ଶାଗ ଚାଷ

ଶାଗ

ଶାଗ ଏକ ରୁଚିକର ଖାଦ୍ୟ । ଶାଗରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଧାତବ ଲବଣ ଥିବାରୁ ତାହା ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ପକ୍ଷେ ଖୁବ୍ ଉପକାରୀ । ପ୍ରତିଦିନ ଆବଶ୍ୟକ ପରିମାଣରେ ଶାଗ ଖାଇଲେ ଝାଡ଼ା ପରିଷ୍କାର ହୁଏ । ଅନେକ ସବୁଜ ଶାଗରେ କ୍ୟାରୋଟିନ୍‌ ଥାଏ। ଯାହାକି ଦେହ ଭିତରେ ଭିଟାମିନ ଏ ରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ । ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ମତରେ ଶାଗରେ ଭିଟାମିନ୍ ଏ, ବି, ସି, କେ, ଚୂନ, ଲୌହ, ପଟାସ, ଫସ୍‌ଫରସ୍ ପ୍ରଭୃତି ଧାତବ ଲବଣ ମଧ୍ୟ ରହି ଥାଏ ।

ଶାଗ ଫସଲକୁ ଅମଳ ପରେ ପରେ ଖାଦ୍ୟ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଉଚିତ୍ । ଶାଗକୁ କାଟି ଅଧିକ ସମୟ ରଖିଲେ ହେଁ ରୁ ଭିଟାମିନ୍ ବି ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ । ଅଧିକ ଶିଝାଇ ଦେଲେ ଶାଗରୁ ଖାଦ୍ୟସାର ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକ ପ୍ରତିଦିନ କିଛି ନା କିଛି ଶାଗ ଖାଇବା ଉଚିତ୍ ।

ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ଖଡ଼ା, କୋଶଳା, ଲେଉଟିଆ, ବଥୁଆ, ପୋଇ, ମେଥି ପ୍ରଭୃତି ଶାଗଚାଷ କରାଯାଇଥାଏ । ଖରାଦିନେ ଖଡ଼ା, ଲେଉଟିଆ, ପୋଇ ଓ ଶୀତଦିନେ କୋଶଳା, ବଥୁଆ, ପାଳଙ୍ଗ ମୁଖ୍ୟତଃ ଚାଷ ହୋଇଥାଏ । ସଜନା ଶାଗ ମଧ୍ୟ ଚାଷ କରାଗଲାଣି।

ପଞ୍ଜାବ ଓ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶରେ ସୋରିଷକୁ ମଧ୍ୟ ଶାଗ ପାଇଁ ଚାଷ କରାଯାଏ । ଗରିବ ଲୋକ ମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଶାଗ ଏକ ଆଶୀର୍ବାଦ କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବନାହିଁ ।

ଚାଷ ପ୍ରଣାଳୀ

ଢିପ ଓ ନିଗିଡ଼ା ମାଟିରେ ଶାଗ ଭଲ ହୁଏ । ବିଲରେ ପାଣି ଜମି ରହିଲେ ଶାଗ ଫସଲ ଭଲ ହୁଏ ନାହିଁ । ଦୋରସା ମାଟି ଶାଗ ପାଇଁ ଖୁବ୍ ଉପଯୁକ୍ତ । ତେବେ ଶାଗ ଫସଲ ପ୍ରଚୁର ଖତ ଆବଶ୍ୟକ କରେ ।

ଶାଗ ପାଇଁ ବିଲକୁ ଭଲ ଭାବରେ ଚାଷ କରି ମାଟି ଗୁଣ୍ଡ କରିଦେବା ଉଚିତ୍ । ଲୁହା ଲଙ୍ଗଳରେ ଏକ ବା ଦୁଇ ଓଡ଼ ଚାଷକରି ପରେ ଚକଲଙ୍ଗଳ ସାହାଯ୍ୟରେ ଚାଷ କଲେ ମାଟି ଗୁଣ୍ଡ ହୋଇଯାଏ । ଚାଷ ସମୟରେ ଜମିରେ ଖତ ଦେଲେ ତାହା ମାଟିରେ ଭଲ ଭାବରେ ମିଶିଯାଏ । ଶାଗ ବୁଣିବା ପୂର୍ବରୁ ବିଲରେ ମଇ ଦେଇ ମାଟିକୁ ସମତଳ କରିଦେବା ଉଚିତ୍ । ତାପରେ ସୁବିଧା ଦେଖୁ ପ୍ରତି ୧୦ ଫୁଟ ଚଉଡ଼ାରେ ବିଲ ରେ ସିଆର ଟାଣି ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ପରେ ଏହି ସିଆର ଦେଇ ଶାଗ ଫସଲରେ ପାଣି ଦିଆଯାଇ ପାରିବ ।

