କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ରୋଗ, ତା'ର ପ୍ରତିକାର ଓ ଟୀକା ଦେବା ପଦ୍ଧତି
କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ରୋଗ, ତା'ର ପ୍ରତିକାର ଓ ଟୀକା ଦେବା ପଦ୍ଧତି
ଉପକ୍ରମ
କୁକୁଡ଼ା ଫାର୍ମରେ ରୋଗ ଦେଖାଗଲେ, କୁକୁଡ଼ା ଚାଷୀର ପ୍ରଥମ କର୍ଭବ୍ୟ ହେଉଛି, ରୋଗର ନିରାକରଣ ପାଇଁ ଆଶୁ ଚିକିତ୍ସା କରିବା । ପରେ ରୋଗ ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ସହିତ ପରାମର୍ଶ କରି ରୋଗକୁ ଫାର୍ମରୁ ସମୂଳେ ବିନାଶ କରିବା ଉଚିତ୍ । ଆଶୁ ଚିକିତ୍ସା କରିବାକୁ ହେଲେ, ପ୍ରତ୍ୟେକ କୁକୁଡ଼ା ଚାଷୀଙ୍କର କୁକୁଡ଼ାର ବିଭିନ୍ନ ରୋଗ ବିଷୟରେ ସମ୍ୟକ ଧାରଣା ରହିବା ଉଚିତ୍ ।
ସେହି ହେତୁ ଏଠାରେ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ ରୋଗ ବିଷୟରେ ଚାଷୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସମ୍ୟକ ଧାରଣା ଦିଆଯାଇଅଛି । ସାଧାରଣତଃ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କ ଦେହରେ ଭୂତାଣୁ ଜନିତ, ଜୀବାଣୁ ଜନିତ, କୃମି ଜନିତ ଏବଂ ଜୀବସାର ଅଭାବ ଜନିତ ରୋଗମାନ ଦେଖାଯାଇଥାଏ ।
ଜୀବାଣୁ ଜନିତ ରୋଗ
ଅମ୍ପାଲାଇଟିସ୍
ଏହି ରୋଗ ଦ୍ଵାରା ସଦ୍ୟ ଫୁଟିଥିବା କୁକୁଡ଼ାଛୁଆ ମାନେ ମରିଯାଆନ୍ତି । ଏହି ରୋଗ ଇ. କୋଲି ସହିତ ଅନ୍ୟ ଜୀବାଣୁ ଯଥା ଷ୍ଟାଫାଲୋକୋକାଏ ଏବଂ ସିଡୋମୋନାସ୍ ମିଶି ରୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାନ୍ତି । ଏହି ରୋଗ ଦ୍ଵାରା ୧ ରୁ ୨ ସପ୍ତାହ ବୟସର ଛୁଆମାନେ ବେଶୀ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ୧ ସପ୍ତାହ ବୟସ ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ ଛୁଆ ମରିଯାଆନ୍ତି ।
ଏହି ରୋଗ ସାଧାରଣତଃ କୁକୁଡ଼ା ଛୁଆ ମେସିନ୍ରୁ କୁକୁଡ଼ା ଛୁଆମାନଙ୍କୁ ସଂକ୍ରମିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ଏକ ଜୀବାଣୁ ଜନିତ ରୋଗ। ଏହି ରୋଗର ଜୀବାଣୁମାନେ କୁକୁଡ଼ା ଛୁଆର ଶୁଖିନଥିବା ନାଭି ବାଟେ ଶରୀରକୁ ପ୍ରବେଶ କରିଥାଆନ୍ତି । ଅତ୍ୟଧିକଗରମ ବା ଅତ୍ୟଧିକ ଥଣ୍ଡା ହେଲେ କିମ୍ବା ଛୁଆ ଫୁଟା ମେସିନ୍ ଭିତରେ ଆର୍ଦ୍ରତାର ତାରତମ୍ୟ ଦେଖାଦେଲେ, ଏହି ରୋଗର ପ୍ରାଦୁର୍ଭାବ ବଢ଼ିଥାଏ ।
- ଲକ୍ଷଣ–
ଏହି ରୋଗ ଦ୍ଵାରା ଆକ୍ରାନ୍ତ ହେଲେ ଚିଆଁମାନେ ଉଭାପ ଉସ୍ଥ ତଳେ ରୁଣ୍ଡ ହୁଅନ୍ତି । ଛୁଆ ଫୁଟିବାର ୩ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ ଛୁଆ ମରିଯାଆନ୍ତି । ବେଳେବେଳେ ୧୦ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମରିବା ଲାଗିରହେ । ଆକ୍ରାନ୍ତ ଛୁଆମାନଙ୍କର ପେଟ ଫୁଲିଯାଏ ଏବଂ ନରମ ଲାଗେ ।
ଏହି ରୋଗ ହେଲେ ଛୁଆମାନେ ଦୁର୍ବଳିଆ ହୁଅନ୍ତି । ପାଣି କିମ୍ବା ଖାଦ୍ୟ ଖାଇପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ତଳେ ପଡ଼ି ରହନ୍ତି । ମରିବା ଛୁଆକୁ କାଟି ଦେଖିଲେ, ଛୁଆର ପେଟ ଭିତରେ ଅଣ୍ଡାର କେଶର ଦେଖାଯାଏ ଏବଂ ପେଟ ଭିତରେ ହଳଦିଆ ରଙ୍ଗର ପୂଜ ଥାଏ । ଛୁଆ ଫୁଟା ମେସିନ୍କୁ ଭଲ ଭାବରେ ବିଶୋଧନ କରି ସଫା ଅଣ୍ଡା ବସାଇଲେ ଏହି ରୋଗ ହୋଇ ନଥାଏ । ଆକ୍ରାନ୍ତ ବ୍ରୁଆମାନଙ୍କୁ ଫୁରାଜୋଲିଡନ କିମ୍ବା ନାଇଟ୍ରୋଫୁରାନ୍ ଔଷଧ ୭-୧୦ ଦିନ ଖାଇବାକୁ ଦେଲେ ରୋଗ ଭଲ ହୋଇଯାଏ ।
କୁକୁଡ଼ା ହଇଜା (ଫାଉଲା କଲେରା) –
ଏହା ପାସ୍ତୁରେଲା ନାମକ ଏକ ଜୀବାଣୁ ଦ୍ଵାରା ହୋଇଥାଏ । ଏହି ରୋଗ ମଳଦ୍ଵାରା, ସଂକ୍ରମିତ ହୋଇଥିବା ପାଣି ଏବଂ ଦାନା ଦ୍ଵାରା ବ୍ୟାପିଥାଏ । ଏହି ରୋଗ ଖୁବ୍ କୋର୍ରେ ହୋଇଥିଲେ କୌଣସି ଲକ୍ଷଣ ଦେଖାଇବା ପୂର୍ବରୁ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ଚୂଳ ଗାଢ଼ ରଙ୍ଗ ଦେଖାଯାଏ । କୁକୁଡ଼ାମାନେ ଖାଇବା ଓ ପିଇବା ବନ୍ଦ କରିଦିଅନ୍ତି ଓ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ଝାଡ଼ା ରୋଗ ହୋଇଥାଏ । ଯଦି ଏହି ରୋଗ କମ୍ ମାତ୍ରାରେ ହୋଇଥାଏ, ତାହେଲେ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ଶୀଘ୍ର ମରନ୍ତି ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ଚୂଳ ଏବଂ ଗୋଡର ଗଣ୍ଠି ଫୁଲିଯାଏ । ସବୁଜ ରଙ୍ଗର, ଝାଡ଼ା ହୁଏ । ନାକ ପୁଡ଼ା ଫୁଲିଯାଏ । କୁକୁଡ଼ାମାନେ ଛୋଟା ହୋଇଯାଆନ୍ତି । ବେଳେବେଳେ ବେକ ମୋଡ଼ି ହୋଇଯାଏ । ଯଦି ଗୋଟିଏ ମଲା, କୁକୁଡ଼ାକୁ କାଟି ଦିଆଯାଏ ତେବେ ଶରୀରର ବିଭିନ୍ନ ଭାଗରେ ରକ୍ତ କ୍ଷରଣହେଉଥିବାର ଦେଖାଯାଏ । କଲିଜା ଶିଝିଗଲା ପରି ଦେଖାଯାଏ ଏବଂ ଧଳା ଧଳା ବିନ୍ଦୁ ଦେଖାଯାଏ ।
- ଚିକିତ୍ସା –
ଏହି ରୋଗକୁ ଟେରାମାଇସିନ୍ କିମ୍ବା ଷ୍ଟ୍ରେପ୍ଟୋମାଇସିନ୍ କିମ୍ବା ଟେରାମାଇସିନ୍ ସହିତ ସଲ୍ଫା ମିଶାଇ ଖାଇବାକୁ ଦେଲେ ଭଲ କରାଯାଇ ପାରିବ । ଅତ୍ୟଧିକ ରୋଗ ଅବସ୍ଥାରେ ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ୍ ଆକାରରେ ଏହି ଔଷଧ ଦିଆଯାଇପାରେ । ଟେରାମାଇସିନ୍ ଏଲ୍.ଏ. ୦.୫ ମିଲିଲିଟର ଔଷଧ ମାଂସ ତଳେ ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ୍ ଆକାରରେ ପ୍ରତି କୁକୁଡ଼ାଙ୍କୁ ଥରେ ଦେଲେ ଏହି ରୋଗ ଭଲ।
- ପ୍ରତିଷେଧ—
ଏହା ରୋଗ ନ ହେବା ପାଇ ପ୍ରତକ୍ଷେଧ ଟୀକା ମଧ୍ୟ ଦଆଯାଇଥାଏ । ପ୍ରତି କୁକୁଡ଼ାକୁ ୦.୨୫ ମିଲିଲିଟର ଟୀକା ଚମଡ଼ା ତଳେ ୫-୬ ସପ୍ତାହ ବୟସର କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ଇଂଜେକ୍ସନ୍ ଆକାରରେ ଦେବା ଦରକାର, ୮-୯ ସପ୍ତାହ ବା ତାଠାରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ଵ ବୟସର କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ୦.୫ ମିଲିଲିଟର ଟୀକା ପ୍ରତି କୁକୁଡ଼ାଙ୍କ ପାଇଁ ଦେବା ଦରକାର ।
ସି.ଆର୍.ଡି. (ମାଇକୋପ୍ଲାଜ୍ମା) ରୋଗ –
ଏହି ରୋଗ ଗୋଟିଏ ରୋଗୀ କୁକୁଡ଼ା ଠାରୁ ଅନ୍ୟ କୁକୁଡ଼ାଙ୍କୁ ପବନ, କାମ କରୁଥିବା ଲୋକର ଜୋତା ଓ ଲୁଗାପଟା ଦ୍ଵାରା ବ୍ୟାପିଥାଏ । ଏହି ରୋଗ ମଧ୍ୟ ମାଆକୁ ହୋଇଥିଲେ ଅଣ୍ଡା ମାଧ୍ୟମରେ ଛୁଆକୁ ବ୍ୟାପିଥାଏ । ସାଧାରଣତଃ ସୁସ୍ଥ ଛୁଆମାନଙ୍କୁ ଏହି ରୋଗ ହୋଇଥାଏ ।
- ଲକ୍ଷଣ -
