ଜମା-ସଂଗ୍ରହ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମୟରେ ରେକର୍ଡ ରଖିବା ଏବଂ ବଜାର ସଂଲଘ୍ନତା

ଲକ୍ଷ୍ୟ

ଅଧିବେଶନର ଶେଷ ଆଡକୁ ଅଂଶଗ୍ରହଣକାରୀ ମାନେ ଜମା-ସଂଗ୍ରହ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ବଜାର ସଂଲଘ୍ନତା ସମୟରେ ସମୟରେ ରେକର୍ଡ ଲିପିବଦ୍ଧ କରିବାର ଉପାଦେୟତା ବିଷୟରେ ଜାଣିବେ, ଏହାସହ ସେମାନେ ରେକର୍ଡ ଲେଖିବାକୁ ଶିଖିବେ I

ଶିକ୍ଷଣ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ

• ଜମା-ସଂଗ୍ରହ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ ବଜାର ସଂଲଘ୍ନତା ସମୟରେ ପାରଦର୍ଶୀତା ରଖିବା ପାଇଁ ରେକର୍ଡ଼ ଲେଖିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ବିଷୟରେ ଚାଷୀମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ଦେବା I

ପ୍ରୟୋଜନ

ଏହି ଅଧିବେଶନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଅଂଶଗ୍ରହଣକାରୀ ମାନେ ଜମା-ସଂଗ୍ରହ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ବଜାର ସଂଲଘ୍ନତା ସମୟରେ ସମୁହ, ଗ୍ରାମ, ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଦଳ ଏବଂ ଚାଷୀ ସ୍ତରରେ ରେକର୍ଡ ଲିପିବଦ୍ଧ କରିବାର ମହତ୍ୱ ବିଷୟରେ ଚାଷୀମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷାଦାନ କରିବା I ନିବେଶ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆର୍ଥିକ କାରବାର ରେକର୍ଡ଼ ପରିଚାଳନା ତଥା ଲିପିବଦ୍ଧ କରିବାପାଇଁ ଦଳମାନଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାରେ ଧ୍ୟାନ ଦିଆଯିବ I ଅନେକ ପ୍ରକାର କାରଣ ବିଚାରକୁ ନେଇ ହିସାବ କରାଯାଏ ଯଥା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଚାଷୀର ଉତ୍ପାଦ ଯୋଗଦାନ, ପରିବହନର ପ୍ରବନ୍ଧନ, ଦରକାର ହେଉଥିବା ଶ୍ରମ, ପରିବହନ ସମୟରେ ଓଜନହାନୀ, ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥିବା ବସ୍ତା ସଂଖ୍ୟା ଇତ୍ୟାଦି I ଏହି ପୁରା ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ପାରଦର୍ଶୀତା ବଜାୟ ରଖିବା ପାଇଁ ସଠିକ ରେକର୍ଡ଼ ଲେଖିବା ମହତ୍ୱପୁର୍ଣ I ଦଳଗତ ବିପଣନ ପାଇଁ ସମୂହ ଏକ ପାରଦର୍ଶୀ ହିସାବ ରଖିବା ପ୍ରଣାଳୀକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଉଚିତ I ଚାଷୀ/ସମୂହ ସ୍ତରରେ ରେକର୍ଡ଼ ରଖିବାପାଇଁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ପଦେକ୍ଷେପ ନେବା ଆବଶ୍ୟକ I ନିବେଶ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆର୍ଥିକ କାରବାରର ରେକର୍ଡ଼ ରଖିବା କାମ ସମାନ୍ୟତଃ ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଦଳ କିମ୍ବା ସମୂହର କମିଟି/ଦଳର ନେତାଙ୍କୁ ଦିଆଯାଇଥାଏ I ଅନେକ ପ୍ରକାର କାରଣ ବିଚାରକୁ ନେଇ ହିସାବ କରାଯାଏ ଯଥା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଚାଷୀର ଉତ୍ପାଦ ଯୋଗଦାନ, ପରିବହନର ପ୍ରବନ୍ଧନ, ଦରକାର ହେଉଥିବା ଶ୍ରମ, ପରିବହନ ସମୟରେ ଓଜନହାନୀ, ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥିବା ବସ୍ତା ସଂଖ୍ୟା ଇତ୍ୟାଦି I ବିକ୍ରୟ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମାପ୍ତି ପରେ ଚାଷୀମାନେ ଏକ ସଭାରେ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇ ଲାଭ/କ୍ଷତିର ସମୀକ୍ଷା କରିବେ ଏବଂ ଲାଭ ବାଣ୍ଟିବାର ସୂତ୍ର ବିଷୟରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବେ I

