ସାଇତିବା ବ୍ୟବସ୍ଥା
ଫସଲ ଅମଳ – ପରବର୍ତ୍ତୀ ପରିଚାଳନା ଉଦ୍ୟାନ କୃଷି ନିମନ୍ତେ ମୁଖ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା । ଫଳ ଓ ପନିପରିବା ଉଚିତ ସାଇତିବା ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲେ ଏହା ବର୍ଷର ବହୁ ସମୟ ଯାଏ ମିଳିପାରିବ । ଭାରତ ତଥା ଓଡିଶାରେ ସାଇତିବା ବ୍ୟବସ୍ଥା , ବିଶେଷକରି ଉଦ୍ୟାନ ଫସଲ ସକାଶେ ନଗଣ୍ୟ କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବନାହିଁ । ଅମଳ ହେଉଥିବା ,ଫଳ ଓ ପନିପରିବା ସପ୍ତାହ ସପ୍ତାହ ଧରି ବାହାରେ ରହୁଥିବା ଦ୍ଵାରା ନଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ଓ ଖାଦ୍ୟ ଗୁଣ ତଥା ସ୍ଵାଦୁରେ ଅବନତି ଘଟିଥାଏ । ଫଳ ବା ପନିପରିବାରେ ଉତସ୍ଵେଦନ , ଶ୍ଵାସ ପ୍ରକ୍ରିୟା , ପରିପକ୍ଵ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଇତ୍ୟାଦି ଜୈବିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଧିକ ବେଗରେ ଚାଲୁ ରହିଥାଏ , ଓ ରୋଗ ଜୀବାଣୁ ଆକ୍ରମଣ କରି ସେଗୁଡିକୁ ନଷ୍ଟ କରିଥାନ୍ତି । ତେଣୁ ଫଳ ଓ ପନିପରିବାକୁ ଅଧିକ ସମୟ ସୁସ୍ଥ ଅବସ୍ଥାରେ ରଖିବା ଲାଗି ଅମଳ- ପରବର୍ତ୍ତୀ ଯତ୍ନ କରିବାକୁ ହେଲେ ଉଚିତ ପାରିପାର୍ଶ୍ଵିକ ଅବସ୍ଥା ଆକଳନ କରିବା ଦରକାର ।
ଏଥିପାଇଁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଉଚିତ ଉତ୍ତାପ ଓ ଆର୍ଦ୍ରତାର ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଚାପ ବିଶିଷ୍ଟ କେତେକ ଗ୍ୟାସର ବ୍ୟବସ୍ଥା , ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥର ବ୍ୟବହାର ଓ କିରଣନ ର ସଦୁପଯୋଗ କରାଯାଇଥାଏ ।
ଅନେକ ପ୍ରକାରର ପ୍ରବିଧି ଓ ପ୍ରଣାଳୀର ବ୍ୟବହାରରେ ଫଳ ଓ ପନିପରିବାର ସଂଚାଳନ ଜୀବନ ବଢାଇ ଦିଆଯାଇପାରେ । ଏଥିପାଇଁ ହିମୀକରଣ , ଶୀତଳ ଭଣ୍ଡାର , ଥଣ୍ଡା ଶୁଷ୍କ – ପରିବେଶ , ବରଫ କୁଳାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ବା ପରିବର୍ତ୍ତନ ବାୟୁମଣ୍ଡଲ , ହାଇପୋବେରିକ , ମହମ ପ୍ରଲେପ , ଗୋଲମରୀଚ ଫିଲିମ, ରାସାୟନିକ ଦ୍ରବ୍ୟ , ଅଭିଶୀତିତ କ୍ଷତ ରୁ ରକ୍ଷା , କିରଣନ ବାଷ୍ପୀକୃତ ଶୀତଳିକରଣ ଶୀତଳ ଭବନ ବା ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ଆଦିର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ପ୍ରାଣାଳୀରେ ବ୍ୟବହାରରେ ଫଳ ଓ ପନିପରିବା ଶ୍ଵାସ ପ୍ରକ୍ରିୟା , ଉତ୍ସେଦନ ଓ ପରିପକ୍ଵତାର ଗତିକୁ ହ୍ରାସ କରିବା କାର୍ଯ୍ୟ ସାଧିତ ହୋଇଥାଏ ।
ଫଳ ଓ ପନିପରିବା