ଏହି ରୋଗ ହେଲେ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ଶରୀରରେ ଅବା ପବନ ପକେଟକୁ ନଷ୍ଟ କରିଦିଏ । ଏହି ରୋଗ ମଧ୍ୟ ବେଳେ ବେଳେ ଅନ୍ୟ ଜୀବାଣୁ ସହିତ ମିଶି ହୋଇଥାଏ । ଯାହାଦ୍ଵାରା ଏହି ରୋଗ ହେଲେ, କୁକୁଡ଼ା ଛୁଆଛିଙ୍କେ, କାନରୁ ପାଣି ବହେ ଓ ବେକଉପରକୁ କରି ନିଶ୍ଵାସ ଜୋର୍ରେ ନିଏ । ଏହି କୁକୁଡ଼ାକୁ କାଟି ଦେଖିଲେ, ତାଙ୍କର ଶରୀରରେ ଅବା ପବନ ପକେଟରେ ଛେନା ଭଳି ପୂଜ ରହିଥାଏ । ପୂଜ ଭଳିଆ ପଦାର୍ଥ ନାକ ଓ ନିଶ୍ଵାସ ପ୍ରଶ୍ଵାସ ପଥ ମାନଙ୍କରେ ଥାଏ । ଏହି ରୋଗ ହେଲେ ୭ ରୁ ୧୪ ଦିନ ପରେ ଅଣ୍ଡା ଉତ୍ପାଦନ ଶତକଡ଼ା ୫୦ ଭାଗ କମିଯାଇଥାଏ । ବଡ଼ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କ ଠାରେ ଏହି ରୋଗ ଅଛିକି ନାହିଁ ତାହା ରକ୍ତ ପରୀକ୍ଷା ଦ୍ଵାରା ଜଣାପଡ଼େ ।
ଅନ୍ୟ ଶ୍ୱାସ ଜନିତ ରୋଗ ତୁଳନାରେ ଏହି ରୋଗ ଅନ୍ୟ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ ବ୍ୟାପେ । ଆଖିରେ ପୂଜ ଭଳି ପଦାର୍ଥ ଦେଖାଯାଏ ଏବଂ ଆଖି ଫୁଲିଯାଏ ।
- ଚିକିତ୍ସା –
ଏହି ରୋଗକୁ ପେନିସିଲିନ୍, ଷ୍ଟ୍ରେପ୍ଟୋମାଇସିନ୍ କିମ୍ବା ଟ୍ରେସାଇକ୍ଲିନ୍ ଦ୍ଵାରା ଭଲ କରାଯାଇପାରେ । ଏହି ରୋଗକୁ ଟା ଲୋସିନ୍ ୫୦ ଗ୍ରାମ୍ ପ୍ରତି । ଟନ୍ ଖାଦ୍ୟରେ ମିଶାଇ ୩୨ ସପ୍ତାହ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଖୁଆଇଲେ, ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇପାରେ । ତା ପରେ ୩୦ ଗ୍ରାମ୍ ପ୍ରତି । ଟନ୍ ଦାନାରେ ମିଶାଇ ଅଣ୍ଡା ଦେବା ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଖୁଆଯାଏ । କିନ୍ତୁ ମାଂସ ପାଇଁ କୁକୁଡ଼ା ମାନଙ୍କୁ ସବୁବେଳେ ଏହି ରୋଗରୁ ମୁକ୍ତ ରଖିବା ଆବଶ୍ୟକ । ୦.୫ ରୁ ୧.୦ ପ୍ରତିଶତ ଟାଇଲୋସିନ୍ ପିଇବା ପାଣିରେ ମିଶାଇ ୩ ରୁ ୫ ଦିନ ପିଇବାକୁ ଦେଲେ ଏହି ରୋଗ ଭଲ ହୋଇଥାଏ ।
ଟିଆମୁଟିନ୍ ନାମକ ଔଷଧ ମଧ୍ୟ ଚିକିତ୍ସା ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ । ପ୍ରତି ୧୦୦୦ ଛୁଆ ପାଇଁ ପ୍ରଥମ ୬ ସପ୍ତାହ ବୟସରେ ୫ ଗ୍ରାମ୍ ଔଷଧ ୧୨ ରୁ ୧୫ ଲିଟର ପାଣିରେ ମିଶାଇ ୪, ୫ ଓ ୬ ଦିନ ବୟସରେ ପିଇବାକୁ ଦେବା ଦରକାର ଏବଂ ଆଉଥରେ ୨୧ ଦିନ ବୟସରେ ୨୭,୫ ଗ୍ରାମ୍ ୫୦ ରୁ ୬୦ ଲିଟର ପାଣିରେ ପିଇବାକୁ ଦେବା ଦରକାର । ଏହି ଦୁଇଥର ଚିକିତ୍ସା ପାଇଁ ସମୁଦାୟ ୪୨.୫ ଗ୍ରାମ୍ ଟିଆ ମୁଟିନ୍ ଔଷଧ ପ୍ରତି ୧୦୦୦ ଛୁଆଙ୍କ ପାଇଁ ଦରକାର ହୋଇଥାଏ ।
- ପ୍ରତିଷେଧ -
ଏମ୍. ଜି.ଏସ୍. - ୬ ଟୀକା ୮ ରୁ ୧୦ ସପ୍ତାହ ବୟସରେ ଦେଲେ ବଡ଼ ସମୟରେ ଅଧିକ ଅଣ୍ଡା ଦିଅନ୍ତି ଓ ଛୁଆମାନେ ନ ମରି ଭଲ ବଢ଼ନ୍ତି ।
କୁକୁଡ଼ା ଆନ୍ତ୍ରିକଜ୍ଵର -
ଏହି ରୋଗ ଅଣ୍ଡା ଦ୍ଵାରା ଛୁଆମାନଙ୍କୁ ବ୍ୟାପିଥାଏ । ଏହା ଏକ ଜୀବାଣୁ ଜନିତ ରୋଗ । ମୂଷାମାନେ ଏହି ରୋଗର ବାହକ ଅଟନ୍ତି । ଏହି ରୋଗ ହେଲେ, କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ଝାଡ଼ା ହୋଇଥାଏ ଏବଂ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ମଳଦ୍ଵାର ଚାରିପଟରେ ପରମାନଙ୍କରେ ଧଳା ଧଳା ଝାଡ଼ା ଲାଗିଥାଏ । କୁକୁଡ଼ାମାନେ ଅସୁସ୍ଥ ହେଲା ପରି ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି । ବିଜ୍ଞାନାଗାରରେ ଏହି ରୋଗ ସହଜରେ ଚିହ୍ନି ହୁଏ । ନୁଆମାନେ ପ୍ରଥମ ସପ୍ତାହ ବୟସରେ ବହୁତ ପରିମାଣରେ ରୋଗରେ ପଡ଼ି ମରିଯାଆନ୍ତି । ଏହି ରୋଗକୁ ନିରାକରଣ କରିବା ପାଇଁ ଦାନାରେ ନେଫ୍ଟିନ୍ ୨୦୦ ଗ୍ରାମ୍ ପ୍ରତି ଏକ ଟନ୍ ଖାଦ୍ୟରେ ମିଶାଇ ୧-୩ ସପ୍ତାହ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଖାଇବାକୁ ଦେବା ଉଚିତ୍ । ତା ଛଡ଼ା ସଂକ୍ରମିତ ହୋଇଥିବା କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ଫୁଖ୍ୟରାସଲ ୨ ଗ୍ରାମ୍ ଏକ ଲିଟର ପାଣିରେ ୫ ଦିନ ଏବଂ ପରେ ଏକ ଗ୍ରାମ୍ ଏକ ଲିଟର ପାଣିରେ ୫ ଦିନ ଦେଲେ ଏହି ରୋଗ ଭଲ ହୋଇଥାଏ ।
ଅଲ୍ସରେଟିକ୍ ଏଣ୍ଟେରାଇଟିସ୍ –
ଏହା କ୍ଲଷ୍ଟ୍ରିଡିଅମ୍ ନାମକ ଏକ ପ୍ରକାର ଜୀବାଣୁ ଦ୍ଵାରା ହୋଇଥାଏ । ଏହାରୋଗୀ କୁକୁଡ଼ାଙ୍କର ମଳଦ୍ଵାରା ବ୍ୟାପିଥାଏ । ଏହି ଜୀବାଣୁ ମାଟିରେ ଏବଂ ଲିଟରରେବହୁତ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଞ୍ଚିରହି ପାରନ୍ତି ।
- ଲକ୍ଷଣ -
ଏହି ରୋଗ ହେଲେ ଛୁଆ ଓ ବଢ଼ନ୍ତା କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ହଠାତ୍ ମୃତ୍ୟୁ ହୁଏ ।କୌଣସି ଲକ୍ଷଣ ଏମାନେ ଦେଖାଇ ନଥାନ୍ତି । ସମୟେ ସମୟେ ଝାଡ଼ା ଏବଂ ରକ୍ତଝାଡ଼ା ମଧ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । ଗୋଟିଏ ଆକ୍ରାନ୍ତ କିମ୍ବା ମଲା କୁକୁଡ଼ାକୁ କାଟି ଦେଖିଲେ,ଗଭୀର ଘା, ସବୁ କ୍ଷୁଦ୍ରାନ୍ତ ନଳୀରେ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ଘା ଗୁଡ଼ିକ ହଳଦିଆ, ଗୋଲାକାର ଏବଂ ଘା ଗୁଡ଼ିକର ଅନ୍ତନଳୀକୁ ଫୁଟାଇ ଦେଇଥାଆନ୍ତି । ହଠାତ୍ ଏହି ରୋଗରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହେଲେ ରକ୍ତ ଝାଡ଼ା ହୋଇଥାଏ ଯାହାକୁ ଚାଷୀମାନେ କକ୍ସିଡ଼ିଆ ବୋଲି ମନେ କରି ସେଥିପାଇଁ ଔଷଧ ଦେଇଥାଆନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଏହି ରୋଗ କକ୍ସିଡ଼ିଆ ନ ହେବା ପାଇଁ ଯେଉଁ ଔଷଧ ଦିଆଯାଇଥାଏ, ସେଥିରେ ଭଲ ହୁଏ ନାହିଁ । ଫଳରେ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ମରିଯାଆନ୍ତି ।
- ଚିକିତ୍ସା –
ଏହି ରୋଗକୁ ଉପଯୁକ୍ତ ପରିମାଣରେ ବ୍ୟାସିଟ୍ରାସିନ୍, ପେନିସିଲିନ୍ ଷ୍ଟ୍ରେପ୍ଟୋମାଇସିନ୍ କିମ୍ବା ଫ୍ୟୁରାଜଲିଡୋନ୍ ଦାନା କିମ୍ବା ପାଣି ମାଧ୍ୟମରେ ଖୁଆଇ ଭଲ କରାଯାଏ I
ଥଣ୍ଡା ରୋଗ –
ଏହା ଏକ ପ୍ରକାର ଜୀବାଣୁ ଦ୍ଵାରା ହୋଇଥାଏ । ଯାହାକୁ ହିମୋଫାଇଲସ୍ ଗଲିନେରମ୍ କହନ୍ତି । ଏହି ରୋଗ ଖୁବ୍ କମ୍ ସମୟରେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ବ୍ୟାପିଥାଏ ।
- ଲକ୍ଷଣ –
ଏହି ରୋଗ ହେଲେ, ନାସା ରନ୍ଧ୍ର ଫୁଲିଯାଏ ଓ ନାକରୁ ସବୁବେଳେ ପାଣି ଭଳି ପଦାର୍ଥ ବାହାରେ । ମୁହଁ ଖୁବ୍ ଯୋରରେ ଫୁଲିଯାଏ । ଆଖି ଫୁଲିଯାଏ । ସମୟ ସମୟରେ ଗୋଟିଏ କିମ୍ବାଦୁଇଟିଯାକ ଆଖି ଫୁଲି ବନ୍ଦ ହୋଇଯାଏ । ଏହି ରୋଗ ହେଲେ ଅଣ୍ଡା ଉତ୍ପାଦନ କମିଯାଏ ଏବଂ କୁକୁଡ଼ା ଅଣ୍ଡା ଦେବାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସୀମାରେ ପହଞ୍ଚିପାରେ ନାହିଁ । ସମୟେ ସମୟେ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ଛିଙ୍କିଥାଆନ୍ତି ।