ଜମା-ସଂଗ୍ରହ ଏବଂ ବଜାର ସଂଲଘ୍ନତା ସମୟରେ ରେକର୍ଡ ରଖିବା ନିର୍ଦ୍ଦେଶାବଳୀ

ପୃଷ୍ଠଭୁମୀ

ଜମା-ସଂଗ୍ରହ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ବଜାର ସଂଲଘ୍ନତା ସମୟରେ ସମୁହ, ଗ୍ରାମ, ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଦଳ ଏବଂ ଚାଷୀ ସ୍ତରରେ ରେକର୍ଡ ଲିପିବଦ୍ଧ କରିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ମହତ୍ୱପୁର୍ଣ I ନିବେଶ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆର୍ଥିକ କାରବାର ରେକର୍ଡ଼ ପରିଚାଳନା ତଥା ଲିପିବଦ୍ଧ କରିବାପାଇଁ ଧ୍ୟାନ ଦିଆଦେବା ଉଚିତ I ସାଧାରଣତଃ ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଦଳ/ସାଧାରଣ ଜୀବିକା ସମୂହକୁ ରେକର୍ଡ଼ ରଖିବା ପାଇଁ ଦାୟୀତ୍ୱ ଦିଆଯାଏ I ଅନେକ ପ୍ରକାର କାରଣ ବିଚାରକୁ ନେଇ ହିସାବ କରାଯାଏ ଯଥା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଚାଷୀର ଉତ୍ପାଦ ଯୋଗଦାନ, ପରିବହନର ପ୍ରବନ୍ଧନ, ଦରକାର ହେଉଥିବା ଶ୍ରମ, ପରିବହନ ସମୟରେ ଓଜନହାନୀ, ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥିବା ବସ୍ତା ସଂଖ୍ୟା ଇତ୍ୟାଦି I ଥରେ ବିକ୍ରୟ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମାପ୍ତି ହୋଇଗଲେ, ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଦଳ/ସାଧାରଣ ଜୀବିକା ସମୂହମାନେ ଏକ ସଭାରେ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇ ଲାଭ/କ୍ଷତିର ସମୀକ୍ଷା କରିବେ ଏବଂ ଲାଭ ବାଣ୍ଟିବାର ସୂତ୍ର ବିଷୟରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବେ I ଏହି ପୁରା ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ପାରଦର୍ଶୀତା ବଜାୟ ରଖିବା ପାଇଁ ସଠିକ ରେକର୍ଡ଼ ଲେଖିବା ମହତ୍ୱପୁର୍ଣ I ଦଳଗତ ବିପଣନ ପାଇଁ ସମୂହ ଏକ ପାରଦର୍ଶୀ ହିସାବ ରଖିବା ପ୍ରଣାଳୀକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଉଚିତ I

ସୋପାନ-ପର-ସୋପାନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ

ସୋପାନ -୧: ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଅଭ୍ୟାସ: ନିବେଶ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆର୍ଥିକ କାରବାର ରେକର୍ଡ଼ ପରିଚାଳନା ତଥା ଲିପିବଦ୍ଧ କରିବା କାହିଁକି ମହତ୍ୱପୁର୍ଣ ଚାଷୀମାନଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନା କରନ୍ତୁ I

ସୋପାନ -୨: ରେକର୍ଡ଼ ରଖିବା: ଅଂଶଗ୍ରହଣକାରୀମାନଙ୍କୁ ମନେ ପକାଇ ଦିଅନ୍ତୁ ଯେ ରେକର୍ଡ଼ ଲେଖିବା ସମୟରେ ସେମାନେ ଏହି ଦିଗସବୁକୁ ମନେ ରଖିବା ଉଚିତ:

