ବର୍ଷାଧର ଚାଷ କୌଶଳ

ଉପକ୍ରମ

ବର୍ଷାଧର ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି କରାଯାଇଥିବା ଚାଷକୁ ସାଧାରଣତଃ ବର୍ଷଧାର ଚାଷ କୁହାଯାଏ । ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ବର୍ଷାଧାର ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ୭୦ ପ୍ରତିଶତ ଚାଷ ଜମିରେ ଫସଲ ଚାଷ ହୋଇଥାଏ ।

ବୃଷ୍ଟି  ଅଞ୍ଚଳର ଚାଷ ସମସ୍ୟା

• ବୃଷ୍ଟିପାତ ବଣ୍ଟନରେ ଅନିଶ୍ଚିତତା
• ଆଗୁଆ କିମ୍ବା ବିଳମ୍ବରେ ବର୍ଷା ଆରମ୍ଭ ଓ ସମାପ୍ତି
• ଦୀର୍ଘଦିନ ଧରି ଶୁଖିଲା ପାଗ
• ମୃତ୍ତିକା କ୍ଷୟ
• ପୋଷକ କ୍ଷୟ
• ମୃତ୍ତିକାର ଜଳାଧାରଣ କ୍ଷମତା ହ୍ରାସ
• ରୋଗ – ପୋକ ସମସ୍ୟା
• ଚାଷୀଙ୍କ ଦୁର୍ବଳ ସାମାଜିକ – ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତି
• ଫସଲ ଅମଳ ହାରାରେ ଅନିଶ୍ଚିତତା

ବୃଷ୍ଟିପୁଷ୍ଟି ଅଞ୍ଚଳରେ ଅଧିକ ପରିମାଣରେ ଜଳସେଚନ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ । ଚାଷୀଙ୍କର ଜମିର ପରିମାଣ କମ୍ ଓ ଯୋତ ଟୁକୁରା ଟୁକୁରା ହୋଇ ରହିଥାଏ । ନୂତନ ଚାଷ କୌଶଳ ଅନୁସରଣ କରିବାର କ୍ଷମତା ଏମାନଙ୍କର ସୀମିତ ; ଫଳରେ ଚାଷୀମାନେ ପାରମ୍ପରିକ ଚାଷ ପଦ୍ଧତି ଅନୁସରଣ କରନ୍ତି । ଏହିପରି ବହୁବିଧି ସମସ୍ୟା ରହିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ମରୁଡ଼ିର ମୁକାବିଲା ଏବଂ ବୃଷ୍ଟିପୃଷ୍ଟ ଚାଷର ବିକାଶ ପାଇଁ ବୈଷୟିକ କୌଶଳ ବାହାରିଲାଣି । ଏହି କୌଶଳ ଚାଷୀମାନେ ଅନୁସରଣ କରିପାରିଲେ ଧୂସର ଜମିରେ ମଧ୍ୟ ସବୁଜିମା ଭରିଯିବା ।

ଶୁଷ୍କାଞ୍ଚଳ ଚାଷ ପରିଚାଳନା

ଫସଲ ଯୋଜନା

ମୌସୁମୀ ବର୍ଷା ଆରମ୍ଭ ଓ ଶେଷ ବ୍ୟବଧାନକୁ ବର୍ଷାକାଳୀନ ଫସଲ ବୃଦ୍ଧି ସମୟ କୁହାଯାଏ । ଏହାପରେ ମାଟିରେ ସଂଚିତ ଜଳର ପରିମାଣ ଅନୁସାରେ ରବି ଋତୁର ଫସଲ ବୃଦ୍ଧି ସମୟ ସ୍ଥିର କରାଯାଏ । ଫସଲ ବୃଦ୍ଧି ରିତୁକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ବର୍ଷକାଳୀନ ଫସଲ ଆଗୁଆ ବୁଣି ଆଗତୁରା ଅମଳ କରିବା ପରେ ମାଟିର ବତରକୁ ବିନିଯୋଗ କରି ଦ୍ଵିତୀୟ ଫସଲଟିଏ ନିଆଯାଇପାରିବା । ଏପରି ଫସଲ ଯୋଜନାଟିଏ ସ୍ଥିର କଲାବେଳେ ଯେଉଁ କେତେକ ଦିଗ ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦିଆଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ସେଗୁଡିକ ହେଲା :