ଏହି ରୋଗ ସବୁ ବୟସର କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ହୋଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ବଡ଼ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କ ଠାରେ ରୋଗର ଲକ୍ଷଣ ଅଧିକ ଦେଖାଦିଏ । ଅଣ୍ଡା ଉତ୍ପାଦନ ୧୦ ରୁ ୪୦ ପ୍ରତିଶତ କମିଯାଏ । କିନ୍ତୁ ୨-୩ ସପ୍ତାହ ପରେ ବଢ଼ିଥାଏ । ନାକରୁ ବାହାରୁଥିବା ପଦାର୍ଥ ଅତି ଦୁର୍ଗନ୍ଧ ହୋଇଥାଏ ।
- ଚିକିତ୍ସା –
ଆକ୍ରାନ୍ତ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ସଲଫା ଡାଇମେଥୋକ୍ସିନ୍ ପାଣିରେ କିମ୍ବା ଅକ୍ସିଟେଟ୍ରୋସାଇକ୍ଲିନ୍ କିମ୍ବା ଏରିଥ୍ରୋମାଇସିନ୍ ପାଣିରେ ଦିଆଯାଇ ଭଲ କରାଯାଇଥାଏ । ସମୂହ ଚିକିତ୍ସା ପାଇଁ ଏନେରୋଫ୍ଲକ୍ସାସିନ୍, ପିଫ୍ଲକ୍ସାସିନ୍, ଫ୍ଲୁ, ମେକୁଇନ୍ ଔଷଧକୁ ବ୍ୟବହାର କଲେ ସୁଫଳ ମିଳିଥାଏ । ଏହା ସହିତ ଭିଟାମିନ୍ 'ଏ' ଓ "ଇ" ମଧ୍ୟ ପାଣିରେ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।
ପୁଲୋରୋମ ରୋଗ –
ଏହି ରୋଗ ସାଧାରଣତଃ ଛୁଆମାନଙ୍କୁ ବେଶୀ ଦେଖାଦିଏ । ଏହି ରୋଗ ଅଣ୍ଡାଦ୍ଵାରା ମାଆ କୁକୁଡ଼ାଠାରୁ ଛୁଆମାନଙ୍କୁ ବ୍ୟାପିଥାଏ ଏବଂ ସାଧାରଣତଃ ଅଣ୍ଡା ଫୁଟା ମେସିନ୍ ଭିତରେ ଛୁଆମାନେ ମରିଯାଆନ୍ତି । ଏହି ରୋଗ ଏକ ଜୀବାଣୁ "ସାଲ୍ମୋନେଲା ପୁଲୋରୋମ' ଦ୍ଵାରା ହୋଇଥାଏ । ଏହି ରୋଗ ଦ୍ଵାରା ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷୀ ଯଥାଟର୍କି, କୁଏଲ୍, ବତକ, ଘରଚଟିଆ ଓ ପାରାମାନେ ମଧ୍ୟ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି ।
- ଲକ୍ଷଣ -
କିଛି ଲକ୍ଷଣ ଦେଖାଇବା ପୂର୍ବରୁ ସଦ୍ୟ ଫୁଟିଥିବାଛୁଆମାନେ ମରିଯାଆନ୍ତି । ଅନ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ ଭିତରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ଛୁଆମାନେ ଉତ୍ତାପ ଉସ୍ଥ ନିକଟରେ ରୁଣ୍ଡ ହୁଅନ୍ତି, ଖାଦ୍ୟ ଖାଇନଥାନ୍ତି, ଧଳା ଝାଡ଼ା ହୋଇଥାଏ, ସଂକ୍ରମିତ ପାଣି ଓ ଖାଦ୍ୟ ଦ୍ଵାରା ମଧ୍ୟ ଏହି ରୋଗ ବ୍ୟାପିଥାଏ । ଏହି ରୋଗ ହେଲେ ପ୍ରଥମ ସପ୍ତାହରେ ଅତ୍ୟଧିକ ମୃତ୍ୟୁ ହାର ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ କମିଯାଇ ୫ ସପ୍ତାହ ବେଳକୁ ମରିବା ବନ୍ଦ ହୋଇଯାଏ । ବେଳେବେଳେ ମୃତ୍ୟୁ ହାର ୫୦ ରୁ ୧୦୦ ପ୍ରତିଶତ ହୋଇଥାଏ । ଯେଉଁ କୁକୁଡ଼ା ବଞ୍ଚି ରହନ୍ତି ସେମାନେ ଏହି ରୋଗର ବାହକ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ରକ୍ତ ପରୀକ୍ଷା ଦ୍ଵାରା ମଧ୍ୟ ଏହି ରୋଗ ଜଣାପଡ଼େ ।
- ଚିକିତ୍ସା –
ଏହି ରୋଗକୁ ଚିକିତ୍ସା କରିବା ପାଇଁ ନାଇଟ୍ରୋଫୁରାନ୍ କିମ୍ବା ସଲଫାର୍ମିରାଜିନ୍ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଦରକାର । ଅନ୍ୟ ଆଣ୍ଟିବାୟୋଟିକ୍ ଦ୍ଵାରା ମଧ୍ୟ ଚିକିସ୍ଥା କରାଯାଇପାରେ । କିନ୍ତୁ ବଞ୍ଚିଥିବା କୁକୁଡ଼ାମାନେ ଏହି ରୋଗର ବାହକ ହୋଇଥିବାରୁ ସବୁ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ଫାର୍ମରୁ ବାହାର କରିଦେବା ଦରକାର । ରକ୍ତ ପରୀକ୍ଷା ପରେ ଯେଉଁ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ଏହି ରୋଗର ବାହକ ହୋଇ ନଥିବେ ସେମାନଙ୍କୁ ଫାର୍ମରେ ରଖିବା ଦରକାର ।
ଭୂତାଣୁ ଜନିତ ରୋଗ
ଭୂତାଣୁମାନେ ମଧ୍ୟ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କ ଠାରେ ଅନେକ ପ୍ରକାରର ରୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଆନ୍ତି । ଏଭିଆନ୍ ଏନ୍ ସେଫାଲୋମାଇଲାଇଟିସ୍ - ଏହି ରୋଗ ମୁଖ୍ୟତଃ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କ ଠାରେ ଦେଖାଯାଇଥାଏ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷୀମାନେ ମଧ୍ୟ ଏହି ରୋଗରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ଏହା ଏକ ଭୂତାଣୁ ଜନିତ ରୋଗ ଅଟେ । ଏହି ରୋଗ ଅଣ୍ଡାଦ୍ଵାରା ଆକ୍ରାନ୍ତ ମାଈ କୁକୁଡ଼ା ଠାରୁ ଛୁଆ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ଆସିଥାଏ । ଆକ୍ରାନ୍ତ କୁକୁଡ଼ା ମାନଙ୍କର ମଳରେ ମଧ୍ୟ ଏହି ଭୂତାଣୁମାନେ ଥାଆନ୍ତି ଏବଂ ସେମାନେ ଅନ୍ୟ କୁକୁଡ଼ାଙ୍କ ଠାରେ ରୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରାଇଥାଆନ୍ତି । ଛୋଟ କୁକୁଡ଼ା ଛୁଆ, ୧ ରୁ ୨ ସପ୍ତାହ ବୟସରେ ବେଶୀ ମାତ୍ରାରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି ।
- ଲକ୍ଷଣ –
ଏହି ରୋଗ ସାଧାରଣତଃ ଛୁଆମାନଙ୍କ ଠାରେ ୧୭ ରୁ ୨୧ ଦିନ ବୟସ ମଧ୍ୟରେ ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ରୋଗ ହେଲେ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ଠିକ୍ ଭାବରେ ଚାଲିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ଗୋଡ଼ ଆଣ୍ଠୁଦ୍ଵାରା ବସି ରହନ୍ତି । ସମୟେ ସମୟେ ପକ୍ଷାଘାତ ମଧ୍ୟ ହୋଇଯାଏ । ଛୁଆ ମନେ ଚାଲିବା ପାଇଁ ଅକ୍ଷମ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ମୁଣ୍ଡ ଏବଂ ବେକ ଥରେ ।
ବେଳେବେଳେ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହେବାର ବହୁତ ସପ୍ତାହ ପରେ ଅନ୍ଧ ହୋଇଯାଆନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ବଡ଼ କୁକୁଡ଼ାଙ୍କ ଠାରେ ଏହି ରୋଗ ହେଲେ ଝାଡ଼ା ହୋଇଥାଏ । ଅଣ୍ଡା ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ । ଏହି ଅଣ୍ଡା ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ ୨୧ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲାଗିରହେ । ଏହି ରୋଗ ହେଲେ ପ୍ରଥମ ଦିନରୁ ଛୁଆମାନେ ମରିଥାଆନ୍ତି । ବେଳେବେଳେ କିଛି ସପ୍ତାହ ପରେ ମଧ୍ୟ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ମରିଯାଆନ୍ତି । ଏହି ରୋଗ ହେଲେ ମୃତ୍ୟୁହାର ୨ ରୁ ୧୦ ପ୍ରତିଶତ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇଥାଏ, ବେଳେବେଳେ ୫୦ ପ୍ରତିଶତକୁ ମଧ୍ୟ ବଢ଼ିଥାଏ ।
