ଧାନ ଆମ ରାଜ୍ୟର ମୁଖ୍ୟ ଫସଲ । ଏହା ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ଜମିରେ ଚାଷ କରାଯାଏ । ଧାନ ଜମିର ଆୟତନ ପ୍ରତିବର୍ଷ ବଢି ବଢି ଚାଲିଛି । ଏହାର କାରଣ ହେଲା ଆମର ବର୍ଦ୍ଧିତ ଜନସଂଖ୍ୟାକୁ ଆମର ପ୍ରଧାନ ଖାଦ୍ୟ ଚାଉଳ ଯୋଗାଇବା । ବର୍ଷା ଦିନିଆ ଧାନ ସବୁ ଜିଲ୍ଲାରେ ଚାଷ କରାଯାଏ । ଡାଳୁଅ ଧାନ କେବଳ ଜଳସେଚନର ସୁବିଧା ଥିବା ଅଞ୍ଚଳମାନଙ୍କରେ ଚାଷ କରାଯାଏ । ଶସ୍ୟ ଜାତୀୟ ଫସଲ ମଧ୍ୟରେ ଧାନ ପଛକୁ ମାଣ୍ଡିଆ ଓ ମକା ମୁଖ୍ୟ ଫସଲ ଅଟେ । ମାଣ୍ଡିଆ ଚାଷ କୋରାପୁର ଗଞ୍ଜାମ ଓ କଳାହାଣ୍ଡି ଜିଲ୍ଲାମାନଙ୍କରେ ସର୍ବାଧିକ କରାଯାଏ । ସେହିପରେ ମକାଚାଷ ଫୁଲବାଣୀ, କୋରାପୁଟ, କେନ୍ଦୁଝର, ଜଞ୍ଜାମ ଓ ମୟୂରଭଞ୍ଜ ଜିଲ୍ଲାମାନଙ୍କରେ ବେଶୀ କରାଯାଏ । ଡାଲିଜାତୀୟ ଫସଲ ମଧ୍ୟରୁ ମୁଗ, ବିରି, କୋଳଥ ଏବଂ ହରଡ ପ୍ରଧାନ । ମୋଟ ଡାଲି ଫସଲ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର 88 ପ୍ରତିଶତ ଏଇ ଚାରୋଟି ଫସଲରୁ ମିଳେ । ହରଡ ମୁଖ୍ୟତଃ ଏକ ବର୍ଷାକାଳୀନ ଫସଲ ଏବଂ କୋଳଥ ଏକ ଶୀତକାଳୀନ ଫସଲ । ମୁଗ ଏବଂ ବିରି ଉଭୟ ଋତୁରେ ଚାଷ କରାଯାଏ । ସର୍ବାଧିକ ମୁଗ ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାରେ , ସର୍ବାଧିକ ବିରି କଟକ ଜିଲ୍ଲାରେ, ସର୍ବାଧିକ କୋଳଥ ଏବଂ ହରଡ କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାରେ ଚାଷ କରାଯାଏ । ମୁଗ, ବିରି, କୋଳଥ ଏବଂ ହରଡ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ମୁଖ୍ୟ ଜିଲ୍ଲାଗୁଡିକ ହେଲା – କଟକ, ପୁରୀ, କଳାହାଣ୍ଡି, ଢେଙ୍କାନାଳ, ସମ୍ବଲପୁର, ବାଲେଶ୍ଵର, ବଲାଙ୍ଗିର ଓ ଗଞ୍ଜାମ । ଉପରୋକ୍ତ ମୁଖ୍ୟ ଡାଲି ଜାତୀୟ ଫସଲକୁ ଛାଡି, ବରଗୁଡି, ବଲାଙ୍ଗିର ଓ ମୟୂରଭଞ୍ଜ ଜିଲ୍ଲାରେ , ବୁଟ କଳାହାଣ୍ଡି, କୋରାପୁଟ ଓ ବଲାଙ୍ଗିର ଜିଲ୍ଲାରେ ଏବଂ ମଟର ସମ୍ବଲପୁର, ବଲାଙ୍ଗିର ଓ କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାରେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଚାଷ କରାଯାଏ ।
ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ତୃତୀୟ ପ୍ରଧାନ ଫସଲ ହେଲା ତୈଳବୀଜ । ମୋଟ ଫସଲ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ପ୍ରତିଶତ ଜମିରେ ତୈଳବୀଜ ଚାଷ କରାଯାଏ । ଚିନାବାଦାମ, ରାଶି, ଅଳସି ଏବଂ ସୋରିଷ ଆମ ରାଜ୍ୟର ମୁଖ୍ୟ ତୈଳବୀଜ ଫସଲ ଅଟେ । ମୋଟ ତୈଳବୀଜ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର 94 ପ୍ରତିଶତ କେବଳ ଏଇ ଚାରୋଟି ଫସଲ ଅଟେ । ମୁଖ୍ୟ ଚିନାବାଦାମ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଜିଲ୍ଲାଗୁଡିକ ହେଲା କଟକ, ଢେଙ୍କାନାଳ , ଗଞ୍ଜାମ ଓ ସମ୍ବଲପୁର, ମୁଖ୍ୟ ରାଶି ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଜିଲ୍ଲାଗୁଡିକ ହେଲା ଢେଙ୍କାନାଳ, ଗଞ୍ଜାମ , କଳାହାଣ୍ଡି , କୋରାପୁଟ ଓ ବଲାଙ୍ଗିର ମୁଖ୍ୟ ସୋରିଷ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଜିଲ୍ଲା ହେଲା କୋରାପୁଟ , ଫୁଲବାଣୀ, କେନ୍ଦୁଝର, କଳାହାଣ୍ଡି