• ରେକର୍ଡ଼ ଦୁଇଟି ସ୍ତରର ରଖିବା ଉଚିତ: ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଦଳ ସ୍ତରରେ ତଥା କୃଷକ କ୍ଷେତ୍ର ଓ ବ୍ୟବସାୟ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ତରରେ
• ସବିଶେଷ ତଥ୍ୟ ଯଥା ସଦସ୍ୟ/ଚାଷୀର ନାମ, ଯୋଗଦାନ କରିଥିବା ମୋଟ ପରିମାଣ, ବସ୍ତା ସଂଖ୍ୟା ଇତ୍ୟାଦି ଲିପିବଦ୍ଧ କରିବାପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦଳ/କୃଷକ କ୍ଷେତ୍ର ଓ ବ୍ୟବସାୟ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଏକ ସରଳୀକୃତ ହିସାବ ରଖିବା ଫର୍ମାଟ ବିତରଣ କରିବା ଉଚିତ I
• ଯଦି ବିପଣନ ପାଇଁ ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଥାଏ, ତେବେ ଏହିସବୁ ଖର୍ଚ୍ଚ ଯଥା, ସ୍ଥାନୀୟ ପରିବହନ, ମାଲ ବୋଝେଇ/ନିଷ୍କାସନ, ପରିବହନ ସମୟରେ ଓଜନହାନୀ ଇତ୍ୟାଦିକୁ କାଟି ସର୍ବମୋଟ ଲାଭ ପରିମାଣକୁ ହିସାବ କରିବା ଦରକାର ଯାହା ଯୋଗଦାନ (ଉତ୍ପାଦର ପରିମାଣ) ଅନୁସାରେ ଚାଷୀମାନଙ୍କୁ ବିତରଣ କରାଯିବ I
• ହିସାବ ରଖିବା ପାଇଁ ଦଳର ନେତା ଏବଂ ଜଣେ ଦୁଇଜଣ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଦିଅନ୍ତୁ I
• ହିସାବକୁ ନିୟମିତ ଭାବେ ଅଦ୍ୟତନ କରିବା (up-dating) ପାଇଁ ଏନିମେଟର୍/ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଦଳ ନେତାଙ୍କୁ ଦାୟିତ୍ୱବାନ୍ କରନ୍ତୁ I
• ରେକର୍ଡ଼ ରକ୍ଷକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗମ୍ଭୀରତା ଆଣିବା ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ଅନ୍ତରାଳରେ ରେକର୍ଡ଼ ନିରୀକ୍ଷଣ କରନ୍ତୁ I
• ଯଦି ଏହି ଦଳରେ କେହି ସାକ୍ଷର ନେତା ନ ଥାଆନ୍ତି, ତେବେ ଗ୍ରାମରେ ଥିବା ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀଙ୍କୁ ରେକର୍ଡ଼ ରଖିବା ପାଇଁ ପରାମର୍ଶ ଦେବା ଉଚିତ I
• ନିଜର ଜ୍ଞାତ ପାଇଁ ସିଆରପି ସବୁବେଳେ ରେକର୍ଡ଼ର ଏକ ନକଲ ରଖିବା ଉଚିତ I

ସୋପାନ -୩: ଲାଭ ଓ କ୍ଷତିକୁ ବାଣ୍ଟିବା: ବିକ୍ରୟ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମାପ୍ତି ପରେ ଚାଷୀମାନେ ଏକ ସଭାରେ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇ ଲାଭ/କ୍ଷତିର ସମୀକ୍ଷା କରିବେ ଏବଂ ଲାଭ ବାଣ୍ଟିବାର ସୂତ୍ର ବିଷୟରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବେ I ଋଣ ଖାତାର ସଠିକ ହିସାବ ରଖିବା ନିଶ୍ଚିତ କରନ୍ତୁ I ଭବିଷ୍ୟତରେ ବ୍ୟବସାୟ କରିବାପାଇଁ ଲାଭ ପରିମାଣର କିଛି ଅଂଶ ବ୍ୟାଙ୍କରେ ରଖିବାପାଇଁ ସେମାନଙ୍କୁ ଦିଗ୍ ଦର୍ଶନ ଦିଅନ୍ତୁ I ପ୍ରାପ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କଲାବେଳେ ସଦସ୍ୟମାନେ ରେକର୍ଡ଼ ବହିରେ ପ୍ରମାଣ ସ୍ୱରୂପ ସ୍ୱାକ୍ଷର କରିବା ଉଚିତ I

ସୋପାନ -୪: ରେକର୍ଡ଼ ରଖିବା ଫର୍ମାଟ: ତଳେ ପ୍ରସ୍ତାବିତ କରାଯାଇଥିବା ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ହିସାବପତ୍ର ଲେଖିବା ଫର୍ମାଟ ରଖିବା ଉଚିତ, ଗୋଟିଏ ଗ୍ରାମ ପାଇଁ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଗୋଟିଏ ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଦଳ ପାଇଁ I ନିମ୍ନ ଉଲ୍ଲିଖିତ ଫର୍ମାଟସବୁ ସିଆରପି, ଗ୍ରାମ ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀ ଏବଂ ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଦଳ ନେତ୍ରୀମାନେ ପୂରଣ କରିବା ଉଚିତ I

• ଗ୍ରାମ୍ୟ ସ୍ତରରେ ରେକର୍ଡ ରଖିବା ଫର୍ମାଟ
1. ଜମା-ସଂଗ୍ରହ ପ୍ରକ୍ରିୟା:

କ୍ର.ନଂ.	ଗ୍ରାମର ନାମ	ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଦଳ/ସମୁହ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ନାମ	ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଦଳ/ସମୁହର ନାମ	ପ୍ରତିଶୃତି ଦେଇଥିବା ପରିମାଣ	ଦିଆ ଯାଇଥିବା ମୋଟ ଉପଯୋଗ ଋଣ
୧.
୨.
୩.
୪.