- ଚିକିତ୍ସା –
ଏହି ରୋଗ ପାଇଁ କୌଣସି ଚିକିତ୍ସା ନାହିଁ । ଯେଉଁ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ସ୍ନାୟୁଜନିତ ଲକ୍ଷଣ ଦେଖାନ୍ତି ସେମାନଙ୍କୁ ତୁରନ୍ତ ବାହାର କରି ବିକ୍ରି କରି ଦେବା ଉଚିତ୍ । ଏହି ରୋଗକୁ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ଅଣ୍ଡା ଦେବା ପୂର୍ବରୁ ଟୀକା ଦେଇ ନିରାକରଣ କରାଯାଏ । ଯେତେବେଳେ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ୧୦- ୧୬ ସପ୍ତାହ ବୟସ ହୋଇଥାଏ ସେତେବେଳେ ଏହି ଟୀକା ପିଇବା ପାଣିରେ ମିଶାଇ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ପିଇବାକୁ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଯେଉଁ ଜାଗାରେ ଏହି ରୋଗର ପ୍ରାଦୁର୍ଭାବ ଥାଏ ସେହି ସ୍ଥାନମାନଙ୍କରେ ଏହି ଟୀକା ଦେବା ଉଚିତ୍ ।
କୁକୁଡ଼ା ବସନ୍ତ
ଏହା ଏକ ଭୂତାଣୁ ଜନିତ ରୋଗ ଅଟେ । ଏହି ରୋଗ ସାଧାରଣତଃ ଆକ୍ରାନ୍ତ କୁକୁଡ଼ା ଅନ୍ୟ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କ ସହିତ ମିଶିବା ଦ୍ଵାରା ବ୍ୟାପିଥାଏ । ଯଦି ଶରୀରର ଚମଡ଼ା କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ଖଣ୍ଡିଆ ହୋଇ ଥାଏ ତେବେ ଏହି ଭୂତାଣୁକୁ ଗୋଟିଏ କୁକୁଡ଼ା ଠାରୁ ଅନ୍ୟ କୁକୁଡ଼ାଙ୍କ ପାଖକୁ ନେଇଥାଆନ୍ତି ।
କୁକୁଡ଼ା ବସନ୍ତ ଭୂତାଣୁ ସବୁ ବୟସର କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ହୋଇଥାଏ । ସାଧାରଣତଃ ଏହି ରୋଗ ୪ ରୁ ୫ ମାସ ବୟସ ପରେ ଦେଖାଯାଏ । ମାଂସପାଇଁ କୁକୁଡ଼ାଙ୍କ ଠାରେ ଏହି ରୋଗ ବେଶୀ ଦେଖାଦିଏ ଏବଂ ଏହା ଖରା ଓ ବସନ୍ତ ଋତୁରେ ହୋଇଥାଏ ।
ଏହି ରୋଗର ଭୂତାଣୁ ଆକ୍ରାନ୍ତ କୁକୁଡ଼ାଠାରୁ ମସାଦ୍ଵାରା ଅନ୍ୟ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟାପିଥାଏ । ଏହି ଭୂତାଣୁ ମାସ ମାସ ବା ବର୍ଷକ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଞ୍ଚିରହେ ।
- ଲକ୍ଷଣ -
ଏହି ରୋଗ ତିନି ପ୍ରକାର ଭାବେ ଦେଖାଯାଇଥାଏ । ଯଥା ଶୁଷ୍କ ଆଖିରେ ଏବଂ ଓଦାଳିଆ । ଶୁଖିଲା ବସନ୍ତ ହେଲେ ପ୍ରଥମେ ମୁହଁ, ଚୂଳ, ଗୋଡ଼ ପ୍ରଭୃତିରେ ଛୋଟ ଛୋଟ ଫୋଟକା ପରି ବାହାରି ଥାଏ । ତା ପରେ ଫୋଟକା ଗୁଡ଼ିକ ଫାଟିଯାଇ ଭାତୁଡ଼ି ଭଳିଆ ପଦାର୍ଥ ଶରୀରରେ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଆନ୍ତି । ଏହି ଭାତୁଡ଼ି ଦୁଇ ସପ୍ତାହ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶରୀରରେ ରହିଥାଏ । ଏହି ପ୍ରକାର ବସନ୍ତ ହେଲେ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ଅଣ୍ଡା ଉତ୍ପାଦନ ଶତକଡ଼ା ୧୦-୧୫ ଭାଗ ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଏଥୁରେ କୁକୁଡ଼ା ଖୁବ୍ କମ୍ ମରନ୍ତି । ଓଦଳିଆ ବସନ୍ତ ହେଲେ ଶତକଡ଼ା ୫୦ ଭାଗ କୁକୁଡ଼ା ମରିଯାଆନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରକାର ବସନ୍ତ ହେଲେ ପ୍ରଥମେ ଧଳା ଭାତୁଡ଼ି ଭଳିଆ ପଦାର୍ଥ, ପାଟି, ନାକପୁଡ଼ା ଓ କଣ୍ଠ ନଳୀରେ ହୋଇଥାଏ । କ୍ରମେ କ୍ରମେ ଏହି ଭାତୁଡ଼ିର ଆକାର ବଢ଼ିଥାଏ ଏବଂ ଏହା ହଳଦିଆ ରଙ୍ଗରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ । ଆଖିରେ ଏହି ରୋଗ ହେଲେ ଆଖି ଫୁଲିଯାଏ, ଛେନା ଭଳିଆ ପଦାର୍ଥ ଆଖିର ପତା ତଳେ ଜମିରହେ । ଦୁଇ ପତା ବନ୍ଦ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ଶେଷରେ କୁକୁଡ଼ା ଅନ୍ଧ ହୋଇଯାଏ । ଏହି ରୋଗରେ ବୃକକ୍ ଫୁଲିଯାଏ । ଶୁଖିଲା ବସନ୍ତ୍ରରେ ଅନ୍ୟ ବସନ୍ତ ଅପେକ୍ଷା କମ୍ ମରିଥାଆନ୍ତି ।
- ଚିକିତ୍ସା -
ଏହି ରୋଗକୁ ଟୀକା ଦ୍ଵାରା ନିରାକରଣ କରାଯାଇଥାଏ । କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ୬ ସପ୍ତାହ ବୟସ ହେଲାବେଳକୁ ଏହି ଟୀକା ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଏହି ଟୀକାକୁ ଛୁଞ୍ଚିରେ ଫୁଟାଇ ପାଦର ଚମଡ଼ାରେ ଦିଆଯାଏ କିମ୍ବା ଗୋଡ଼ର ଚମଡ଼ା ଉପରେ ତୁଳା ଦ୍ଵାରା ଘସି ଦିଆଯାଏ । ଏବେ ମଧ୍ୟ ଏହି ଟୀକାକୁ ୦.୨ ମିଲିଲିଟର ମାଂସ ତଳେ ମଧ୍ୟ ଇଂଜେକ୍ସନ୍ ଆକାରରେ ଦିଆଯାଏ । ଏହି ଟୀକା ଦେଲେ କୁକୁଡ଼ା ବସନ୍ତରୁ ୧ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରକ୍ଷା କରିଥାଏ ।
ଆକ୍ରାନ୍ତ କୁକୁଡ଼ା ମାନଙ୍କୁ ଭଲ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କ ଠାରୁ ଅଲଗା କରି ରଖିବା ଦରକାର ଏବଂ ଭଲ କୁକୁଡ଼ାଙ୍କୁ ସାଙ୍ଗେ ସାଙ୍ଗେ ଟୀକା ଦେବା ଦରକାର ।
ରାଣୀକ୍ଷେତ ରୋଗ
ଏହା ଏକ ଭୂତାଣୁ ଜନିତ ରୋଗ ଅଟେ । ଏହି ରୋଗରେ ଭୂତାଣୁମାନେ ଝାଡ଼ା ଓ କଫରେ ଥାଆନ୍ତି ଓ ଏହା ସାଧାରଣତଃ ପବନ ଦ୍ଵାରା ବ୍ୟାପିଥାଏ । ସଂକ୍ରମିତ ଜିନିଷପତ୍ର, ଖାଦ୍ୟ, ଲୁଗାପଟା ଦ୍ଵାରା ମଧ୍ୟ ଏହି ରୋଗ ବ୍ୟାପିଥାଏ । ବର୍ଷାଋତୁରେ ଏହି ରୋଗ ବେଶୀ ଦେଖାଯାଏ । ଆକ୍ରାନ୍ତ କୁକୁଡ଼ା ମାନଙ୍କୁ କୁକୁର ଓ ବିରାଡ଼ି ଖାଇଲେ ସେମାନେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ଝାଡ଼ାରେ ଏହି ଭୂତାଣୁ ବାହାରକୁ ଛାଡ଼ି ଥାଆନ୍ତି । ଯାହାକି ୫ ଦିନରୁ ୫ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବାୟୁ ମଣ୍ଡଳରେ ରହେ । ଟର୍କିମାନେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ଝାଡ଼ାରେ ଏହି ଭୂତାଣୁକୁ ବାହାରକୁ ଛାଡ଼ିଥାଆନ୍ତି ଯାହା ଏକ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବାହାରେ ରହିଥାଏ । ମଣିଷମାନେ ଏହି ଭୂତାଣୁ ଦ୍ଵାରା ଆକ୍ରାନ୍ତ ହେଲେ ସେମାନଙ୍କର ଆଖିଧରା, ମୁଣ୍ଡବିନ୍ଧା ଏବଂ ଥଣ୍ଡା ରୋଗ ହୋଇଥାଏ । ମାଟିରେ ଏହି ଭୂତାଣୁ ୮ ରୁ ୨୨ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହିପାରେ । ବେଳେବେଳେ ଏହି ରୋଗ ମଧ୍ୟ ଖରାଦିନେ ହୋଇଥାଏ । ଯେ କୌଣସି ବୟସରେ ଏହି ରୋଗ ଦେଖା ଦେଇଥାଏ ।
- ଲକ୍ଷଣ -