ଓ ମୟୂରଭଞ୍ଜ ଏବଂ ମୁଖ୍ୟ ସୋରିଷ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଜିଲ୍ଲା ହେଲା ଫୁଲବାଣୀ, ସମ୍ବଲପୁର, ବାଲେଶ୍ଵର, କଳାହାଣ୍ଡି, କୋରାପୁଟ ଓ କଟକ । ଅନ୍ୟ ତୈଳବୀଜ ଫସଲ ମଧ୍ୟରେ ସର୍ବାଧିକ ଜଡା ଚାଷ କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାରେ , ସର୍ବାଧିକ ପେଶୀ ଚାଷ ମୟୂରଭଞ୍ଜ ଜିଲ୍ଲାରେ ଏବଂ ସର୍ବାଧିକ କୁସୁମୀ ଚାଷ କଳାହାଣ୍ଡି ଜିଲ୍ଲାରେ କରାଯାଏ ।
ପନିପରିବା ଆମ ରାଜ୍ୟର ଚତୁର୍ଥ ମୁଖ୍ୟ ଫସଲ ।ମୋଟ ଫସଲ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ପ୍ରତିଶତ ଜମିର ପନିପରିବା ଚାଷ କରାଯାଏ । ସର୍ବାଧିକ କନ୍ଦମୂଳ କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାରେ , ସର୍ବାଧିକ ପିଆଜ ବଲାଙ୍ଗିର ଜିଲ୍ଲାରେ ଏବଂ ସର୍ବାଧିକ ଆଳୁ ଓ ଅନ୍ୟ ପନିପରିବା , କଟକ ଜିଲ୍ଲାରେ ଚାଷ କରାଯାଏ । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ସୁନ୍ଦରଗଡ , ସମ୍ବଲପୁର, କଳାହାଣ୍ଡି ଓ ବଲାଙ୍ଗିର ଜିଲ୍ଲାରେ କନ୍ଦମୂଳ , ପୁରୀ ଓ ସମ୍ବଲପୁର ଜିଲ୍ଲାରେ ଆଳୁ ଏବଂ ବାଲେଶ୍ଵର , କଟକ, ଢେଙ୍କାନାଳ, କଳାହାଣ୍ଡି , କୋରାପୁଟ, ମୟୂରଭଞ୍ଜ ଓ ସମ୍ବଲପୁର ଜିଲ୍ଲାରେ ପିଆଜ ବିସ୍ତୃତ ଭାବରେ ଚାଷ କରାଯାଏ ।
ମୋଟ ଫସଲ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର 1.0 ପ୍ରତିଶତ ନଳିତା, ମେସ୍ତା, ଛଣପଟ ଓ କପା ଆଦି ତନ୍ତୁଜାତୀୟ ଫସଲ ଚାଷ କରାଯାଏ । ନଳିତା ମୁଖ୍ୟତଃ କଟକ, ବାଲେଶ୍ଵର ଓ କେନ୍ଦୁଝର ଜିଲ୍ଲାରେ ; ଛଣପଟ ମୁଖ୍ୟତଃ ଗଞ୍ଜାମ, ବଲାଙ୍ଗିର, କଳାହାଣ୍ଡି, କୋରାପୁଟ ଓ ବାଲେଶ୍ଵର ଜିଲ୍ଲାରେ ; କପା ମୁଖ୍ୟତଃ କଳାହାଣ୍ଡି ଓ କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାରେ ଏବଂ ସର୍ବାଧିକ ମେସ୍ତା ମୟୂରଭଞ୍ଜ ଓ ସମ୍ବଲପୁର ଜିଲ୍ଲାରେ ଚାଷ କରାଯାଏ ।
ମସଲା ଜାତୀୟ ଫସଲ ମଧ୍ୟରେ ଲଙ୍କା, ଧନିଆ, ରସୁଣ, ହଳଦୀ ଏବଂ ଅଦା ପ୍ରଧାନ । ମୋଟ ଫସଲ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର 1.7 ପ୍ରତିଶତ ଜମିରେ ଏହି ଫସଲଗୁଡିକ ଚାଷ କରାଯାଏ । ଲଙ୍କା ମୁଖ୍ୟତଃ କଟକ, କୋରାପୁଟ, ସମ୍ବଲପୁର, ବାଲେଶ୍ଵର, ବଲାଙ୍ଗିର , କଳାହାଣ୍ଡି, ଢେଙ୍କାନାଳ, ଗଞ୍ଜାମ ଓ ମୟୂରଭଞ୍ଜ ଜିଲ୍ଲାରେ ; ଧନିଆ ମୁଖ୍ୟତଃ ବାଲେଶ୍ଵର , କଟକ ଓ କଳାହାଣ୍ଡି ଜିଲ୍ଲାରେ ; ରସୁଣ ମୁଖ୍ୟତଃ ଢେଙ୍କାନାଳ, ବାଲେଶ୍ଵର , କଟକ ଓ ବଲାଙ୍ଗିର ଜିଲ୍ଲାରେ ; ହଳଦୀ ମୁଖ୍ୟତଃ ଫୁଲବାଣୀ ଜିଲ୍ଲାରେ ଏବଂ ଅଦା ମୁଖ୍ୟତଃ କୋରାପୁଟ, ମୟୂରଭଞ୍ଜ, ଫୁଲବାଣୀ , କଟକ ଓ ସମ୍ବଲପୁର ଜିଲ୍ଲାରେ ଚାଷ କରାଯାଏ ।
ମୋଟ ଫସଲ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର 0.5 ପ୍ରତିଶତରେ ଆଖୁ ଚାଷ କରାଯାଏ । ଗଞ୍ଜାମ, କଟକ, ପୁରୀ, ଢେଙ୍କାନାଳ, ସମ୍ବଲପୁର ବଲାଙ୍ଗିର, କୋରାପୁଟ ଓ କଳାହାଣ୍ଡି ଜିଲ୍ଲାରେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଆଖୁ ଚାଷ କରାଯାଏ ।