• ଉପଯୁକ୍ତ ଫସଲ ନିର୍ବାଚନ
• ଫସଲ ପରିବର୍ତ୍ତନ
• ସହଳ କିସମ ବ୍ୟବହାର
• ମିଶ୍ରିତ ଓ ଅନ୍ତଃଫସଲ ଚାଷ
• ସମନ୍ୱିତ ପୋଷକ ଯୋଗାଣ
• ସମନ୍ୱିତ ପୋକରୋଗ ପରିଚାଳନା
• ସଠିକ ସମୟରେ ବିହନ ବୁଣା
• ଧାଡିବୁଣା ଓ ପୁଞ୍ଜି
• ପଟିଚାଷ
• ଆବଶ୍ୟକ ଗଛ ସଂଖ୍ୟା ଓ ବ୍ୟବଧାନ
• ମୃତ୍ତିକା ସଂଶୋଧନ
• ଘାସ ଓ ଅନାବନା ଗଛ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ
• ଆପଦ କାଳୀନ ବ୍ୟବସ୍ଥା

ସ୍ଵସ୍ଥାନ ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ

ବର୍ଷାଜଳ ଯେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ପଡେ ସେହି ସ୍ଥାନରେ ଏହାକୁ ସଂରକ୍ଷଣ କରିବାକୁ ସ୍ଵସ୍ଥାନ ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ । ବର୍ଷାର ତୀବ୍ରତା ତୁଳନାରେ ମାଟି ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରୁଥିବା ଜଳର ଗତି କମ ହେଲେ ମାଟି ଉପରେ ଜଳ ବୋହିଯାଏ । ଏ ପ୍ରକାର ଜଳକ୍ଷୟକୁ ବନ୍ଦ କରି ଏହାକୁ ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ମାଟି ମଧ୍ୟରେ ସଂଚିତ କରି ରଖିବା ପାଇଁ କେତେକ କୌଶଳ ଅନୁସରଣ କରାଯାଏ । ସେଗୁଡିକ ହେଲା –

• ଖରାଟିଆ ଗଭୀର ଚାଷ
• ସମ ପତନ ଚାଷ
• ସମ ପତନ ଖାଇ
• ଛାଦନ
• ସିଆର ଓ ହୁଡା ପ୍ରଣାଳୀରେ ଫସଲ ଚାଷ
• ସମପତନ ହୁଡା ନିର୍ମାଣ
• ସୋପାନ ଚାଷ
• ମିନି ଜଳଗ୍ରହ (ଭି –ନାଳୀ,ଅର୍ଦ୍ଧଚନ୍ଦ୍ର ନାଳୀ)
• ପଟାଳି ନିର୍ମାଣ
• ହିଡ ନଥିବା ଜମିରେ ହିଡ ନିର୍ମାଣ
• ସବୁଜ ବାଡ

ଏହି ସବୁ କୌଶଳ ଅନୁସରଣ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ବର୍ଷା ପରିମାଣ , ମୃତ୍ତିକାର ବୟନ , ଜମିର ଅବସ୍ଥିତି , ଚାଷ କରାଯାଉଥିବା ଫସଲ ଏବଂ ଚାଷ ପ୍ରଣାଳୀକୁ ବିଚାରକୁ ନେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ବର୍ଷାଜଳ ଅମଳ ଓ ବିନିଯୋଗ