ଏହି ରୋଗ ହେଲେ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ବହୁତ ସଂଖ୍ୟାରେ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପଡ଼ିଥାଆନ୍ତି । ଏହି ରୋଗ ହେଲେ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ଧକାନ୍ତି, କାଶନ୍ତି କଣ୍ଠ ଘଟଘଟ କରି ଗୋଟିଏ ଜାଗାରେ ଠୁଳ ହୋଇ ଘୁମାଇ ବସନ୍ତି । ନିୟୋଜ ଜଣାପଡ଼ନ୍ତି । ଏହି ରୋଗ ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ସବୁ କୁକୁଡ଼ାଙ୍କୁ ବ୍ୟାପିଥାଏ । ସମୟେ ସମୟେ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ମୁଣ୍ଡ ଘୁମାଇ ଥାଆନ୍ତି । ନିଶ୍ଵାସ ନେବାରେ କଷ୍ଟ ଅନୁଭବ କରନ୍ତି, କାଶନ୍ତି, ଛିଙ୍କନ୍ତି, ଖାଇବା ଛାଡ଼ି ଦିଅନ୍ତି । ହଠାତ୍ ଅଣ୍ଡା ଉତ୍ପାଦନ ବନ୍ଦ ହୋଇଯାଏ । ଏହି ରୋଗ ହେବାର ୧୨ ରୁ ୨୪ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ମରିଯାଆନ୍ତି । ଗୋଟିଏ ମଲା, କୁକୁଡ଼ାକୁ କାଟି ଦେଖିଲେ ଖାଦ୍ୟଗ୍ରନ୍ଥିର ଉପର ଓ ଭିତର ପଟେ ବିନ୍ଦୁ ବିନ୍ଦୁ ରକ୍ତକ୍ଷରଣ ହୋଇଥାଏ ।
- ଚିକିତ୍ସା –
ଏହି ରୋଗ ପାଇଁ କୌଣସି ଚିକିତ୍ସା ନାହିଁ । ତଥାପି ଯେଉଁ ଘରେ ଏହି ରୋଗ ଦେଖାଯାଏ, ଯଦି ବହୁତ ପରିମାଣରେ ଏହି ରୋଗ ନଥାଏ ତେବେ ଏହି ରୋଗ ପ୍ରତିଷେଧକ ଟୀକା ଅନ୍ୟ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ଦେଇଦେଲେ କୁକୁଡ଼ା ଘରେ ରୋଗର ପ୍ରାଦୁର୍ଭାବକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇପାରେ । କିନ୍ତୁ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥିବା କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କ ପାଇଁ କୌଣସି ଚିକିତ୍ସା ନାହିଁ । ଏହି ରୋଗ ଦେଖାଯିବା ମାତ୍ରେ ରୋଗ ନ ହୋଇଥିବା କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ଟୀକା ଦେଇଦେବା ଉଚିତ୍ । ଏହି ରୋଗ ନ ହେବା ପାଇଁ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ଜନ୍ମ ହେବାର ୫ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଏବଂ ଆଉଥରେ, ୨୮ ଦିନରେ ଟୀକା ଦିଆଯାଇଥାଏ । ତାପରେ ୮ ସପ୍ତାହ ବେଳକୁ ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ୍ ଆକାରରେ ଏହି ଟୀକା ଦେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।
ଏଭିଆନ୍ ଇନ୍ଫ୍ଲୁଏନ୍ଜା ବା ଫାଉଲ ପ୍ଲେଗ୍ ରୋଗ
ସବୁ ପକ୍ଷୀ ମାନଙ୍କୁ ଏହି ରୋଗ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ଏଚ୍.୫ ଏନ୍-୧ ଭୂତାଣୁଦ୍ଵାରା ବ୍ୟାପିଥାଏ । ଆକ୍ରାନ୍ତ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କ ଠାରୁ ଏହି ରୋଗର ଭୂତାଣୁ ଲାଳ, ନାକରୁ ବାହାରୁଥିବା ପାଣି ଓ ମଳ ଦ୍ଵାରା ବାହାରକୁ ଆସିଥାଏ । ଏହି ରୋଗ ପବନ, ପାଣି ଏବଂ ବାହକ ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ବ୍ୟାପିଥାଏ । ଏହି ଭୂତାଣୁ କୁକୁଡ଼ା ଖତରେ ୧୦୦ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହିପାରେ । ନିଶ୍ଵାସ ଦ୍ଵାରା ଏହି ଭୂତାଣୁ ଶରୀରକୁ ଯାଇ ରୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ।
ଏହି ରୋଗରେ ତୀବ୍ରତା ଉପରେ ମୃତ୍ୟୁହାର ନିର୍ଭର କରିଥାଏ । ଯଦି ରୋଗର ତୀବ୍ରତା ଅଧିକ ଥାଏ ତାହାଲେ ମୃତ୍ୟୁହାର ୨-୧୨ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଶତକଡ଼ା ୧୦୦ ପ୍ରତିଶତ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ଭୂତାଣୁ ଫାର୍ମରେ ପ୍ରବେଶ କଲାପରେ ଏହା ଅନ୍ୟ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ଫାର୍ମ ଉପକରଣ, ଅଣ୍ଡାଟ୍ରେ, ଦାନା ଟ୍ରକ୍, ଫାର୍ମରେ କାମ କରୁଥିବା ଲୋକ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ୍ଷ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ବ୍ୟାପିଥାଏ ।
- ଲକ୍ଷଣ -
ଏହି ରୋଗ ହେଲେ ପକ୍ଷୀମାନେ ନିସ୍ତେଜ ହୋଇପଡ଼ନ୍ତି । ପରଟାଆଁଶ ହୋଇଯାଏ, ଖାଦ୍ୟ ଖାଇ ନଥାନ୍ତି, ଅତ୍ୟଧିକ ଶୋଷ ହୁଏ । ଅଣ୍ଡା ଉତ୍ପାଦନ କମିଯାଏ, ପାଣିରେ ଝାଡ଼ା ହୁଏ, ବଡ଼ କୁକୁଡ଼ା ମାନଙ୍କର ଚୂଳ ଫୁଲିଯାଏ, ଆଖି ଫୁଲିଯାଏ, ଚୂଳ ଏବଂ ପ୍ରଚୂଳ ନେଳି ପଡ଼ିଯାଏ, ବେଳେବେଳେ ଝାଡ଼ା ସବୁଜ ରଙ୍ଗର ଏବଂ ପତଳା ହୁଏ ପରେ ଧଳା ଝାଡ଼ା ହୋଇଥାଏ । ଶରୀର ବିଭିନ୍ନ ଅଙ୍ଗରେ ରକ୍ତ ସ୍ରାବ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ରୋଗ ହେଲେ ଖୋଳ ନଥିବା ଅଣ୍ଡା ଦିଅନ୍ତି, ୨୪-୪୮ ଘଣ୍ଟା ଭିତରେ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ମରିଯାଆନ୍ତି, ଏହି ରୋଗ ବେଳେବେଳେ ରାଣୀକ୍ଷେତ ରୋଗ ବୋଲି ଭ୍ରମ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । ଏଣୁ ଏହି ରୋଗକୁ ଲାବୋରେଟୋରିରେ ପରୀକ୍ଷା କରି ଜାଣି ହୋଇଥାଏ ।
- ଚିକିତ୍ସା -
ଏହି ରୋଗ ପାଇଁ ଫଳପ୍ରଦ ଔଷଧ ନାହିଁ । ତେବେ ଟାମିଫ୍ଲୁ. ରିଲେଞ୍ଜା ଇତ୍ୟାଦିଔଷଧ ମଣିଷମାନଙ୍କୁ ଏହି ରୋଗରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ପାଇଁ ଦିଆଯାଏ । ଏହି ରୋଗ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କ ଠାରୁ ମଣିଷ ମାନଙ୍କୁ ବ୍ୟାପୁଥିବାରୁ, ଏହି ରୋଗ ପରିଚାଳନା ବେଳେ ସାବଧାନତା ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେବା ଦରକାର । ଏହି ରୋଗ ସନ୍ଦେହ ହେଲେ ହାତରେ ଗ୍ଳୋଭସ୍ ଏବଂ ମୁହଁରେ ମୁଖା ପିନ୍ଧି ଫାର୍ମରେ କାମ କରିବା ଦରକାର ।
- ପ୍ରତିଷେଧ —
ଇନ୍ଆକ୍ଟିଭେଟେଡ଼୍ ଅଏଲ୍ ଇମଲସନ୍ ଟୀକା କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ଆକ୍ରାନ୍ତ ସମୟରେ ଏବଂ ପ୍ରତିଷେଧକ ହିସାବରେ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଯାହାଫଳରେ ମୃତ୍ୟୁହାରକୁ ରୋକା ଯାଇପାରେ । ଏଚ୍.-୫. ଏନ୍.-୩ ଏବଂ ଏଚ୍-୫ ଏନ୍-୨ ଷ୍ଟ୍ରେନ୍ ଟୀକାକୁ ଏଚ୍-୫ ଏନ୍-୧ ଭୂତାଣୁ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଟୀକା ଭାବେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ ।
କୁକୁଡ଼ା ଫାର୍ମରେ ଜୈବ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରତି ଧାନ ଦେଲେ ଏହି ରୋଗକୁ ପ୍ରଶମିତ କରାଯାଇପାରେ।
ମରେକ୍ସରୋଗ