ମାଦକ ଜାତୀୟ ଫସଲ ମଧ୍ୟରେ ଧୂଆଁପତ୍ର ପ୍ରଧାନ । ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାରେ ଚାଷ କରାଯାଏ । ମୁଖ୍ୟ ଫସଲଗୁଡିକର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ , ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଉତ୍ପାଦକତା ପାର୍ଶ୍ଵ ସାରଣୀରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ହୋଇଛି ।
ବର୍ଷ ଜଳ ଉପରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିର୍ଭର କରି ଢିପ ଜମିରେ ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ କରିବାକୁ ଶୁଷ୍କ ଜମି କୃଷି କୁହାଯାଏ । ବାର୍ଷିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ ଅନୁସାରେ ଶୁଷ୍କ ଜମି କୃଷିକୁ ତିନି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ଯଥା –
ବାର୍ଷିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ ୭୫୦ ମି.ମି. ରୁ କମ୍ ହେଉଥିବା ଅଞ୍ଚଳର କୃଷିକୁ ଶୁଷ୍କ ଚାଷ କୁହାଯାଏ । ଏ ପ୍ରକାର କୃଷିରେ ଫସଲ ନଷ୍ଟ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଅଧିକ ଥାଏ । ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ଏ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ବାର୍ଷିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ ୭୫୦ ରୁ ୧୧୫୦ ମି.ମି. ହେଉଥିବା ଅଞ୍ଚଳର କୃଷିକୁ ଶୁଷ୍କ ଜମି ଚାଷ କୁହାଯାଏ । ଏ ଅଞ୍ଚଳରେ ଜମିରେ ଫସଲ ଥିବା ବେଳେ ବର୍ଷା ଛାଡିଯାଏ । କିନ୍ତୁ ସେଥିଯୋଗୁ ଫସଲ ନଷ୍ଟ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା କମ୍ ରହେ । 1150 ମି.ମି. ରୁ ଅଧିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ ମିଳୁଥିବା ଅଞ୍ଚଳର କୃଷିକୁ ବୃଷ୍ଟିପାତ ଚାଷ କୁହାଯାଏ ।
କେହି କେହି ଶୁଷ୍କ ଜମି କୃଷିକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ଯଥା – (୧) ଶୁଷ୍କ ଜମି ଚାଷ ଓ ବୃଷ୍ଟିପୁଷ୍ଟ ଚାଷ । ବାର୍ଷିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ 800 ମି.ମି. ରୁ କମ୍ ହେଉଥିବା ଅଞ୍ଚଳର କୃଷିକୁ ଶୁଷ୍କ ଜମି ଚାଷ ଓ 800 ମି.ମି. ରୁ ଅଧିକ ହେଉଥିବା ଅଞ୍ଚଳର କୃଷିକୁ ବୃଷ୍ଟିପୁଷ୍ଟ ଚାଷ କୁହାଯାଏ ।
ଆମ ଦେଶର ମୋଟ ଚାଷ ଜମି 143 ନିୟୁତ ହେକ୍ଟର ମଧ୍ୟରୁ 107 ନି.ହେ. (75%) ବୃଷ୍ଟିପୁଷ୍ଟ ଅଟେ । ସେଥିରୁ 33 ନିୟୁତ ହେକ୍ଟର ଅଧିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ (1150 ମି.ମି. ରୁ ଅଧିକ) ଅଞ୍ଚଳରେ 37 ନିୟୁତ ହେକ୍ଟର ସ୍ୱଳ୍ପ ବୃଷ୍ଟିପାତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଓ 37 ନିୟୁତ ହେକ୍ଟର ମଧ୍ୟମ ବୃଷ୍ଟିପାତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଭାରତ ଭଳି ଏକ ବିରାଟ ଜନବହୁଳ ଦେଶରେ ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଏବଂ କର୍ମ ଯୋଗାଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଶୁଷ୍କ ଜମି କୃଷି ଯଥେଷ୍ଟ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ । ଦେଶରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥିବା ମୋଟ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟର 45 ପ୍ରତିଶତ , ଡାଲି ଓ ତୈଳବୀଜର ୭୫ ପ୍ରତିଶତ ଏବଂ ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତ ପରିମାଣ କ୍ଷୁଦ୍ରଶସ୍ୟ ଶୁଷ୍କ ଜମିରୁ ମିଳିଥାଏ । ଶିଳ୍ପ ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କପା, ଚିନାବାଦାମ, ଜଡା ଆଦି ଫସଲର ମୁଖ୍ୟ ଅଂଶ ଶୁଷ୍କ ଜମିରୁ ମିଳେ ଦେଶର ପଶୁ ଓ ପକ୍ଷୀ ସମ୍ପଦରୁ ମିଳୁଥିବା କ୍ଷୀର, ମାଂସ, ପଶମ ଆଦିର ମୁଖ୍ୟ ଅଂଶ ମଧ୍ୟ ଶୁଷ୍କାଞ୍ଚଳରୁ ମିଳେ ।
ବିଗତ ବର୍ଷମାନଙ୍କରେ ଆମ ଦେଶର ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଓ ତୈଳ ଉତ୍ପାଦନ ଯଥେଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ତଥାପି ବର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଣୁ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ ଆମର ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଓ ତୈଳ ଉତ୍ପାଦନକୁ ଆହୁରି ବୃଦ୍ଧି କରିବାକୁ ପଡିବ ଏବଂ ସେଥିପାଇଁ ଆମକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଶୁଷ୍କ ଜମି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିବାକୁ ପଡେ । କାରଣ ଜଳସେଚନ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟୟ ବହୁଳ ଏବଂ ସମୟ ସାପେକ୍ଷ ଅଟେ । ତା’ଛଡା ହିସାବ କରି ଦେଖାଯାଇଛି ଯେ ଆମର ଜଳ ସମ୍ପଦକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିନିଯୋଗ କଲେବି ’ ପ୍ରାୟ ଅର୍ଦ୍ଧେକ ଚାଷ ଜମିରେ ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ବର୍ଷା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିବାକୁ ପଡିବ । ଉନ୍ନତ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା ଅବଲମ୍ବନ କରି, ବର୍ଷାଧାର ଜମିର ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧି କରିହେବ ଏବଂ ଦେଶର ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଓ ତୈଳ ଚାହିଦା ପୂରଣ କରିହେବ ।
ବର୍ଷଧାରା ଢିପ ଜମିର ମୁଖ୍ୟ ସମସ୍ୟାଗୁଡିକ ହେଲା : -
ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ୟାଗୁଡିକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରାଖୀ ନିମ୍ନଲିଖିତ ପରିଚାଳନା କୌଶଳ ଅବଲମ୍ବନ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
ଶୁଷ୍କାଞ୍ଚଳରେ ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ ସଫଳତା ମୌସୁମୀ ବର୍ଷା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ତେବେ –
ଉପଯୁକ୍ତ ଫସଲ, କିସମ ଓ ଫସଲ ପଦ୍ଧତି ନିର୍ବାଚନ