ପ୍ରଶୀତନର ମୌଳିକ କାର୍ଯ୍ୟ ଫଳ ଓ ପନିପରିବାରୁ ଉତ୍ତାପ ବାହାର କରିଦେବା । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଏମୋନିୟା , ଫ୍ରିଅନ ଆଦି ପ୍ରଶିତନର ବାଷ୍ପ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ବାଷ୍ପ ବିସ୍ତାରିତ ହେଲେ ପ୍ରସିତନ ବଖରାରୁ ବା ଭଣ୍ଡାର ଘରୁ ଉତ୍ତାପ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ଏହି ବିସ୍ତାରିତ ବାଷ୍ପକୁ ପୁଣି ନାଲି ଭିତରେ ସଙ୍କୁଚିତ କରିବା ପରେ ପ୍ରବାହିତ ଥଣ୍ଡା ଜଳଦ୍ଵାରା ବା ବାୟୁ ସଞ୍ଚାଳନ ଦ୍ଵାରା ସେହି ଉତ୍ତାପକୁ ସେଥିରୁ ବାହାର କରାଯାଏ । ଏହାପରେ ପ୍ରଶୀତନର ପୁଣି ବାଷ୍ପାବସ୍ଥାରୁ ତରଳ ଅବସ୍ଥାକୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହିପରି ଥରକୁ ଥର ଓ ନିରବଛିନ୍ନ ଭାବେ ଚାଲୁରହେ ।
ଶୀତଳ ଭଣ୍ଡାରରେ ଶୀତଳ ବାୟୁର ସଞ୍ଚାଳନ କରାଯାଇ ଫଳ , ପନିପରିବା ଆଦି ସଂରକ୍ଷିତ ହୁଏ । ଓଡିଶାରେ ପ୍ରଧାନତଃ ଖାଇବା ଆଳୁ ଆଦି କିଛି ପରିମାଣ ସାଇତି ରଖାଯାଏ । ପରୀକ୍ଷା ଦ୍ଵାରା ଦେଖାଯାଇଛି ଯେ ବିଭିନ୍ନ କିସମର ଆଳୁଗୁଡିକ ୩୫-୩୮ ସହ ୮୫-୯୦% ଆର୍ଦ୍ରତାରେ ରଖି ସଂରକ୍ଷଣ କରାଯାଇଥାଏ । ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଫଳ ଓ ପନିପରିବା ଲାଗି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଉତ୍ତାପ ଦରକାର ହୁଏ । କେତେଗୁଡିଏ ଫଳ ଓ ପାରିବାର ଦରକାର ହେଉଥିବା ସଂରକ୍ଷଣ ଉତ୍ତାପ , ସାପେକ୍ଷ ଆର୍ଦ୍ରତା ଓ ସଂରକ୍ଷଣ ସମୟ ଟେବୁଲ – ୪ ରେ ଦିଆଗଲା ।
ଫଳ ଓ ପନିପରିବା |
ଉତ୍ତାପ ସେ .ଗ୍ରେ |
ସାପେକ୍ଷ ଆର୍ଦ୍ରତା % |
ସଂରକ୍ଷଣ ସମୟ (ଦିନ) |
ଆମ୍ବ |
୮-୧୦ |
୮୫-୯୦ |
୨୮ |
ଲିଚି |
୨ |
୮୫-୯୦ |
୫୬-୮୪ |
ପଣସ |
୧୧-୧୩ |
୮୫-୯୦ |
୪୨ |
କଦଳୀ |
୧୩ |
୮୫-୯୦ |
୭-୩୫ |
ବେଲ |
୯ |
୮୫-୯୦ |
୭୦-୮୪ |
ପିଜୁଳି |
୮-୧୦ |
୮୫-୯୦ |
୪୨ |
କାଗଜି |
୧୧-୧୩ |
୮୫-୯୦ |
୫୬ |
ଲେମ୍ବୁ |
୫-୭ |
୮୫-୯୦ |
୪୨ |
ଅମୃତଭଣ୍ଡା |
୮ |
୮୫-୯୦ |
୧୪-୨୧ |
ସପୁରି |
୮-୧୦ |
୮୫-୯୦ |
୭-୧୪ |
ଗାଜର |
୧-୨ |
୯୦ |
୧୦-୧୪ |
ଫୁଲକୋବି |
|
|
୧୪-୨୧ |
ମଟର |
|
|
୭-୧୪ |
ବନ୍ଧାକୋବି |
|
୯୫ |
୮୪-୧୧୨ |
ବିଟ |
|
୯୦ |
୭-୧୪ |
ଉଲି ପିଆଜ |
୧-୨ |
୭୫ |
୮୪-୨୨୪ |
ରସୁଣ |
୧-୨ |
|
୧୬୮-୨୨୪ |
ମିଠା ମକା |
୦-୧ |
୯୦ |
୪-୭ |
ବାଇଗଣ |
୫-୧୦ |
|
୭-୧୦ |
ବିଲାତି ବାଇଗଣ |
୫-୧୦ |
|
୨୧-୩୫ |
ଭେଣ୍ଡି |
୧୦ |
୯୫ |
୧୪ |