ସାଧାରଣତଃ ଖଡ଼ା, କୋଶଳା, ଲେଉଟିଆ ପାଇଁ ଏକର ପ୍ରତି ୨ ରୁ ୩ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମଞ୍ଜି ଦରକାର ହୋଇଥାଏ । ବିହନକୁ ଥିମ୍ ସହ ମିଶାଇ ବିଶୋଧନ କରିଦେବା ଉଚିତ୍ ।

ଶାଗ ବୁଣିବା ସମୟ

ଖଡ଼ା ଶାଗ ବର୍ଷର ବାରମାସ ଯାକ ଚାଷ କରାଯାଇପାରିବ । ଲେଉଟିଆ ଶାଗ ଖରାଦିନେ ଓ କୋଶଳା ଶାଗ ନଭେମ୍ବର ଠାରୁ ମାର୍ଚ୍ଚ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଷ କରାଯାଇ ପାରିବ । ବଥୁଆ, ପାଳଙ୍ଗ, ସୋରିଷ ଶାଗ ମଧ୍ୟ ନଭେମ୍ବର ଠାରୁ ଜାନୁୟାରୀ ଭିତରେ ବୁଣାଯାଇ ପାରିବ । ପୋଇ ଖରା, ବର୍ଷା ଓ ଶୀତ ସବୁ ସମୟରେ ଚାଷ କରାଯାଇ ଥାଏ । ତେବେ ଖରାଦିନେ ବିଲରେ ଅଧ୍ବକ ପରିମାଣରେ ପୋଇ ଚାଷ କରାଯାଏ ଓ ଏଥିରୁ ଅଧିକ ଲାଭ ମିଳିଥାଏ ।

ଧଣିଆ ଓ ପୋଦିନା ସାଧାରଣତଃ ଚଟଣୀ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଧଣିଆ ମଟାଳ ବା ଦୋରସା ମାଟିରେ ଭଲ ହୁଏ, କିନ୍ତୁ ପୋଦିନା ବାଲିଆ ମାଟିରେ ଭଲ ହୋଇଥାଏ ।

ମଞ୍ଜି ବୁଣି ସାରିବା ପରେ ମାଟିକୁ ମଇ ଦେଇ ତାହାକୁ ଘୋଡ଼େଇ ଦେବା ଦରକାର । ଗଛ ଉଠିବାର ସପ୍ତାହେ ପରେ ବିଲରୁ ଘାସ ବାଛି ଆବଶ୍ୟକ ଅନୁସାରେ ପାଣି ଦେବା ଉଚିତ୍ । ଶାଗ ଫସଲ ପାଇଁ ଶୀତ ଓ ଖରାଦିନେ ପ୍ରାୟ ପ୍ରତି ସପ୍ତାହରେ । ଥରେ ଲେଖାଏଁ ପାଣି ଦେବା ଦରକାର ହୋଇଥାଏ ।