ବିଭିନ୍ନ ଫସଲର ଜଳ ଆବଶ୍ୟକତା, ଜଳ ବିନିଯୋଗ ଦକ୍ଷତା ଓ ମରୁଡି ସହଣୀ ଶକ୍ତି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଅଟେ । କିସମ ଭେଦରେ ମଧ୍ୟ ଫସଲର ଏ ସବୁ ଧର୍ମରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଛି । ଏଣୁ ମୃତ୍ତିକା ଓ ଜଳବାଯୁ ଭେଦରେ ଫସଲ ଓ କିସମ ନିର୍ବାଚନ ପୃଥକ୍ ହୋଇଥାଏ । ବର୍ଷା ଋତୁରେ ବର୍ଷା ପରିମାଣ , ବର୍ଷା ଋତୁର ସ୍ଥାୟିତ୍ଵ ଏବଂ ରବି ଋତୁରେ ମୃତ୍ତିକାର ସୁଲଭ୍ୟ ଜଳ ପରିମାଣ, ଫସଲର ଜଳ ବିନିଯୋଗ ଦକ୍ଷତା ଓ ଫସଲରୁ ମିଳୁଥିବା ଲାଭ ପରିମାଣକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ଶୁଷ୍କ ଜମିପାଇଁ ଫସଲ ନିର୍ବାଚନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଆମ ରାଜ୍ୟର ବର୍ଷାଧାର ଢିପ ଜମିରେ ବର୍ଷା ଋତୁରେ ଧାନ ହେଉଛି ମୁଖ୍ୟ ଫସଲ । ଧାନ ଅଧିକ ଜଳ ଆବଶ୍ୟକ କରେ ଏବଂ ଧାନ ଚେର ଉପରେ ମାଟିରେ ସୀମିତ ରହେ । ଅଧିକ ଦିନ ବର୍ଷା ଛାଡିଗଲେ ଧାନ ପ୍ରଥମେ ଏବଂ ସର୍ବାଧିକ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୁଏ । ଏଣୁ ବର୍ଷାଋତୁ ଢିପ ଜମି ବିଶେଷ କରି ଗଡାଣିଆ ଢିପ ଜମିରେ ଧାନ ବଦଳରେ ମକା, ମାଣ୍ଡିଆ, ଜୁଆର, ଚିନାବାଦାମ, ମୁଗ, ବିରି, ହରଡ ଆଦି ଅଳ୍ପ ଜଳ ଆବଶ୍ୟକ କରୁଥିବା ଏବଂ ମରୁଡି ସହିପାରୁଥିବା ଫସଲ ଚାଷ କରିବା ଉଚିତ । ରବି ଋତୁରେ ଢିପ ଜମିରେ କୋଳଥ, ଜଡା, ଅଳସି, ସୋରିଷ ଏବଂ ମଝିଆଳି ଜମିରେ ଚିନାବାଦାମ, କୁସୁମୀ, ପେଶୀ, ବୁଟ, ମଟର, ମୁଗ ଓ ବିରିକୁ ଲାଭଜନକ ଭାବେ ଚାଷ କରାଯାଇପାରିବ ।
ଶୁଷ୍କ ଜମିରେ ସାଧାରଣତଃ ସ୍ଥାନୀୟ କିସମ ଚାଷ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି କିସମଗୁଡିକ ଅଧିକ ଦିନରେ ଅମଳ ହୁଏ , ଉଚ୍ଚତାରେ ଅଧିକ ବଢେ, ଅଙ୍ଗୀୟ ବୃଦ୍ଧି ଅନୁସାରେ ଆଦାୟ କମ୍ ଦିଏ ଏବଂ ଡେରି ମରୁଡି ଦ୍ଵାରା ଅଧିକ ନଷ୍ଟ ହୁଏ । ସ୍ଥାନୀୟ କିସମ ବଦଳରେ ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ କିସମ ଚାଷ କଲେ ଅନୁକୂଳ ପାଗର ସୁଯୋଗ ନେଇହୁଏ । ବିଭିନ୍ନ ଫସଲର ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ସହଳ ଅମଳ କିସମ ଏବେ ମିଳୁଛି । ଶୁଷ୍କଜମି ପାଇଁ ସହଳ ଅମଳ କିସମ ବାଛିଲେ ଡେରିରେ ପଡୁଥିବା ମରୁଡିରୁ ଫସଲ ମୁକୁଳିଯାଏ ।
ଫସଲ |
କିସମ |
ଅବଧି |
ଧାନ |
ହିରା, କଲ୍ୟାଣୀ – ୨, କଳିଙ୍ଗ – ୩ ସଙ୍କର, ରୁଦ୍ର, ସୁଭଦ୍ରା, ପଥରା, ନୀଳା ପାରିଜାତ, ଅନ୍ନପୂର୍ଣ୍ଣା, ବାଦାମୀ, ଘଣ୍ଟେଶ୍ଵରୀ , ନୀଳଗିରି, ଖଣ୍ଡଗିରି |
75 ଦିନରୁ କମ୍ 80 – 90 90 – 100 |
ମାଣ୍ଡିଆ |
ଦିବ୍ୟସିଂହ |
85 – 90 |
ମକା |
ଅରୁଣ ନବଜୋତ, ଅମେତି – 36 |
80 – 85 85 – 95 |
ଜୁଆର |
ସୂତି – 3 |
100 |
ହରଡ |
ଉପାସ – 120 ଆଇ.ସି.ପି. ଏଲ୍ – 87 |
120 130 |
ଚିନାବାଦାମ |
କିଷାନ, ଜୱାନ, ଜେ. ଏଲ୍ – 24 ଓ ଜି – 52 |
95 |