ଭଣ୍ଡାର ଘରର ଉତ୍ତାପକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ରଖିବା ବରଫ କୁଲର ଗୁଡିକର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ । ପ୍ରତି ଫଳ ବା ପନିପରିବା ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ଉତ୍ତାପ ରକ୍ଷାକରି ଓ ଅଭିଶିତିତ କ୍ଷତ ନକରି ସେଗୁଡିକୁ ସୁରକ୍ଷିତ କରି ରଖାଯାଏ । ଏହି ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ଉତ୍ତାପରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘାତିଳେ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ସଂରକ୍ଷିତ ପଦାର୍ଥ ଠିକ ଭାବେ ସଂରକ୍ଷିତ ହୋଇନଥାଏ । ଏହାଛଡା ଆପେକ୍ଷିକ ଆର୍ଦ୍ରତା ହେଉଛି ଏକ ପ୍ରଦାହନ ବିଷୟ ଯାହା ସଂରକ୍ଷିତ ଗୃହରେ ରକ୍ଷା କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ , ତା ନ ହେଲେ ସଂରକ୍ଷିତ ପଦାର୍ଥ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ବିନିଯାଏ ସଂରକ୍ଷିତ ରଖାଯାଇ ପାରେନା ।
ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ବରଫଦ୍ଵାରା ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଥଣ୍ଡା ବା ଶୀତଳ ଥଣ୍ଡା ବା ଶୀତଳ କରି ଫଳ ଓ ପନିପରିବା ବା ଗଣ୍ଠିଲିରେ ଥିବା ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥ ଉପରେ ସଞ୍ଚାଳିତ କରିବା ଦ୍ଵାରା ସେଥିରେ ଥିବା ଅଧିକ ଉତ୍ତାପକୁ ଶୀଘ୍ର ବାହାର କରି ନିଆଯାଏ । ଛୋଟିଆ ପ୍ରଶିତନ ଜନ୍ତ୍ର ବା ଶୀତଟାପ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ସାହାଯ୍ୟରେ ବରଫ ପ୍ରକୋଷ୍ଠରେ ଥିବା ଖୋଲା ପତା ଉପରେ ବରଫ ଜମିଥାଏ , ଯାହାକି ଜଳ ରଖାଯାଇଥିବା ଟାଙ୍କିରେ ଏହାକୁ ଊହଲାଇ ରଖାଯାଏ ଓ ଜଳ ବରଫ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିବା ଦ୍ଵାରା ଥଣ୍ଡା ହୋଇଯାଏ । ଏହି ଥଣ୍ଡା ଜଳ ପମ୍ଫ ସାହାଯ୍ୟରେ ଜୁଲିଙ୍ଗ ଟାୱାରକୁ ଉଠାଯାଏ । ଏହାକୁ ଥଣ୍ଡା ଜଳକୁ ସ୍ପ୍ରେ ଆକାରରେ ଛାଡିବା ଦ୍ଵାରା ଜଳୀୟ ଅଂସ ସହ ଉତ୍ତାପ ଉପରକୁ ଉଠି ଚାଲିଯାଏ ଫଳରେ ପ୍ରକୋଷ୍ଠରେ 0.5 ରୁ 0.8 ସେ , ଗ୍ରେ ଉତ୍ତାପ ରକ୍ଷା କରାଯାଇଥାଏ । ଏଠିସହ ପ୍ରକୋଷ୍ଠରେ ଶତକଡା ୯୫ ଭାଗ ଆର୍ଦ୍ରତା ମଧ୍ୟ ରକ୍ଷା କରାଯାଏ , ଫଳରେ ଫଳ ଓ ପନିପରିବା ସଂରକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ।
ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ
ଏହି ପ୍ରଣାଳୀକୁ ଗ୍ୟାସ ସଂରକ୍ଷଣ ବା Gas Storage ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ସାଧାରଣତଃ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଭାବେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳଜାନ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ସଂରକ୍ଷଣ ଗୃହରେ ଉପଯୁକ୍ତ ଚାପ ତଥା ଶକ୍ତି ବା ପରିମାଣ ରକ୍ଷା କରି ଫଳ ଓ ପନିପରିବା ସଂରକ୍ଷିତ କରାଯାଏ ।ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ସହ ପ୍ରଶୀତନ ପ୍ରଣାଳୀ ମଧ୍ୟ ସଂଯୋଗ କରି ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥକୁ (ଫଳ ଓ ପନିପରିବା )ଅଧିକ ସମୟ ଲାଗି ସଂରକ୍ଷଣ କରାଯାଇପାରେ । ସପୁରି ପାଇଁ ୨% ଅମ୍ଳଜାଣ ସଂରକ୍ଷଣ ଦରକାର ହୋଇଥାଏ । ଅମୃତଭଣ୍ଡାକୁ ୫% ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳଜାନ +୧%, ଅମ୍ଳଜାନ ଓ ୧୩ ସେ . ଗ୍ରେ ଉତ୍ତାପ ରେ ୨୧ ଦିନ ଯାଏ ସଂରକ୍ଷଣ କରାଯାଇପାରେ । କଦଳୀକୁ ସବୁଜ ଓ ପକ୍ଵ ଅବସ୍ଥାରେ ରଖିବା ପାଇଁ ୧ ରୁ ୨% ଅମ୍ଳଜାନ , ୫ ରୁ ୧୦%ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳଜାନ ବା ଏ ଦୁଇଟିର ମିଶ୍ରଣ ଏକ ସପ୍ତାହରୁ ଏକମାସ ଯାଏ ପରିପକ୍ଵ କରାଇଦିଏ ନାହିନ । ଲେମ୍ବୁଜାତୀୟ ଫଳଗୁଡିକ ପାଇଁ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ଉପଯୁକ୍ତ ହୋଇନଥାଏ । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ବ୍ୟବହାର କାଲେ ଫଳଗୁଡିକର ମୁଣ୍ଡିଅଂଶ ସଢିଯାଏ । ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳଜାନର ମାତ୍ରା ପ୍ରଧାନତଃ ବଢିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଏହି ପ୍ରକାରର ଅସୁବିଧା ହୋଇଥାଏ ।
ହାଇପୋବେରିକ ସଂରକ୍ଷଣ
ଫଳ ଓ ପନିପରିବା ରଖାଯାଇଥିବା ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ବା ଭଣ୍ଡାର ଗୃହରୁ ପମ୍ଫ ସାହାଯ୍ୟରେ ବାୟୁ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଇଥାଏ ଓ ବାୟୁବିହୀନ ପରିବେଶରେ ଫଳ ଓ ପନିପରିବାକୁ ସଂରକ୍ଷିତ କରାଯାଏ । ତେଣୁ ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ବା ଭଣ୍ଡାର ଗୃହ ବାୟୁବିହୀନ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଫଳ ଓ ପରିବା ସଂରକ୍ଷିତ କାଲେ ସେଗୁଡିକ ପରିପକ୍ଵ ତଥା ଜରାବସ୍ତା ହେବାରେ ବିଳମ୍ବ ଘଟିଥାଏ କାରଣ ଫଳ ଓ ପରିବାର ଶ୍ଵାସ ପ୍ରକ୍ରିୟା ତଥା ଇଥେଲିନ ବାଷ୍ପ ନିର୍ଗତ ହେବାରେ ବିଳମ୍ବ ଘଟେ ।
ମହମ ଆଭରଣ
ମହମ ଆଭରଣ ଅନ୍ୟ ଏକ ପ୍ରଣାଳୀ ଯାହା ଫଳ ଓ ପନିପରିବା ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ସାଧାରଣତଃ ଏହି ପ୍ରକାରର ପଦାର୍ଥ ତଟକା ଫଳ ଓ ପନିପରିବା ଉପରଭାଗ ଚୋପା ଅଂଶରେ ଥାଏ ତେବେ ତାହା ଅତି ପତଳା ଆକାରରେ ଥାଏ । ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ମହମ ଜାତିୟ ରାସାଯନିକ ପଦାର୍ଥ ସାଧାରଣତଃ ଫଳ ଓ ପାରିବା ଅମଳ ହେବା ସମୟରେ ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଯତ୍ନ ନେବା ସମୟରେ ନଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଏହି ପତଳା ମହମ ଢାଙ୍କୁଣୀ ଫଳ ଓ ପନିପରିବା ବାହାରର ଜୀବାଣୁ ପ୍ରବେଶ କରିବାର ବାଧାଦିଏ ଓ ଫଳ ପାରିବାକୁ ଶୀଘ୍ର ଶୁଖିଯିବାରୁ ବନ୍ଦ ରଖେ । ପ୍ରାୟୋଗିକ ସଂରକ୍ଷଣ ବିଜ୍ଞାନରେ ମହମ ଢାଙ୍କୁଣୀର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଏପରି କରିବା ଦ୍ଵାରା ଫଳ ଓ ପାଣିଆରିବା ଭୀତରକୁ ଜୀବାଣୁ ସହଜେ ପ୍ରବେଶ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ଓ ଭୀତରେ ଥିବା ଜଳୀୟ ଅଂଶକୁ ପଡାକୁ ଛାଡି ନଥାନ୍ତି । ଫଳରେ ଅଧିକ ସମୟ ଲାଗି ତାହା ସୁରକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହାଛଡା ଫଳ ଓ ପନିପରିବା ଭୀତରେ ଶ୍ଵାସ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମଧ୍ୟ ତୀବ୍ର ହୋଇପାରି ନଥାଏ । ଆଜିକାଲୀ ୱାକସ ଇମଲସାନ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଭାବେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇ ବିକ୍ରି କରାଯାଉଛି । ଫଳ ଓ ପନିପରିବାକୁ ସେଥିରେ ଥରେ ଦୁଇଥର ବୁଡାଇ , ଥଣ୍ଡା ପବନ ଓ ଛାଇରେ ଶୁଖାଇ ସଂରକ୍ଷିତ କରାଯାଏ । ଯେଉଁ ଆଞ୍ଚଲରେ ପ୍ରସିତନ ର ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ ସେହି ଅଞ୍ଚଳଗୁଡିକରେ ମହମ ଆଭରଣ ବ୍ୟବହାର କରି ଆମ୍ବ , କଦଳୀ , କମଳା, ଲେମ୍ବୁ , ସପେଟା , ଟମାଟୋ ଆଦି ନାନା ପ୍ରକାରର ଫଳ ଓ ପନିପରିବାକୁ କିଛିଦିନ ଲାଗି ଅଖ୍ୟାତ ଅବସ୍ଥାରେ ସଂରକ୍ଷିତ କରାଯାଇପାରେ ।
ପୋଲିମେରିକ ପର୍ଦା
ଉଦ୍ୟାନ ଅମଳ ପଦାର୍ଥ ମୁଖ୍ୟତଃ ଫଳ ପାଇଁ ଅର୍ଦ୍ଧଭେଦ୍ୟ ପର୍ଦା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଫଳଗୁଡିକ ଗଣ୍ଠିଲିକାରଣ କରାଯିବା ପୂର୍ବରୁ ପୋଲିମେରିକ ପର୍ଦା ବା କାଗଜ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଫଳରେ ( ଆତ, ସାନ୍ତରା, କମଳା ଇତ୍ୟାଦି ) ଗଡାଇ ବା ଘୋଡାଇ ଗଣ୍ଠିଲିକରଣ ବାକସରେ ସଜାଇ ରଖାଯାଏ ଓ ଢାଙ୍କୁଣୀ ବନ୍ଦ କରି ଦେଶ ବିଦେଶକୁ ବ୍ୟବସାୟ ସୂତ୍ରରେ ପଠାଯାଏ । ଏପରି କରିବା ଦ୍ଵାରା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଫଳ ପୁଡିଆ ଭିତରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବାୟୁମଣ୍ଡଲ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଅମଳ ପରେ ଗଣ୍ଠିଲିକରଣ ହେଉଛି ଏକ ଗତିଶୀଳ ପ୍ରଣାଳୀ ଯହିଁରେ ଦୁଇଟି ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯଥା – ଶ୍ଵାସ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ ପରଗମନ ବା ପରଭେଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏକ ସମୟରେ ଘଟିଥାଏ ।ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଫଳଗୁଡିକ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ରହଣ କରି ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳଜାଣ , ଇଥିଲିନ , ଜଳୀୟ ଅଂଶ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଉଦବାଇ ପଦାର୍ଥ ଛାଡିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଏପ୍ରକାରର ବାଷ୍ପଗୁଡିକ ସୀମାବଦ୍ଧ ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଭାବେ ଢଙ୍କାଯାଇଥିବା ପତଳା ପରଦା ଦେଇ ପଦାକୁ ବାହାରି ଆସେ । ପଲିଥିନ ମୁନି ଶ୍ଵାସ ପ୍ରକ୍ରିୟା ତଥା ଉତସ୍ଵେଦନ ର ଗତି ନ୍ୟୁନ କରି ଫଳଗୁଡିକର ସ୍ଵ- ଜୀବନ ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଇଥାଏ ଓ କେତେକ ପ୍ରକାର ଫଳଗୁଡିକର ସ୍ଵ- ଜୀବନ ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଇଥାଏ ଓ କେତେକ ପ୍ରକାର ଫଳରେ ଗୁଣାତ୍ମକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଘଟାଇଥାଏ ।
ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ
କୀଟ ଓ ରୋଗ ନିରାକରଣ ତଥା ନାସ କରିବା ଲାଗି ନାନା ପ୍ରକାର ରସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ । ସେହିପରି ଫଳ ଓ ପନିପରିବା ସ୍ଵ- ଜୀବନ ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଇବା ଲାଗି କେତେକ ପ୍ରକାରର ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଫଳ ଗଛରେ ପକ୍ଵାବସ୍ଥା ପହଞ୍ଚିବା ସମୟରେ ଏହା ସିଞ୍ଚନ କରାଯାଏ ଏବଂ ଭଣ୍ଡାରରେ ରଖିବା ସମୟରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯିବା ଦ୍ଵାରା ଫଳଗୁଡିକର ସ୍ଵ- ଜୀବନ ବଢିଥାଏ । ମେଳିକ ହାଇଡ୍ରୋଜାଇଡ ୧୦୦୦ ରୁ ୨୦୦୦ ପି. ପି. ଏମ ଶକ୍ତି ବିଶିଷ୍ଟ ଦ୍ରବ୍ୟରେ ବୁଡାଇ ରଖିବା ଦ୍ଵାରା ସେଗୁଡିକର ପରିପକ୍ଵବସ୍ତା ଶିଥିଳ ହୋଇଥାଏ , କିନ୍ତୁ ସପେଟା ଫଳଗୁଡିକ ଶୀଘ୍ର ପରିପକ୍ଵ କରିବା ଲାଗି ସୁବିଧା ହୋଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ସେପଟାରେ ଆଇ.ପି. ସି ପତ୍ରରେ ସିଞ୍ଚନ କରିବା ଦ୍ଵାରା ଫଳ ଅମଳ ପରେ ଭଣ୍ଡାର ଗୃହରେ ରଖିବା ଦ୍ଵାରା ସେଗୁଡିକର ଶ୍ଵାସପ୍ରକ୍ରିୟା ପରିପକ୍ଵ ଗତି ଓ ଫଳ ନଷ୍ଟ ହେବା କମ ହୋଇଥାଏ । ଲେମ୍ବୁଜାତୀୟ ଫଳଗୁଡିକୁ ୨-୪ D , ଓ ୨-୪-୫ – T ବ୍ୟବହାର କରି ସେଗୁଡିକର ସ୍ଵ- ଜୀବନ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇଥାଏ । କୁର୍ଗମେଣ୍ଡେରିନ କମଳା (ସାନ୍ତରା) ରେ ୨-୪-୫ T