ଖତସାର ପ୍ରୟୋଗ

ଶାଗ ବୁଣିବା ପୂର୍ବରୁ ଏକର ପିଛା ୨୦ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ଯବକ୍ଷାର, ୧୬ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ଫସ୍‌ଫରସ୍ ଓ ୧୨ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ପଟାସ୍ ସାର ଦେଇ ବୁଣିବା ଉଚିତ୍ । ଏହି ସାର ପାଇବା ପାଇଁ ଏକର ପିଛା ୪୪ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ୟୁରିଆ, ୧୦୦ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ସିଙ୍ଗଲ୍ ସୁପର ଫସ୍‌ଫେଟ୍ ଓ ୨୦ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ମ୍ୟୁରେଟ୍ ଅଫ୍ ପଟାସ୍ ସାର ଆବଶ୍ୟକ । ଏହା ବଦଳରେ ହିସାବ କରି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସାର ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇପାରେ । ସବୁ ଫସ୍‌ଫରସ୍, ଅଧା ଯବକ୍ଷାର ଓ ଅଧା ପଟାସକୁ ମୂଳସାର ହିସାବରେ ଦେବାକୁ ହେବ । ମାଟିରେ ପାଗ ଥାଇ ଶାଗ ମଞ୍ଜି ବୁଣିବା ଉଚିତ୍ । ତେଣୁ ପାଗ ନଥିଲେ ବୁଣିବା ପୂର୍ବରୁ ବିଲରେ ପାଣି ମଡ଼େଇ ପାଗ କରି ମଞ୍ଜି ବୁଣିବା ଉଚିତ୍ । ଶାଗ ମଞ୍ଜି ଛୋଟ ଛୋଟ ହୋଇଥିବା ହେତୁ ତାହାକୁ ଗୁଣ୍ଡ ଖତ ବା ମାଟି ସହିତ ମିଶାଇ କରି ବୁଣାଯାଇପାରେ । ବୁଣିବାର ୧୫ ଦିନ ପରେ ଅବଶିଷ୍ଟ ଯବକ୍ଷାର ଓ ପଟାସ ସାର ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ଉଚିତ୍।

ପ୍ରାୟ ୨୫ ରୁ ୩୦ ଦିନ ଭିତରେ ଖଡ଼ା ଓ କୋଶଳା ଶାଗ ଅମଳ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଲେଉଟିଆ ଶାଗ ୨୫ ରୁ ୩୦ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ କାଟିବା ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ପ୍ରତି ୧୦ ରୁ ୧୫ ଦିନରେ ଥରେ ଲେଖାଏଁ କଟାଯାଇପାରେ ।

ଆଜିକାଲି ଅନେକ ଲୋକ ଉନ୍ନତ ପ୍ରଣାଳୀରେ ସଜନା ଚାଷ କରୁଛନ୍ତି । ଏଥିପାଇଁ ପିକେଏସ୍-୧, ପିକେଏମ୍-୨, ପୁନାମୁରୁଙ୍ଗାଇ, କୋଡ଼ିକାଲ ମୁରୁଙ୍ଗାଇ ଆଦି କିସମ ଚାଷ କରାଯାଇପାରିବ । ବିହନ ଦ୍ବାରା ବା ଡାଳଖଣ୍ଡ ସାହାଯ୍ୟରେ ସଜନାର ବଂଶ ବିସ୍ତାର କରାଯାଇ ପାରିବ । ଧାଡିକୁ ଧାଡ଼ି ୩ ରୁ ୫ ମିଟର ଓ ଗଛକୁ ଗଛ ୩ ରୁ ୫ ମିଟର ଦୂରତାରେ ଗଛ ଲଗାଇବାକୁ ହେବ । ବର୍ଷା ଋତୁ ଆରମ୍ଭରେ ସଜନା ଲଗାଯିବ । ତେବେ ମଞ୍ଜିରୁ ଚାରା କରି ଲଗାଉଥିଲେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସମୟରେ ମଧ୍ୟ ଲଗାଯାଇପାରିବ ।

ଶାଗ ଚାଷ ବିଷୟରେ କେତେକ ଜାଣିବା କଥା –

• ନିଗିଡ଼ା ଦୋରସା ମାଟିରେ ଶାଗ ଚାଷ କରନ୍ତୁ ।
• ବିଲକୁ ଭଲ ଭାବରେ ଚାଷ କରି ମାଟିକୁ ଗୁଣ୍ଡ କରି ଦିଅନ୍ତୁ ।
• ବିଲରେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ଖତ ଦିଅନ୍ତୁ ।
• ପାଣିଦେବା, ଘାସ ବାଛିବା ଓ ଅମଳ କରିବା ପାଇଁ ବିଲକୁ ସୁବିଧା ଅନୁସାରେ ପଟି ପଟି କରି ଦିଅନ୍ତୁ ।
• ସବୁବେଳେ ମାଟିରେ ପାଗ ଥିଲାବେଳେ ମଞ୍ଜି ବୁଣି ମଇ ଦେଇଦିଅନ୍ତୁ ।
• ବିକ୍ରି କରିବାର ଅଳ୍ପ ସମୟ ପୂର୍ବରୁ ବିଲରୁ ଶାଗ କାଟି ବଜାରକୁ ନିଅନ୍ତୁ ।

ଆଧାର -"ଓୟୁଏଟି"