ଆମ ରାଜ୍ୟର ଅଧିକାଂଶ ଶୁଷ୍କ ଜମିରେ ବର୍ଷରେ ବର୍ଷାଋତୁ କିମ୍ବା ଶୀତ ଋତୁରେ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ଫସଲ ଚାଷ କରାଯାଏ । ଏହାର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ହେଲା ଅଧିକ ଦିନରେ ଅମଳ ହେଉଥିବା କିସମ ବ୍ୟବହାର । ଏକ ପକ୍ଷରେ ଆମର ଜନସଂଖ୍ୟା ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ବଢି ଚାଲିଛି ଏବଂ ଅପର ପକ୍ଷରେ ମୁଣ୍ଡ ପିଛା ଚାଷ ଜମିର ପରିମାଣ କମିବାରେ ଲାଗିଛି । ଏଣୁ ଫସଲ ସଘଣ୍ଟା ବୃଦ୍ଧି କରି ସୀମିତ ଜମିରୁ ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧି କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ସାହା ଅମଳ କିସମ ବ୍ୟବହାର କରି ବର୍ଷାଧାର ଜମିକୁ ଅନେକାଂଶରେ ଦୋ – ଫସଲି ଚାଷର ସଫଳତା ପାଇଁ ପ୍ରଥମ ଫସଲକୁ ସହଳ ବୁଣି ସହଳ ଅମଳ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଆମ ରାଜ୍ୟର ଶୁଷ୍କ ଜମି ପାଇଁ କେତେକ ଲାଭଜନକ ଫସଲ ପଦ୍ଧତିର ଉଦାହରଣ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ହୋଇଅଛି ।
ଶୁଷ୍କ ଚାଷର କ୍ଷତି ଭୟ ଦୂର କରିବା ପାଇଁ ଦୁଇ ବା ତହିଁରୁ ଅଧିକ ଫସଲକୁ ମିଶ୍ରିତ ଚାଷ କରିବା ଏକ ପୁରାତନ ପଦ୍ଧତି । ତେବେ ସାଥି ଫସଲଗୁଡିକୁ ଛଟାବୁଣା ନକରି ଧାଡିରେ ବୁଣିଲେ କ୍ଷତି ଭୟ ଦୂର ହେବା ସହିତ ଅଧିକ ଆଦାୟ ଏବଂ ଅଧିକ ଲାଭ ମିଳେ । ଏଣୁ ଅଣଜଳସେଚିତ ଢିପ ଜମିରେ ନିରୁତା ଫସଲ ଚାଷ ନକରି ଅନ୍ତଃଫସଲି ଚାଷ କରିବା ଉଚିତ । ଆମ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ କେତେକ ଅନ୍ତଃଫସଲି ଚାଷର ଉଦାହରଣ ଆଗରୁ ପ୍ରଦତ୍ତ ହୋଇଛି ।
ମୃତ୍ତିକା ଓ ଫସଲ ପରିଚାଳନା
ଏହାଦ୍ୱାରା ଜମିର ସବୁଆଡେ ସମାନ ଭାବରେ ପାଣି ରହେ ଏବଂ ଖାଲୁଆ ଜାଗାରେ ପାଣି ଜମେ ନାହିଁ । ଏଣୁ ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ ଅଧିକ ହୁଏ ବିଶେଷ କରି ସ୍ୱଳ୍ପ ବୃଷ୍ଟିପାତ ବର୍ଷରେ । କିନ୍ତୁ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ ସତର୍କତାର ସହିତ କରିବା ଉଚିତ । ମାଟି ଅଗଭୀର ହୋଇଥିଲେ ଅନୁର୍ବର ଉପମାଟି ଅନାଦୃତ ହୋଇ ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ କରେ ।
ଏହାଦ୍ଵାରା ଅପବାହୀ ଓ ମୃତ୍ତିକାକ୍ଷୟ ହ୍ରାସପାଏ ଏବଂ ଅଧିକ ଜଳ ମୃତ୍ତିକାରେ ଭେଦିପାରେ । କିନ୍ତୁ ଜଳ ନିଷ୍କାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନକଲେ ଅଧିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ ଅଞ୍ଚଳରେ ନୂତନ ନାଳୀ ସୃଷ୍ଟି ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ରହେ ।
ଏହାଦ୍ଵାରା ଜମି ଖୋଲା ରହେ ଏବଂ ଅସମୟରେ ବର୍ଷା ହେଲେ ପାଣି ନଷ୍ଟ ନହୋଇ ମୃତ୍ତିକାରେ ଭେଦିଯାଏ ଏବଂ ତୃଣକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଯୋଗୁ ବାଷ୍ପ – ପ୍ରସ୍ଵେଦନ କମ୍ ହୁଏ ।
ଏହାଦ୍ଵାରା ଜମି ଘାସଯୁକ୍ତ ରହେ ଏବଂ ଜମିର ଜଳଧାରଣ କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧିପାଏ । ଫଳରେ ଫସଲ ବୁଣିବା ପାଇଁ ଜମିରେ ପାଗ ଅଧିକ ଦିନ ରହେ ।
ଜମି ପ୍ରସ୍ତୁତି ଖର୍ଚ୍ଚ ହ୍ରାସ କରିବା ପାଇଁ ଏବଂ ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ କେତେକ ସ୍ଥଳରେ ଅଳ୍ପଥର ଚାଷ କରି ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଏ ।