ବ୍ୟବହାର କରି ଭଣ୍ଡାର ଘରେ ସଂରକ୍ଷଣ କରି ରଖିଲେ ତାହା ଅଧିକ ସମୟ ସଂରକ୍ଷିତ ହେବ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଭିଟାମିନ – ସି କ୍ଷୟ ନ ହେବା ପ୍ରକ୍ରିୟା ବେଗ, କମ ହେବ, ଫଳ ଓଜନର ହାର ଅଳ୍ପ କମିବା ସହ ଫଳଗୁଡିକ ବହୁଦିନ ଧରି ବିକ୍ରୟଯୋଗ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । କଦଳୀରେ ଯିବାରଲିକ ଅମ୍ଳ ବ୍ୟବହାର କରି ତାର ପକ୍ଵାବସ୍ଥା କିଛି ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଘୁଞ୍ଚାଇ ଦିଆଯାଏ । ପଟାସିୟମ ପରମାଙ୍ଗାନେଟକୁ ଇଥିଲୀନ ଅବିଶୋଷକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ, ଏହା ଭାରମାକୁଲାଇଟ ର ସଂଯୋଗରେ ଇଥିଲିନ ଗ୍ୟାସକୁ ଠିକ ଭାବେ ଅବିଶୋଷଣ କରିପାରେ । ପୁରାଫାଇଲ ନାମକ ରାସାୟନିକ ଅବିଶୋଷକ ପଦାର୍ଥ ଆଜିକାଲୀ ବଜାରରେ ମିଳେ । ଏହା କ୍ଷାରଯୁକ୍ତ ପୋଟାସିୟମ ପରମାଙ୍ଗାନେଟ ସହ ସିଲିକେଟ ମିଶି କରି କଦଳୀ ଫଳ ତଟକା ରଖିବା ଲାଗି ବ୍ୟବହାର ହୁଏ । ଫଳଗୁଡିକରୁ ନିର୍ଗତ ହେଉଥିବା ଇଥିଲିନ ଗ୍ୟାସକୁ ଏହି ପ୍ରକାରର ଆବଶୋଷକ ପଦାର୍ଥ ଉତ୍ତମ ରୂପେ ଅବଶୋଷଣ କରିନେବା ଦ୍ଵାରା ଫଳ ପରିପକ୍ଵାବସ୍ଥା ପହଞ୍ଚିବାରେ ବିଳମ୍ବ ଘଟେ । କଦଳୀ ଫଳଗୁଡିକ ପ୍ୟୁରିଫାଇଲ ଦ୍ରବ୍ୟରେ ମୁଣିର ମୁହଁ ବନ୍ଦ କରି ଫଳକୁ ଅନେକ ଦିନଯାଏ ସଂରକ୍ଷିତ କରାଯାଏ ।
କିରଣନ ପ୍ରୟୋଗ
କିରଣର ପ୍ରୟୋଗ ଦ୍ଵାରା ଫଳ ଓ ପନିପରିବାରେ ହେଉଥିବା ପ୍ରକ୍ରିୟା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ସେଗୁଡିକର ସ୍ଵ- ଜୀବନରେ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥାଏ । ଗାମା କିରଣନ ଜୀବାଣୁଗୁଡିକୁ ନଷ୍ଟ କରିଥାଏ , ଫଳ ଓ ପନିପରିବା ଭିତରେ ଘଟୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟାଗୁଡିକର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ । ଆୟନୀକରଣ କିରଣର ଦ୍ଵାରା ଆମ୍ବ ଫଳର ପରିପକ୍ଵାବସ୍ଥା କିଛି ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଘୁଞ୍ଚାଇ ଦିଆଯିବ । କଦଳୀ ଫଳରେ ୨୫-୩୫ ରେଡସ ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ଦ୍ଵାରା ଫଳଗୁଡିକର ପରିପକ୍ଵ ହେବାରେ ଡେରି ହୋଇଥାଏ ।
କିରଣର ପ୍ରଣାଳୀ ପ୍ରୟୋଗ ଦ୍ଵାରା ଫଳ ଓ ପନିପରିବାରେ ନିମ୍ନ ପ୍ରକାରର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଥାଏ ।
ବାଷ୍ପୀଭବନ ଶୀତଳିକରଣ ଓ ଶୀତଳ ଭବନ