ଏହା ଏକ ଭୂତାଣୁ ଜନିତ ରୋଗ । ଏହି ରୋଗ ମୁଖ୍ୟତଃ କୁକୁଡ଼ା ମାନଙ୍କୁ ହୋଇଥାଏ । ଯେ କୌଣସି ବୟସରେ ଚିଆଁମାନେ ଏହି ରୋଗରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି କିନ୍ତୁ ୪ ସପ୍ତାହ ବୟସରେ ଏହି ରୋଗ ଦ୍ଵାରା ବେଶୀ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି ।
- ଲକ୍ଷଣ –
ଏହି ରୋଗର ଲକ୍ଷଣ ସାଧାରଣତଃ ଦେଢ଼ ମାସରୁ ଅଢ଼େଇ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ଦେଖାଯାଏ । ମୁଖ୍ୟତଃ ୩ ମାସ ବୟସରେ ଏହି ରୋଗର ଲକ୍ଷଣ ବେଶୀ ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ରୋଗ ହେଲେ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ହଠାତ୍ ମରିଯାଆନ୍ତି ବେଳେବେଳେ ନିୟୋଜ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ଏବଂ ଶ୍ୱାସ ଜନିତ କଷ୍ଟ ପାଆନ୍ତି ଏବଂ ୩ ମାସ ବୟସ ବେଳକୁ ଏଣେ ତେଣେ ଚାଲନ୍ତି, ପକ୍ଷଘାତ ଗୋଟିଏ ଗୋଡ଼ ବା ଉଭୟ ଗୋଡ଼କୁ ହୋଇଥାଏ । ଡେଣାଗୁଡ଼ିକ ଓହଳି ପଡ଼ନ୍ତି । ସରଭାଇକାଲ୍ ସ୍ନାୟୁ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ସେଥିପାଇଁ ମୁଣ୍ଡର ଉପର ପଟ ତଳକୁ ଝୁଲିପଡ଼େ । ଆଖି ଧଳା ପଡ଼ିଯାଏ, ସିଆଟିକା ସ୍ନାୟୁ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହେବା ଫଳରେ ପକ୍ଷଘାତ ରୋଗ ଦେଖାଦିଏ । ମଲା କୁକୁଡ଼ାକୁ କାଟି ଦେଖିଲେ ଯକୃତ, ପିହା, ଫୁସ୍ଫୁସ୍, ମାସଂପେଶୀ, ହୃଦୟ, ବୃକକ୍, ପ୍ରେଭେଣ୍ଟ୍ରକୁଲସ୍ଅନ୍ତଃନଳୀରେ ଟ୍ୟୁମର ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ରୋଗର ଲକ୍ଷଣରୁ ରୋଗ ଚିହ୍ନଟ ହୋଇଥାଏ ।
- ଚିକିତ୍ସା–
ଏହି ରୋଗ ହେଲେ ଭଲ ହୁଏ ନାହିଁ ଏବଂ ବହୁତ କୁକୁଡ଼ା ମରିଯାଆନ୍ତି । ତେଣୁ ଏହି ରୋଗ ନ ହେବା ପାଇଁ ଦିନିକିଆ ଛୁଆଙ୍କୁ ଟୀକା ଦେବା ଦରକାର । ଏହି ଟୀକା ୦.୨ ମିଲିଲିଟର ବେକ ପାଖ ଚମଡ଼ା ତଳେ ଇଂଜେକ୍ସନ୍ ଆକାରରେ ଦେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।
ଗୁମ୍ବୋରୋ ରୋଗ
ଏହା ଏକ ଭୂତାଣୁ ଜନିତ ରୋଗ ଅଟେ । ୨ ରୁ ୭ ସପ୍ତାହର କୁକୁଡ଼ା ଛୁଆମାନେ ଏହି ରୋଗରେ ବେଶୀ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ଏହି ରୋଗ ସଂକ୍ରମିତ ପାଣି ଓଦାନା ଦ୍ଵାରା ବ୍ୟାପିଥାଏ । ମଶାମାନେ ମଧ୍ୟ ଏହି ରୋଗ ବ୍ୟାପିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଆନ୍ତି ।
- ଲକ୍ଷଣ -
ଏହି ରୋଗ ଫାର୍ମରେ ଦେଖାଦେଲେ ଶତକଡ଼ା ୮୦ ରୁ ୧୦୦ ଭାଗ କୁକୁଡ଼ା ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ମୃତ୍ୟୁହାର ଶତକଡ଼ା ୧୦ ରୁ ୩୦ ଭାଗ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ରୋଗ ହେଲେ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ଆଖି ବନ୍ଦ କରି ନିୟୋଜ ହୋଇ ବସି ରହନ୍ତି । ଶରୀରର ଉତ୍ତାପ ବଢ଼ିଯାଏ । କୁକୁଡ଼ାମାନେ ଥରନ୍ତି ଓ ଧଳା ଝାଡ଼ା ହୁଏ । ଏହି ରୋଗରେ ପ୍ରଥମ ୩-୪ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ କୁକୁଡ଼ା ମରିଥାଆନ୍ତି ଏବଂ ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ ମୃତ୍ୟୁହାର କମିଯାଏ ।
ଆକ୍ରାନ୍ତ କୁକୁଡ଼ାକୁ କାଟି ଦେଖିଲେ। ଏହାର ବର୍ଶ, ଫୁଲ ବଡ଼ ଆକାରର ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ତାକୁ କାଟିଲେ। ତା ଭିତରୁ ପୂଜା ବାହାରେ । ବେଳେ ବେଳେ ତା ଭିତରେ ରକ୍ତ କ୍ଷରଣ ହୋଇଥାଏ । ସାତଦିନ ବେଳକୁ ବର୍ଶାର ଆକାର କମିଯାଏ, ବୃକକ୍ ଫୁଲିଯାଏ ଏବଂ ସେତା ଦେଖାଯାଏ I ମା'ସରେ ଏବଂ ରକ୍ତରେ ରକ୍ତକ୍ଷରଣ ଦେଖାଯାଏ । ଲକ୍ଷଣ ଦେଖି ଏହି ରୋଗ ଚିହ୍ନଟ ହୋଇଥାଏ । ରକ୍ତ ପରୀକ୍ଷା ଦ୍ଵାରା ମଧ୍ୟ ଏହି ରୋଗ ଜଣାପଡ଼େ ।
- ଚିକିତ୍ସା–
ଏହି ରୋଗର କୌଣସି ଚିକିତ୍ସା ନାହିଁ । ଏହି ରୋଗ ନ ହେବା ପାଇଁ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ଟୀକା ଦେବା ନିହାତି ଦରକାର । କୁକୁଡ଼ା ଫାର୍ମରେ ଜୈବ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରତି ଧାନ ଦେଲେ ଏହି ରୋଗକୁ କେତେକାଂଶରେ ପ୍ରତିହତ କରାଯାଇପାରେ । ଏହି ରୋଗ ହେଲାବେଳେ ଫାର୍ମରେ ବେଶୀ କୁକୁଡ଼ା ରଖିବା ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ ଏବଂ ଫାର୍ମକୁ ସଫା କରି କିଛି ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କୁକୁଡ଼ା ମୁକ୍ତ କରି ରଖିବା ଦରକାର । ଅଣ୍ଡା ପାଇଁ ଏବଂ ମାଂସ ପାଇଁ କୁକୁଡ଼ା ମାନଙ୍କୁ ୧୪ ରୁ ୧୮ ଦିନ ବୟସରେ ଆବିଡ଼ି ଇଣ୍ଟରମିଡ଼ିଏଟ୍ ଷ୍ଟ୍ରେନ୍ ଟୀକା ଆଖିରେ ଦେବା ଦରକାର କିମ୍ବା ୦.୧ ମିଲିଲିଟରରେ କୁକୁଡ଼ା ପ୍ରତି ପାଣିରେ ମିଶାଇଦିଆଯାଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଅଣ୍ଡା ଦିଆ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ଏହି ଟୀକାକୁ ଆଉଥରେ, ୨୮ ରୁ ୩୨ ଦିନ ଏବଂ ୪୨ ରୁ ୪୬ ଦିନରେ ପାଣିରେ ଦେବା ଦରକାର ।
ରୋଗ ପ୍ରତିଷେଧକ ଶକ୍ତି ବଢ଼ାଇବା ପାଇଁ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ଲିଭାମିସିଲ୍ ସନ୍ଧ୍ୟାବେଳେ ୨-୩ ଦିନ ଦେବା ଦରକାର । ଏଥିସହିତ ଭିଟାମିନ୍ ଇ ଖାଇବାକୁ ଦେଲେ ମଧ୍ୟ ଉପକାର ମିଳିଥାଏ ।
କୃମିଜନିତ ରୋଗ
ଗୋଲକୃମି
ଏହି କୃମିମାନେ ଏବଂ ଏମାନଙ୍କର ଅଣ୍ଡାଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ଝାଡ଼ାରେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି । ଏହି ରୋଗ ହେଲେ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ଅଣ୍ଡା ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ ପାଏ । ଖାଦ୍ୟ ଖାଇବା କମିଯାଏ । ଅତ୍ୟଧିକ ପରିମାଣରେ କୃମିମାନେ କ୍ଷୁଦ୍ରାନ୍ତ ଭିତରେ ରହି ଏହାକୁ ବନ୍ଦ କରିଦେବା ଫଳରେ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ମରିଯାଆନ୍ତି ଗୋଟିଏ ମଲା କୁକୁଡ଼ାକୁ କାଟି ଦେଖିଲେ, କୃମିମାନେ କୁକୁଡ଼ାର କ୍ଷୁଦ୍ରାନ୍ତ ଭିତରେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି ।
- ଚିକିତ୍ସା -