ବୁଣା ପରେ ମଈ ଦେଇ କିମ୍ବା ରୋଲର ଚଳାଇ ମୃତ୍ତିକାକୁ ସଂହତି କରିବା ଦ୍ଵାରା ବାଷ୍ପୀଭବନ କମ୍ ହୁଏ ଏବଂ ବୀଜ ଆର୍ଦ୍ର ମୃତ୍ତିକା ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସେ
ବୁଣିବା ସମୟ ଏପରି ଠିକ୍ କରିବାକୁ ହେବ ଯେପରି ବୁଣା ମଞ୍ଜିକୁ ଆବଶ୍ୟକମତେ ଗଜା ବାହାରିବ ଏବଂ ଫସଲର ସଙ୍କଟକାଳରେ ଜଳାଭାବ ପଡିବ ନାହିଁ ।
ରବି ଫସଲକୁ ଗଭୀର ସିଆର କରି ବୁଣିବା ଆବଶ୍ୟକ ଯେପରି ମଞ୍ଜି ଓଦା ମାଟି ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିବା ଏବଂ ଅଙ୍କୁରଣ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେବ ନାହିଁ ।
ଶୁଷ୍କ ଚାଷରେ ସେଚିତ କୃଷିଠାରୁ ସାଧାରଣତଃ କମ୍ ଗଛ ସଂଖ୍ୟା ରଖାଯାଏ । ଫଳରେ ପ୍ରତ୍ୟକ ଗଛ ପାଇଁ ଅଧିକ ଜମିରୁ ଜଳ ମିଳେ । ଗଛ ସଂଖ୍ୟା ଅଧିକ ରଖିଲେ ଖାଦ୍ୟସାର ଅଭାବ ପଡେ ଏବଂ ମୃତ୍ତିକାରୁ ଜଳୀୟ ଅଂଶ ଶୀଘ୍ର ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ ।
ଧାଡି ଧାଡି ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟବଧାନ ଅଧିକ ଓ ଗଛ ଗଛ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟବଧାନ କମ୍ କରି ଆବଶ୍ୟକ ଗଛ ସଂଖ୍ୟା ରଖିବା ଉଚିତ । ଗଛ ଗଛ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟବଧାନ ଅଧିକ ରଖିଲେ ଗଛ ପ୍ରଥମରୁ ତେଜରେ ବଢେ , ମୃତ୍ତିକାର ଜଳୀୟ ଅଂଶ ଶୀଘ୍ର ସରିଯାଏ ଏବଂ ଜନନ ଅବସ୍ଥାରେ ଫସଲକୁ ଜଳ ଅଭାବ ପଡେ ।
ଉତ୍ତର – ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗରେ ଧାଡିକରି ବୁଣିଲେ , ଫସଲକୁ ଅଧିକ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଓ ଜଳ ମିଳେ ଏବଂ ଅତ୍ୟଧିକ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଯୋଗୁ ଫସଲ ନଷ୍ଟ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା କମ୍ ରହେ ।
ଅନ୍ତଃଚାଷର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ ହେଲା ତୃଣକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ । ତୃଣକ ଫସଲ ସହିତ ଜଳ ଓ ପୋଷକ ଉପାଦାନ ପାଇଁ ପ୍ରତିଯୋଗୀତା କରେ । ଦୁବ, ସୁଆଁ ବିଶଲ୍ୟକରଣି ଆଦି କେତେକ ତୃଣକର ପ୍ରସ୍ଵେଦନାନୁପାତ ଯଥାକ୍ରମେ 813, 674 ଓ 1002 ଅଟେ ଅଥଚ ମକା ଓ ଜୁଆରର ପ୍ରସ୍ଵେଦନାନୁପାତ ଯଥାକ୍ରମେ 352 ଓ 430 ଅଟେ । ଏଣୁ ଶୁଷ୍କ ଜମିରୁ ତୃଣକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପାଇଁ ବିଶେଷ ଧ୍ୟାନ ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ତୃଣକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ସହିତ ଅନ୍ତଃଚାଷ ଯୋଗୁ ମୃତ୍ତିକାର ଉପରିଭାଗରେ ଯେଉଁ ଧୁଳିଛାଦି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ମୃତ୍ତିକାରୁ ବାଷ୍ପୀଭବନ ହ୍ରାସ କରେ ଏବଂ ବର୍ଷା ପାଣି ପ୍ରବେଶ ପାଇଁ ମୃତ୍ତିକାର ଉପରିଭାଗକୁ ଉନ୍ମୁକ୍ତ ରଖେ ।