ଗ୍ରୀଷ୍ମକାଳରେ ଗୃହର ଦରଜା ଓ ଝରକାଗୁଡିକରେ ଖସଖସ ପରଦା ଓହଳାଇ ଓ ସେଗୁଡିକୁ ପାଣି ସିଞ୍ଚି ଭିଯାଇ ରଖାଯାଏ । ଏପରି କରିବା ଦ୍ଵାରା ଗୃହ ଭିତରେ ଥଣ୍ଡା ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଏହି ପଦ୍ଧତି ଖରା ମାସର ଫଳ ଓ ପନିପରିବାକୁ ତଟକା ରଖିବାରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ । ତେଣୁ ବାଷ୍ପୀଭବନ ବା ଶୀତଳ ପ୍ରକୋଷ୍ଠର ଉପଯୋଗ କରାଯାଏ । ବାହାରର ଗରମ ଶୁଷ୍କ ବାୟୁ ଆର୍ଦ୍ର ପଟି ମଧ୍ୟ ଦେଇ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ବାୟୁରେ ଥିବା ଉତ୍ତାପ ଜଳକଣାରେ ପ୍ରବେଶ ହୋଇ ଶୀତଳ ହୋଇଯାଏ । ତେଣୁ ଏପରି ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ସ୍ଥାପନ କରି ଫଳ ଓ ପନିପରିବା କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ସାଇତି ରଖାଯାଇଥାଏ । ଗୃହ ଭିତରେ ଗାଁ ତଥା ସହରଗୁଡିକରେ ଏପରି ଶସ୍ତା ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ତିଆରି ସେଗୁଡିକର ଫଳ ଓ ପନିପରିବା ସଂରକ୍ଷଣର ସଦବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ ।
ଶୀତଳ ଭବନ ବା ପ୍ରକୋଷ୍ଠ କମ ଖର୍ଚ୍ଚରେ କରାଯାଇପାରେ ଯାହାକ Low cost technology ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ଘରର ଆକାର ରଖାଯାଇପାରେ ।
ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ପ୍ରକୋଷ୍ଠତି (ଗୃହଭିତ୍ତିକ ସାଇତିବା ) କରିବାକୁ ହେଲେ ୧.୬୫ ମିଟର ଲମ୍ବ ଓ ୧.୬୫ ମିଟର ଓଷାର ପାରମିତ ଜାଗାରେ ୭.୫ ସେମି ବା ଗୋଟିଏ ଇଟା ଉଚ୍ଚର ଚଟାଣ ଇଟା ଓ ସିମେଣ୍ଟ ମସଲା ଦେଇ ଗଢାଯାଏ । ଚଟାଣ କରରେ ଚାରିପଟୁ ଭିତର କାନ୍ଥ ଓ ବାହାର କାନ୍ଥ ପ୍ରତ୍ୟେକ ୧୨୫ ମି ମି ଓସାରର ଇଟା କାନ୍ଥ ଗଢି ଦୁଇକାନ୍ଥ ମଝିରେ ୭୫ ମି ମି ଫାଙ୍କ ଛାଡି ଦିଆଯାଏ । ଏହି କାନ୍ଥର ଉଚ୍ଚ ୬୭୫ ମି ମି ରଖାଯାଏ । ଦୁଇ କାନ୍ଥର ମଝିଫାଙ୍କରେ ବାଲି ଚାରିପଟୁ ଭରତି କରାଯାଏ ଓ ବାଲିକୁ ସର୍ବଦା ପାଣି ଦେଇ ଓଦା ରଖାଯାଏ । ଏହି ବାଷ୍ପୀଭବନ ବାୟୁ ଶୀତଳ ହୋଇ ରହିବା ଦ୍ଵାରା ଫଳ ଓ ପନିପରିବା ଶୁଖିନଯାଇ ତଟକା ଅବସ୍ଥାରେ ରହିଥାଏ ଓ ନିଜର ଦରକାର ମୁତାବକ ଫଳ ଓ ପନିପରିବା ସେଥିରୁ ବାହାର କରି ବ୍ୟବହାର କରିବା ଲାଭଦାଯକ ଓ ସୁବିଧାଜଣକ ହୋଇଥାଏ । ଶୀତଳିକରଣ ପ୍ରକୋଷ୍ଠର ଉତ୍ତାପ ବାହାର ଉତ୍ତାପଠାରୁ ୭ ରୁ ୮ ସେ. ଗ୍ରେ । କମ ରହୁଥିବା ଦେଖାଯାଏ ଓ ପ୍ରକୋଷ୍ଠରେ ଶତକଡା ୯୦ ଭାଗ ସାପେକ୍ଷ ଆର୍ଦ୍ରତା ରହିଥାଏ । ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଋତୁରେ ଆମ୍ବ ଅଧିକା ଆଠଦିନ , କମଳା ୨୭ ଦିନ ଓ ବସନ୍ତ ଋତୁରେ ବରକୋଳି ଅଧିକା ୧୨ ଦିନ ଯାଏ ସାଇତି ରଖାଯାଇପାରେ ।ଆଧାର – ଓଡିଶା ରାଜ୍ୟ ଓ ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକ ପ୍ରଣୟନ ଓ ପ୍ରକାଶନ ସଂସ୍ଥା
Last Modified : 2/19/2020