ପାଇପେରାଜିନ୍ କିମ୍ବା ହେଲମାସିଡ୍ ପ୍ରଭୃତି ଔଷଧକୁ ଗୋଟିଏ ବଡ଼ କୁକୁଡ଼ାକୁ ଅଧା ଶିଶି କରି ଖାଇବାକୁ ଦେଲେ କୃମିମାନେ ମରିଯାଆନ୍ତି ତେଣୁ ଅଣ୍ଡାଦିଆ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତିମାସରେ ତାଙ୍କର ଠିକ୍ ଅନୁପାତ ହିସାବରେ ଥରେ ଖାଇବାକୁ ଦେବା ଉଚିତ୍ ।
ଫିତା କୃମି
ଏହି ରୋଗରେ କୃମିମାନେ ପେଟ ଭିତରେ ଅନ୍ତନାଳୀରେ ଥାଆନ୍ତି । ଏମାନେ ରହିବା ଦ୍ଵାରା କୁକୁଡ଼ାଙ୍କ ଶରୀରରୁ ରକ୍ତ ଶୋଷି ଖାଇଯାଆନ୍ତି । ଯାହାଫଳରେ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କ ଠାରେ ରକ୍ତହୀନତା ରୋଗ ଦେଖାଯାଏ ଓ ତାଙ୍କର ଓଜନ କମିଯାଏ । ଅଣ୍ଡା ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ ପାଏ । ଗୋଟିଏ ମଲା କୁକୁଡ଼ାକୁ କାଟି ଦେଖିଲେ, ଏମାନଙ୍କ ଅନ୍ତନାଳୀ ମଧ୍ୟରେ ଏହି କୃମି ଖାଲି ଆଖିରେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି ।
- ଚିକିତ୍ସା -
ଏହି ରୋଗକୁ ବିଭିନ୍ନ ଔଷଧ ଯଥା – ବୁଟିନୋ ଭେଟ, ଡାଇସିସ୍ଟାଲ ଟେନିଲ ପ୍ରଭୃତି ଔଷଧ ଦେଇ ଭଲ କରାଯାଇଥାଏ।
କକ୍ସିଡ଼ିଆ ରୋଗ
ଏହା ଏକ ପ୍ରକାର ଆଇମେରିଆ ନାମକ ପ୍ରୋଟୋଜୋଆ ଦ୍ଵାରା ହୋଇଥାଏ । ଏହା କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ଏକ ପ୍ରଧାନ ରୋଗ ଅଟେ । କୁକୁଡ଼ା ଏହି ରୋଗର ଆକ୍ରାନ୍ତ ହେବାର ୪-୬ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ରୋଗ ବାହାରକୁ ଜଣାପଡ଼େ ।
- ଲକ୍ଷଣ —
ଏହି ରୋଗ ହେଲେ, କୁକୁଡ଼ାମାନେ ରକ୍ତହୀନତା ଭୋଗ କରି ବାହାରକୁ ଶେତା ପଡ଼ିଯିବା ପରି ଦେଖାଯାଆନ୍ତି । ନିସ୍ତେଜ ହୋଇ ଏକାଠି ବସି ରହନ୍ତି, ରକ୍ତଝାଡ଼ା ହୋଇଥାଏ । ଶରୀର ବୁଦ୍ଧି ଅତିମାତ୍ରାରେ ହ୍ରାସ ପାଇ ଓଜନ କମିଯାଏ । କୁକୁଡ଼ାମାନେ ବହୁତ ହାଲୁକା ହୋଇଯାଆନ୍ତି । ଅଣ୍ଡା ଦିଆ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ଅଣ୍ଡାଦେବା ଶକ୍ତି କମିଯାଏ ଓ ଅଣ୍ଡା ଉତ୍ପାଦନ କମିଯାଏ । ଏହି ରୋଗରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥିବା କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ କାଟି ଦେଖିଲେ, ପେଟ ଭିତରେ ଅନ୍ତନାଳୀ ସବୁ ବହୁତ ଜୋରରେ ଫୁଲିଯାଇ ଥାଆନ୍ତି ଏବଂ ଏହା ଭିତରେ ରକ୍ତମିଶା ଝାଡ଼ା ରହିଥାଏ ଓ ଅନ୍ତଃନଳୀର ଭିତର ପଟେ ଛୋଟ, ଧଳା, ଲାଲ ବିନ୍ଦୁମାନ ରହିଥାଏ ।
- ଚିକିତ୍ସା –
ଏହି ରୋଗକୁ ଭଲ କରିବା ପାଇଁ ଅନେକ ପ୍ରକାର ଔଷଧ ବଜାରରେ ମିଳୁଛି । ଯଥା –
- ଆଂପ୍ରୋଲ, ଏହାକୁ ପାଣିରେ ତିନିଦିନ ଦେଇ ଆଂପ୍ରୋଲ ପୁସ୍ ୫ ଦିନ ଦିଆଯାଏ,
- ୨୫% ଆଫ୍ରେଲ ୫୦୦ ଗ୍ରାମ୍ ଏକ ଟନ୍ ଦାନାରେ ମିଶାଇ ଖାଇବାକୁ ଦିଆଯାଏ ।
ଏହିପରି ଅନ୍ୟ ଔଷଧ ଯଥା - ବାଇଫଧୁରାନ, ସଲମେଣ୍ଟ, ଷ୍ଟିନୋରଲ ଫୁରାସଲ ପ୍ରଭୃତି ବଜାରରେ ମିଳୁଅଛି । ପ୍ୟୁରାସଲ କିମ୍ବା ଷ୍ଟିନୋଗଲ ଆଶୁ ଚିକିତ୍ସାରୂପେ ଏକ ଗ୍ରାମକୁ ଏକ ଲିଟର ପାଣିରେ କୁକୁଡ଼ାଙ୍କୁ ଦେଇ ନିକଟସ୍ଥ ପଶୁ ଚିକିତ୍ସକଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ନେବା ଉଚିତ୍ । ଏହାଛଡ଼ା ସୁପରକକ୍ସ କିମ୍ବା ରାନ୍କକ୍ସ ଔଷଧ ପାଣିରେ ଦେଲେ ଏହି ରୋଗ ଭଲ ହୋଇଯାଏ ।
କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ଉଙ୍କୁଣୀ, ମାଇଟ୍ ଓ ଟିଙ୍କ
କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ଦେହରେ ଏଗୁଡ଼ିକ ହେଲେ, ଏମାନେ ଦେହ ସଲସଲ କରିବା ଫଳରେ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ଶାନ୍ତିରେ ରହିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ଏବଂ ଏହାଦ୍ଵାରା ଗୋଟିଏ କୁକୁଡ଼ା ଅନ୍ୟ କୁକୁଡ଼ାକୁ ଖୁମ୍ପି ଖଣ୍ଡିଆ କରି ଦେଇଥାଏ ।
- ଚିକିତ୍ସା –
ମାଲା ଥାଆନ ୦.୫% ଏକ ଗାଲନ ପାଣିରେ ମିଶାଇ ୧୦୦୦ ବର୍ଗଫୁଟ ଜାଗାରେ ଘରର ଛାତ, କାନ୍ଥ, ଅଣ୍ଡା ଦିଆ ବସା, ଖତ ଏବଂ କୁକୁଡ଼ାଙ୍କ ଦେହରେ ସ୍ପ୍ରେ କରିଦେଲେଏମାନେ ମରିଯାଆନ୍ତି । ଏହି ଚିକିତ୍ସା ପ୍ରତିମାସରେ ଥରେ କରିବା ଉଚିତ୍ । ଏମାନେ ସମୂଳେ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହା କରିବା ଦରକାର ।
ଜୀବସାର ଅଭାବ ଜନିତ ରୋଗ
ଜୀବସାର 'କ'
ଜୀବସାର 'କ' ବା ଭିଟାମିନ୍ ‘ଏ’ ଅଭାବ ହେଲେ କୁକୁଡ଼ା ମାନଙ୍କର ନିମ୍ନଲିଖିତ ଲକ୍ଷଣମାନ ଦେଖାଯାଏ । ବଡ଼ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ଓଜନ କମିଯାଇ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ଶୁଖିଯାଆନ୍ତି । ରୁମ ସବୁ ଝଡ଼ିପଡ଼େ କିମ୍ବା ପରର ଚିକ୍କଣ ଅଂଶ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ । ଅଣ୍ଡା ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ ପାଏ । ଆଖି ଫୁଲିଯାଏ । ବେଳେ ବେଳେ ଅନ୍ଧ ମଧ୍ୟ ହୋଇଯାଆନ୍ତି । ଅଣ୍ଡାରୁ ଛୁଆ ଫୁଟିବା ଶକ୍ତି କମିଯାଏ । କିନ୍ତୁ ଛୋଟ ଛୁଆମାନଙ୍କର ଶରୀର ବୃଦ୍ଧି ହ୍ରାସ ପାଏ । ଛୁଆମାନେ ଘୁମାଇବା ଭଳି ନିୟୋଜ ରହନ୍ତି । ଦୁର୍ବଳିଆ ହୋଇ ଯାଆନ୍ତି । ଶେତା ପଡ଼ିଯାଆନ୍ତି ଓ ବେଳେବେଳେ ବାତ ମାରିଲା ପରି ହୁଅନ୍ତି । ଆଖିରୁ ପାଣି ବହେ ଓ ନଳୀ ଗୋଡ଼, ଶେତା ପଡ଼ିଯାଏ ।
- ଚିକିତ୍ସା –
ବଜାରରେ ମିଳୁଥିବା ଭିଟାମିନ୍ ‘ଏ’ ପାଣିରେ କିମ୍ବା ଦାନାରେ ମିଶାଇ କୁକୁଡ଼ାକୁ ଖାଇବାକୁ ଦେବା ଉଚିତ୍ ।
ଜୀବସାର 'ଖ'
ଭିଟାମିନ୍ ବି' ର ଅଭାବରେ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ଖାଇବା କମିଯାଏ ଓ ଓଜନ ମଧ୍ୟ କମିଯାଏ । ଗୋଡ ଦୁର୍ବଳିଆ ହୋଇ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ‘ଛୋଟା ହୋଇଯାଆନ୍ତି । ବେଳେବେଳେ ପଡ଼ିରହନ୍ତି ଯେ ଉଠିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ବେକ ଉପରକୁ ଟେକି ଠିଆ ହୁଅନ୍ତି, ଧିରେଧିରେ ନିଶ୍ଵାସ ନିଅନ୍ତି । ବେଳେବେଳେ ଝାଡ଼ା ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଗୋଡର ଆଙ୍ଗୁଳି ସବୁ ବଙ୍କା ହୋଇଯାଏ । ଅଣ୍ଡା ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ ପାଏ । ସମୟେ ସମୟେ ଗୋଡର ଗଣ୍ଠି ସବୁ ଫୁଲିଯାଏ, ଭଲ ପର ଉଠେ ନାହିଁ । ଶରୀରର ଚମଡ଼ା ଫୁଲିଯାଏ ଏବଂ ବେଳେବେଳେ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ଡେଇଁ ଡେଇଁକା ଚାଲନ୍ତି ଏବଂ ଚାଲିବାର କିଛି ଢଙ୍ଗ ନଥାଏ । ରକ୍ତହୀନତା ମଧ୍ୟ ଦେଖା ଦେଇଥାଏ । ଅଣ୍ଡାରୁ ଛୁଆ ଫୁଟିବା ଶକ୍ତି ମଧ୍ୟ କମିଯାଏ ।