2. ବିକ୍ରୟ ପର ହିସାବ:

କ୍ର.ନଂ.	ଗ୍ରାମର ନାମ	ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଦଳ/ସମୁହ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ନାମ	ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଦଳ/ସମୁହର ନାମ	ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଯୋଗଦାନ କରାଯାଇଥିବା ମୋଟ ପରିମାଣ	ମୂଳ ମୂଲ୍ୟ	ବିକ୍ରୟ ମୂଲ୍ୟ	ମୋଟ ପରିମାଣ (ଟ.)	ସଦସ୍ୟଙ୍କର ହୋଇଥିବା ଅଧିକ ଆୟ
୧.
୨.
୩.
୪.

• କାରବାର କରିବା ସମୟରେ ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଦଳ ସ୍ତରରେ ହିସାବ ରଖିବା ଫର୍ମାଟ

ଏହି ଫର୍ମାଟ ଗ୍ରାମ ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀ ଏବଂ ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଦଳ ନେତ୍ରୀମାନେ ପୂରଣ କରିବା ଉଚିତ I ଆରମ୍ଭରେ, ସିଆରପିମାନେଏହି ଫର୍ମାଟ ମାଧ୍ୟମରେ ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଦଳଗୁଡିକୁ ହିସାବପତ୍ର ରଖିବା ପାଇଁ ମାର୍ଗଦର୍ଶନ କରିବା ଉଚିତ I

ଜମା-ସଂଗ୍ରହ/ବଜାର ସଂଲଘ୍ନତା ପୁର୍ବରୁ ସମୂହ ସ୍ତରରେ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିବା ଉପଯୋଗ (consumption) ଋଣ ଉପରେ ନଜର ରଖିବା କରିବାପାଇଁ ଫର୍ମାଟ I

• ସମୂହ ସ୍ତରରେ ବିକ୍ରୟ ପରବର୍ତ୍ତୀ ରେକର୍ଡ

ସୋପାନ -୪: ମନେ ରଖିବା ବିନ୍ଦୁ: ଅଂଶଗ୍ରହଣକାରୀମାନଙ୍କୁ କିଛି ମହତ୍ୱପୁର୍ଣ ଦିଗ ବିଷୟରେ ବୁଝାଇବା ଦରକାର:

• ସମୂହ ସଦସ୍ୟମାନେ କିଛି ସମୟପାଇଁ ଉତ୍ପାଦକୁ ଜମାକରି ରଖିବା ପାଇଁ କିମ୍ବା ଗ୍ରାମ ସ୍ତରରେ ଜମା-ସଂଗ୍ରହ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଭାଗନେବା ପାଇଁ ଉପଯୋଗ ଋଣ ନେଇଥାଆନ୍ତି I
• ‘ମୂଳ ମୂଲ୍ୟ' ହେଉଛି ବଜାର ସଂଲଘ୍ନତା ଦିନ ଆଖପାଖ ଗ୍ରାମରେ ଉତ୍ପାଦର ପ୍ରଚଳିତ ଦର I
• 'ଅଧିକ ଆୟ' ହେଉଛି ସବୁ ବିପଣନ ଖର୍ଚ୍ଚ ଯଥା ପରିବହନ, ଶ୍ରମ, ନେତାମାନଙ୍କ ଯାତାୟାତ ଖର୍ଚ୍ଚ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ବାଦ୍ ଦେଲାପରେ ମୂଳ ଦର ଠାରୁ ଅଧିକ ମିଳୁଥିବା ଆୟ I
• ଗ୍ରାମକୁ ମିଳୁଥିବା ମୋଟ ଆୟ ହେଉଛି, ବ୍ୟାପାରୀମାନଙ୍କୁଠାରୁ ମିଳିଥିବା ସମୁଦାୟ ପରିମାଣ I
• ପ୍ରକୃତ ପରିପେକ୍ଷୀ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ମୂଳ ମୂଲ୍ୟ ଏବଂ ବିକ୍ରୟ ମୂଲ୍ୟ ବିଭିନ୍ନ ଗ୍ରାମ ମଧ୍ୟରେ ବଦଳି ଥାଏ I
• ଜମା-ସଂଗ୍ରହ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମାଧ୍ୟମରେ ବିକ୍ରୟ ହେଉଥିବା ପରିମାଣ ହେଉଛି 'ମୋଟ ପରିମାଣ' I

ଉପସଂହାର

ଅଧିବେଶନର ଶେଷ ଆଡକୁ ଅଂଶଗ୍ରହଣକାରୀଙ୍କୁ ପଚାରନ୍ତୁ ଯେ ସେମାନେ ଆର୍ଥିକ କାରବାର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ରେକର୍ଡ ଉଭୟ ଗ୍ରାମ ତଥା ସ୍ୱୟଂ ସହାୟକ ଦଳ ସ୍ତରରେ ରଖିବାର ମହତ୍ୱ ବିଷୟରେ ବୁଝିଛନ୍ତି ନା ନାହିଁ I

ଆଧାର – ପୋର୍ଟାଲ ଟିମ