ୍ବା ଠିକ ଭାବେ ନ ଶୁଖାଇଲେ ରଙ୍ଗ କଳା ଓ ବାଦାମି ଦେଖାଯିବ ଏବଂ ମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସ ହେବ । ଶୁଖିଥିବା ପତ୍ର ଓ ଫଳକୁ ଜଳଚାପ ପ୍ରଣାଳୀରେ ସଙ୍କୁଚିତ କରି ଅଖାରେ ଭରି ଥଣ୍ଡା ଅନ୍ଧାର ଘରେ ରଖି ରପ୍ତାନି କରାଯାଏ । ସାଧାରଣତଃ ରଙ୍ଗ ଠିକ ରହିବା ପାଇଁ ପାକଳ ପତ୍ର ଓ ପାକଳ ହୋଇନଥିବା ଫଳ (୧୦-୨୦ଦିନରେ ) ତୋଳାଯାଏ ବେଳେ ଫଳରୁ ମଞ୍ଜି ବାହାର କରିଦିଆଯାଏ ।
ଅମଳହାର
ଜଳସେଚିତ ଜମିରୁ ହେକ୍ଟର ପ୍ରତି ପତ୍ର.୧.୦ – ୧.୫ ଟନ ଫଳ ୧.୫ ଟନ ମିଳେ । ଅଣଜଳସେଚିତ ଜମିରୁ ପ୍ରାୟ ଏହାର ଅଧାରୁ ସାମାନ୍ୟ ଅଧିକ ମିଳେ । ସକ୍ରିୟ ଉପାଦାନ ଆନ୍ଥାକୁଇନନ ପତ୍ରରେ ଶତକଡା ୨.୦ -୨.୫ ଏବଂ ଫଳରେ ଶତକଡା ୨.୫-୩.୦ ଥାଏ । ମଞ୍ଜିରେ ନଥାଏ । ପତ୍ର ଓ ଫଳ ଛଡା ପୁଷ୍ପଦଣ୍ଡ ପ୍ରାକ୍ଷ, କାଣ୍ଡ ଓ ଚେର ବକଳରେ ଯଥାକ୍ରମେ ଶତକଡା ୨.୭୬, ୨.୮୯, ୧.୯୧ ଭାଗ ଶତକଡା ୩.୩୩ ଭାଗ ସେନୋସାଇଡ ଥାଏ ।
ସାଇତିବା
ରଙ୍ଗ ଓ ଆକାର ଅନୁସାରେ ତୋଳା ଶୁଖିଲା ପତ୍ର ଓ ଫଳକୁ ୨ରୁ ୩ ଶ୍ରେଣୀ ଭୁକ୍ତ କରାଯାଏ ।
(କ) ବଡ ହଳଦୀ ଓ ସବୁଜ ପତ୍ର ଓ ଫଳ ଯଥାକ୍ରମେ – ଅଧିକ ଦର ।
(ଖ) ବାଦାମି ରଙ୍ଗ ଓ ଫଳ (୨ୟ ଶ୍ରେଣୀ) – କମ ଦର
(ଗ) ଛୋଟ ଭଙ୍ଗା ପତ୍ର ଓ ଫଳ (୩ୟ ଶ୍ରେଣୀ) – ବିକ୍ରି ହୁଏନା ।
ପତ୍ର ଓ ଫଳ ସୁଖାଇବାବେଳେ ଅଯତ୍ନ ଓ ସାଇତିବା ଅସୁବିଧାରୁ ସାମାନ୍ୟ ଆଦ୍ର ରହିଲେ ପତ୍ର ଓ ଫଳ ପାଉଁସିଆ କଳା ପଡେ , ଯଦ୍ଵାରା ଔଷଧ ଗୁଣ କମିଯାଏ । ଗରମ ପବନ ୪୦ ସେଣ୍ଟିଗ୍ରେଡ ଦେଇ ଶୁଖାଯାଇପାରେ । ୫୦ ସେଣ୍ଟିଗ୍ରେଡ ହେଲେ ଗୁଣ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ ।
ଆୟ ବ୍ୟୟ
ଜଳସେଚିତ ଜମିରେ ହେକ୍ଟର ପ୍ରତି ଖର୍ଚ୍ଚ ୭ ହଜାର ଟଙ୍କା ଓ ମୋଟ ଆୟ ୩୭,୫୦୦ ଟଙ୍କା । ହେକ୍ଟର ପ୍ରତି ନେଟ ଲାଭ ୩୦,୫୦୦ ଟଙ୍କା ହୋଇଥାଏ ।
ଆଧାର : ଡାକ୍ତର ଦୀନବନ୍ଧୁ ମହାରଣା
Last Modified : 1/5/2020