ଭୂପୃଷ୍ଠ ପରିବାହୀ ଜଳକୁ ସଂଗ୍ରହ କରି ସାଇତି ରଖି ପାରିଲେ ବର୍ଷାଦିନିଆ ଫସଲର ସଂକଟ କାଳିରେ ଏହାକୁ ଜୀବନ ରକ୍ଷାକାରୀ ଜଳସେଚନ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରଯାଇପାରିବା କିମ୍ବା ରବି ଫସଲ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରିବ । ଯେଉ କୌଶଳ ମାଧ୍ୟମରେ ଏପରି କୌଶଳ ମାଧ୍ୟମରେ ଏପରି ବର୍ଷାଜଳ ଅମଳ କରାଯାଇପାରିବ ସେଗୁଡିକ ହେଲା –

• ଆଡିବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ
• ଜଳ ଅମଳ ପ୍ରକଳ୍ପ
• କୂଅ , ପୋଖରୀ ଖନନ
• ଘସୁଆ ନାଳୀ ଓ ଫାର୍ମ ପୋଖରୀ
• ଭୂତଳ ଜଳ ଅମଳ

ଜଳ ଅମଳ ପ୍ରକଳ୍ପ ନିର୍ମାଣ କାଳର ଭୂତଳ ପତନର ଉନ୍ନତି ଘଟେ; ଯାହାକି ଫସଲ ଚାଷ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ।

ବୈକଳ୍ପିକ ଭୂ – ବିନିଯୋଗ

ପାହାଡିଆ ଓ ସମତଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ହିଡ ନଥିବା ଢିପ ଜମିରେ କ୍ଷେତ୍ର ଫସଲ ପରିବର୍ତ୍ତେ ବିକଳ୍ପ ଚାଷ କଲେ ଜଳ ଓ ମାଟି ସଂରକ୍ଷଣ ସହିତ ଫସଲ ଅମଳରେ ସ୍ଥିରତା ଆସିଥାଏ । ଏହିପରି ଚାଷ ପ୍ରଣାଳୀ ଗୁଡିକ ହେଲା :

• କୃଷି ଜଙ୍ଗଲ
• ଘାସ ଚାଷ
• ଶୁଷ୍କାଞ୍ଚଳ ଫସଲଚାଷ
• ଔଷଧୀୟ ବୃକ୍ଷରୋପଣ
• ବାସ୍ନାଘାଷା ଚାଷ

ଏହି ପ୍ରକାର ବିକଳ୍ପ ଚାଷ ପ୍ରଣାଳୀ ଅନୁସରଣ କଲାବେଳେ ଜଳବାଯୁ , ମୃତ୍ତିକା ଓ ବର୍ଷର ପରିମାଣକୁ ବିଚାରକୁ ନେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ସମନ୍ଵିତ ଜଳ ବିଭାଜିକା ପରିଚାଳନା

ଜଳବିଭାଜିକା ଅଞ୍ଚଳରେ ବର୍ଷା ଜଳକୁ ସଂରକ୍ଷଣ କରିବା ସହିତ ମୃତ୍ତିକା କ୍ଷୟକୁ ମଧ୍ୟ ନିରୋଧ କଟଜୟ ଏଲକା ଚାଷ ଉପଯୋଗୀ ଅଞ୍ଚଳ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ । ଜମିର ସାମର୍ଥ୍ୟକୁ ଚାହିଁ ଏହାର ସୁବିନିଯୋଗ କରାଯାଏ । ସାଧାରଣତଃ ଜଳ ବିଭାଜିକା ଅଞ୍ଚଳରେ ଯେଉଁ ସବୁ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । ସେଗୁଡିକ ହେଲା –

• ମୃତ୍ତିକା ଓ ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ
• ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳର ବିବେଚିକ ବ୍ୟବହାର
• ସଠିକ୍ କୃଷି ପଦ୍ଧତି

ଜଳ ବିଭାଜିକା ମଧ୍ୟରେ ଜମିର ଉପଚାର କରିବା ସହିତ ଉନ୍ନତ ଚାଷ କୌଶଳ ଅନୁସରଣ କରାଯାଏ । ବୃକ୍ଷରୋପଣ , କୃଷି ଜଙ୍ଗଲ , ଫଳଚାଷ ଓ ଫସଲ ଚାଷ ସହୀୟତ ଆନୁଷଙ୍ଗିକ କୃଷି ହିସାବରେ ଗୋପାଳନ , ବତକ ଚାଷ , କୁକୁଡା ଚାଷ , ଛେଳି – ମେଣ୍ଢା ଚାଷ , କୁଟୀର ଶିଳ୍ପ ଇତ୍ୟାଦି କରାଯାଇ ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ସମନ୍ୱିତ ବିକାଶ କରାଯାଏ ।

ପ୍ରତିପୋଷଣକ୍ଷମ ବୃଷ୍ଟିପୁଷ୍ଟ ଚାଷ ପାଇଁ ଚାଷୀମାନେ କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ କୌଶଳ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ବର୍ଷାଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ କରି ଚାଷ

ପ୍ରତିଷେଧକ ବ୍ୟବସ୍ଥା -

• ଉପଯୁକ୍ତ ଫସଲ ନିର୍ବାଚନ
• ଉତ୍ତମ ଜମି ପ୍ରସ୍ତୁତି
• ପଟିଚାଷ
• ଫସଲ ପର୍ଯାୟ ନିୟତ୍ରେଣ କୌଶଳ
• ବନ୍ଧ
• ସୋପାନ ଚାଷ
• ସମପତନ ଖାଇ
• ଧଡ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ
• ସବୁଜ ବାଡ
• ପଟାଳି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ

ବର୍ଷାଜଳ ପରିଚାଳନା

• ସ୍ଵସ୍ଥାନ ଜଳ ପରିବଚାଲନା
• ଗଭୀର ଖରାଟିଆ ଚାଷ
• ଜମିକୁ ଖଦଡା କରିବା
• ଜୈବ କୌଶଳ ଭୂପୃଷ୍ଠ ପରିବାହୀ ଜଳ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ
• ଫାର୍ମ ପୋଖରୀ
• କ୍ଷୁଦ୍ର ଜଳ ସେଚନ
• ପରିଶ୍ରବଣ ପୋଖରୀ
• ଅବରୋଧି ବନ୍ଧ

ମୃତ୍ତିକାର ଉର୍ବରତା ପରିଚାଳନା

• ସାର ଆବଶ୍ୟକ କରିଥିବା ଫସଲ ଚାଷ
• ସମନ୍ୱିତ ଖାଦ୍ୟସାର ପରିଚାଳନା

ଫସଲ ପରିଚାଳନା

• ଫସଲ ଖସଡା
• ଫସଲ ଏବଂ କିସମ ନିର୍ବାଚନ
• ବୁଣା ସମୟ
• ସଠିକ ଗଛ ସଂଖ୍ୟା
• ଘାସ ପରିଚାଳନା
• ରୋଗପୋକ ପରିଚାଳନା

ବିକଳ୍ପ ଭୂ – ବିନିଯୋଗ

ଜମିର ସାମର୍ଥ୍ୟକୁ ଚାହିଁ ବୃକ୍ଷରୋପଣ , ଫଳଚାଷ , ବାଉଁଶ ଚାଷ , ଘାସ ଚାଷ , ଔଷଧୀୟ ବୃକ୍ଷ ଚାଷ ଇତ୍ୟାଦି କରାଯାଏ । ସାମୂହିକ ଭାବରେ ଗାଁ ଲୋକମାନେ ପ୍ରତିପୋଷଣ କ୍ଷମ ବୃଷ୍ଟି ପୃଷ୍ଟ ଚାଷ କୌଶଳ ଅନୁସରଣ କରିବା ଉଚିତ ।

ଆଧାର - ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ଉନ୍ନୟନ କାର୍ଯ୍ୟକର୍ମ ଓ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟପ୍ରାପ୍ତ, କୃଷି ସାଂପ୍ରସାରଣ ପରିଚଳନା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ, ଭୂବନେଶ୍ଵର