- ଚିକିତ୍ସା –
ବଜାରରେ ମିଳୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ‘ବି’କମ୍ପ୍ଲେକ୍ସକୁ ୧୫-୨୦ ମିଲିଲିଟର ହିସାବରେ ୧୦୦ ଛୁଆଙ୍କ ପ୍ରତି ୮-୧୦ ଦିନ ଅନ୍ତରରେ ଖାଇବାକୁ ଦେଲେ ଏହି ରୋଗ ଭଲ ହୋଇଯାଏ ।
ଜୀବସାର ଘ
ଜୀବସାର ‘ଘ’ ବା ଭିଟାମିନ୍ ଡି" ର ଅଭାବ ହେଲେ କୁକୁଡ଼ା ମାନଙ୍କର ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ ନାହିଁ । ଗୋଡ଼ ଦୁର୍ବଳିଆ ହୋଇଯାଇ ବଙ୍କା ହୋଇଯାଏ । ଅଣ୍ଡା ଦିଆ କୁକୁଡ଼ାଙ୍କର ଅଣ୍ଡାର ଖୋଳ ବହୁତ ପତଳା ବା ମାନ କମିଥାଏ । ପରେ ଭଲ ଉଠେ ନାହିଁ ।
- ଚିକିତ୍ସା –
ବଜାରରେ ମିଳୁଥିବା ଏହି ଭିଟାମିନ୍କୁ ପାଣିରେ କିମ୍ବା ଦାନାରେ ମିଶାଇ ଖାଇବାକୁ ଦେଲେ ଏହି ରୋଗ ଭଲ ହୋଇଯାଏ ।
ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ଅଭାବ ଜନିତ ରୋଗ
କ୍ୟାଲ୍ସିୟମ୍ ବା ଚୂନ
ଏହାର ଅଭାବରେ କୁକୁଡ଼ାଙ୍କର ଗୋଡ଼ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇଯାଏ । ଅଣ୍ଡାଦିଆ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ଖୋଳ ଶକ୍ତ ନ ହୋଇ ନରମ ବା ପତଳା ହୋଇଯାଏ । ଗୋଡ ବଙ୍କା ହୋଇଯାଏ ଓ ଅଣ୍ଡା ଉତ୍ପାଦନ କମିଯାଏ ।
- ଚିକିତ୍ସା–
ଦାନାରେ ଶାମୁକା ଗୁଣ୍ଡ ମିଶାଇ ଖାଇବାକୁ ଦେଲେ ଏହା ଭଲ ହୋଇଯାଏ ।
ମାଙ୍ଗାନିଜ୍
ଏହାର ଅଭାବରେ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ସାଧାରଣତଃ ଛୋଟା ହୋଇଯାଆନ୍ତି ଏବଂ ପକ୍ଷାଘାତରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ଶରୀରର ହାଡ଼ ବହୁତ ପତଳା ହୋଇଯାଏ । ଦାନାରେ ମାଙ୍ଗାନିଜକୁ ଉପଯୁକ୍ତ ମାତ୍ରାରେ ଦେଇ ଏହି ରୋଗ ନିରାକରଣ କରାଯାଇଥାଏ ।
ଲୁଣ
ଏହାର ଅଭାବ ହେଲେ କୁକୁଡ଼ାଙ୍କର ଶରୀର ବୃଦ୍ଧି ହୋଇ ନଥାଏ । ବେଳେବେଳେ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ନିଜ ନିଜ ଭିତରେ ଖୁମ୍ଫା ଖୁମ୍ପି ହୋଇ ଖଣ୍ଡିଆ ଖାବରା ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ଲୁଣର ମାତ୍ରା ଅଧିକ ହୋଇଗଲେ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ଝାଡ଼ା ରୋଗ ହୋଇଥାଏ ଓ ପେଟରେ ପାଣି ଜମି ପେଟ ଫୁଲିଯାଏ, ଫଳରେ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ମରିଯାଆନ୍ତି । ତେଣୁ କୁକୁଡ଼ା ଦାନାରେ ଉପଯୁକ୍ତ ମାତ୍ରାରେ ଲୁଣ ମିଶାଇ ଖାଇବାକୁ ଦେଲେ ଏହି ପ୍ରକାର ଜଟିଳତା ଦୂର ହୋଇଯାଏ ।
ଅଣ୍ଡା ଦେଉଥିବା କୁକୁଡ଼ାଙ୍କୁ ଟୀକା ଦେବାର ନିୟମାବଳୀ
|
ବୟସ |
ଟୀକାର ନାମ |
ଟୀକା ଦେବା ପଦ୍ଧତି |
|
ଚିଆଁଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଦିନ ବାଅଣ୍ଡା ଫୁଟିବା ଦିନ |
ମରେକ୍ସ ଟୀକା |
ବେକତଳ ଚମଡ଼ାରେ |
|
ପଞ୍ଚମ ଦିନଠାରୁ ସପ୍ତମ ଦିନବୟସ ମଧ୍ୟରେ |
ରାଣୀକ୍ଷେତଏଫ୍ ଅନୁଯାତି ଟୀକାକିମ୍ବା ରାଣିକ୍ଷେତ ଲାସେଟାଅନୁଜାତି ଟୀକା |
ନାକ ପୁଡାରେ ପିଇବା ପାଣିରେ |
|
୧୪-୧୮ ଦିନ ବୟସ ମଧ୍ୟରେ |
ଗ୍ରୁମ୍ବ୍ରୋ ଟୀକା |
ଆଖିରେ ଡ୍ରପର ସାହାଯ୍ୟରେ |
|
୨୧-୨୮ ଦିନ ବୟସ ମଧ୍ୟରେ |
ଆଇ.ବି. ଟୀକା |
ଆଖିରେ ଡ୍ରପର ସାହାଯ୍ୟରେ |
|
୩୦-୩୫ ଦିନ ବୟସ ମଧ୍ୟରେ |
ରାଣୀକ୍ଷେତ ଏଫ୍ଅନୁଯାତିକିମ୍ବା ଲାସୋଟା |
କାନ ପୁଡ଼ାରେ ପିଇବା ପାଣିରେ |
|
୪୨-୪୯ ଦିନ ବୟସ ମଧ୍ୟରେ |
କୁକୁଡ଼ା ବସନ୍ତ ଟୀକା |
ଡେଣା ତଳେ, ଜଙ୍ଘ ଅଂଶରୁଲୋମ ଛିଣ୍ଡାଇ, ଟୀକା ଘସି ଦିଆଯାଏ, କିମ୍ବା ପାଦରେ ଫୋଡ଼ି କିମ୍ବା ମାଂସରେ ଟୀକା ଦିଆଯାଏ । |
|
୫୬-୭୫ ଦିନ ବୟସ ମଧ୍ୟରେ |
ଆର୍.ଟୁ ବି. ଟୀକା |
ଚମଡ଼ା ତଳେ ଇଂଜେକସନ ଭାବରେ |
|
୧୪-୧୬ ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ |
ଆଇ.ବି. ଟୀକା" (୨ୟ ଥର) |
ଆଖିରେ ପୂର୍ବପରି |
|
୧୭-୧୮ ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ |
କୁକୁଡ଼ା ବସନ୍ତ ଟୀକା (୨ୟ ଥର) |
ପୂର୍ବଭଳି |
|
୧୯ - ୨୦ ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ |
ଆର୍.ଚ୍.ବି. ସହିତ ଆଇ.ବି.ଡ଼ି. ଟୀକା |
ପୂର୍ବପରି ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ୍ଭାବରେ |
|
୩୫ - ୪୦ ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ |
ଆର୍.ଟୁ ବି. ସହିତ ଆଇ.ବି.ଡ଼ି. ଟୀକା |
ପୂର୍ବପରି |
ମାଂସ ପାଇଁ କୁକୁଡ଼ା ମାନଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଟୀକା ଦେବା ପଦ୍ଧତି
|
ଚିଆଁଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଦିନବା ଅଣ୍ଡା ଫୁଟିବା ଦିନ |
ମରେକ୍ସ ଟୀକା |
ବେକ ପାଖ ଚମଡ଼ା ତଳେ ଇଂଜେକସନ ଭାବରେ |
|
୫-୬ ଦିନ ବୟସରେ |
ରାଣୀକ୍ଷେତ, ଏଫ୍ଲୁ ଅନୁଯାତି ନାକ ପୁଡ଼ାରେ ଟୀକା କିମ୍ବାରାଣୀକ୍ଷେତ ଲାସୋଟା ଅନୁଯାତି ଟୀକା |
ନାକ ପୁଡାରେ ପିଇବା ପାଣିରେ |
|
୧୪-୧୮ ଦିନ ବୟସରେ |
ଗୁମ୍ବ୍ରୋ ଟୀକା |
ଆଖିରେ |
|
୨୮-୩୦ ଦିନ ବୟସରେ |
ରାଣୀକ୍ଷେତ, ଏଫ୍ ଅନୁଜାତି କିମ୍ବା ରାଣୀକ୍ଷେତ ଲାସୋଟା ଟୀକା |
ନାକ ପୁଡ଼ାରେ
ପିଇବା ପାଣିରେ |
|
୩୦-୩୫ ଦିନ ବୟସରେ |
ଗୁମ୍ବ୍ରୋ ଟୀକା |
ଆଖିରେ |
|
୪୨-୪୯ ଦିନ ବୟସ ମଧ୍ୟରେ |
କୁକୁଡ଼ା ବସନ୍ତ ଟୀକା |
ଡେଣା ତଳେ କିମ୍ବା ଜଙ୍ଘରୁ ଲୋମଛିଣ୍ଡାଇ ଟୀକାକୁ ଘସି ଦିଆଯାଏ କିମ୍ବା ପାଦ ତଳେ ଛୁଞ୍ଚିରେ ଫୋଡ଼ି ଟୀକା ଦିଆଯାଏ କିମ୍ବା ମାଂସ ତଳେ ଦିଆଯାଏ ।
|
ଉପରର * ଚିହ୍ନିତ ରୋଗ ଫାର୍ମରେ ନ ଥିଲେଏହି ଟୀକା ଦେବା ଅନାବଶ୍ୟକ । ରୋଗ ଚିକିତ୍ସାପୂର୍ବରୁ ପଶୁ ଚିକିତ୍ସକଙ୍କ ସହ ଯୋଗାଯୋଗ କରନ୍ତୁ ।
ଅଧିକ ଜାଣିବା ପାଇଁ http://www.ouat.nic.in
ସଂଗୃହିତ -
ମୂଳ ବିଷୟ ବସ୍ତୁ
- ଡଃ ଶରତ ଚନ୍ଦ୍ର ମିଶ୍ର
- ଡଃ ପ୍ରବୀଣ କୁମାର ଦେହୁରୀ
- ଡଃ ପ୍ରସନ୍ନ କୁମାରମିଶ୍ର
ସଂଶୋଧିତ ବିଷୟବସ୍ତୁ
- ଡଃ ପ୍ରସନ୍ନ କୁମାର ମିଶ୍ର,ପ୍ରଫେସର, କୁକ୍କୁଟ ବିଜ୍ଞାନ ବିଭାଗ ଓୟୁଏଟି, ଭୁବନେଶ୍ଵର
Last Modified : 6/23/2020