ରୋଗୀ ଗଛର ପ୍ରସ୍ଵେଦନ ପରିମାଣ ସୁସ୍ଥ ଗଛଠାରୁ ଅଧିକ ଅଟେ । ଦେଖାଯାଇଛି ଯେ ରୁଗଣ ବାର୍ଲି ଗଛ ସୁସ୍ଥ ଗଛର ଦୁଇଗୁଣ ଜଳ ପ୍ରସ୍ଵେଦନ ଯୋଗୁ ନଷ୍ଟ କରେ । ଏଣୁ ଶୁଷ୍କ ଚାଷରେ ଫସଲର ରୋଗ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବିଶେଷ ଆବଶ୍ୟକ ।
ଛାଦିକରଣ ଦ୍ଵାରା ମୃତ୍ତିକାରୁ ବାଷ୍ପୀଭବନ ହ୍ରାସ ପାଏ । ଛୋଟ ବର୍ଷାଋତୁ ଏବଂ ରବି ଋତୁରେ ଛାଦିକରଣ ଅଧିକ ଉପକାର ମିଳେ । ଧୂଳିଛାଦି ବାଦ୍, ଫସଲର ଅବଶେଶାଂଶ କରତ ଗୁଣ୍ଡ ଏବଂ ପଲିଥିନ ଫର୍ଦ୍ଦକୁ ଛାଦି ରୂପେ ବିନିଯୋଗ କରାଯାଏ ।
ଆମର ଶୁଷ୍କ ଜମିଗୁଡିକ କେବଳ ତୃଷାର୍ତ୍ତ ନୁହେଁ କ୍ଷ୍ୟୁଧାର୍ତ୍ତ ମଧ୍ୟ । ସାର ପ୍ରୟୋଗ ଶୁଷ୍କ ଜମିରେ ଫସଲର ଜଳ ବିନିଯୋଗ ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି କରେ । ଅପର ପକ୍ଷରେ ସାର ପ୍ରୟୋଗ ଯୋଗୁ ଯଦି ପ୍ରଥମାବସ୍ଥାରେ ଜଳ ପ୍ରୟୋଗ ଅଧିକ ହୋଇଯାଏ ତେବେ ସଂକଟ କାଳ ବେଳକୁ ଅଭାବ ପଡେ ଏବଂ ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ ପାଏ । ଏଣୁ ଶୁଷ୍କ ଜମିରେ ମୃତ୍ତିକାର ଜଳୀୟ ଅଂଶ ଓ ସାର ପରିମାଣ ମଧ୍ୟରେ ସମତୁଳନ ରଖିବା ଆବଶ୍ୟକ । ମୃତ୍ତିକାର ଉର୍ବରତା ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ କେବଳ ରାସାୟନିକ ସାର ଉପରେ ନିର୍ଭର ନକରି ଗୋବର ଖତ, ସବୁଜ ସାର, ଜୈବ ସାର ଓ ଫସଲର ଅବଶୋଶ ଆଦି ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ଉଚିତ ଏବଂ ଡାଲିଜାତୀୟ ଫସଲ ଚାଷ ଆବଶ୍ୟକ ।
କେତେକ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ପତ୍ର ଉପରେ ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ଦ୍ଵାରା ପ୍ରସ୍ଵେଦନ ହାର କମ୍ ହୁଏ ଏଣୁ ଫସଲର ଜଳ ଆବଶ୍ୟକତା ହ୍ରାସପାଏ । ଏହି ପ୍ରସ୍ଵେଦନ – ନିବାରକଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଛିଦ୍ର ବନ୍ଦ କରିଦିଅନ୍ତି ଯଥା : ଆଟ୍ରାଜିନ, ସୋଡିଅମ ଆଜାଇଡ, ଇତ୍ୟାଦି କେତେକ ପତ୍ରର ଉପରିଭାଗ ଓ ପୂର୍ଣ୍ଣଛିଦ୍ର ଉପରେ ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ଯଥା : ମରିମ, ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ଇତ୍ୟାଦି ଓ ଆଉ କେତେକ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକକୁ ପ୍ରତିଫଳନ କରି ଗଛର ତାପମାତ୍ରା ହ୍ରାସ କରନ୍ତି ଯଥା : କେଓଲିନାଇଟ ।
ଜଳ ଅମଳ ଓ ପୁନର୍ବିନିଯୋଗ
ଶୁଷ୍କ ଜମିର ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ପାଇଁ ଏବଂ ଉତ୍ପାଦନରେ ସ୍ଥିରତା ଆଣିବା ପାଇଁ ମିଳୁଥିବା ଜଳର ସଦ୍ ବିନିଯୋଗ ଏକାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ । ସେଥିପାଇଁ ବର୍ଷା ହେଉଥିବା ଜମିରେ ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ପ୍ରଥମ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ । ଆଗରୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଥିବା ମୃତ୍ତିକା ପରିଚାଳନା ପଦ୍ଧତି ଦ୍ଵାରା ସ୍ଵ - ସ୍ଥାନେ ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ କରାଯାଇପାରିବ । ଏହି ପଦ୍ଧତିଗୁଡିକ ସତ୍ତ୍ୱେ ବି’ ଅପବାହ ଯୋଗୁ ଶତକଡା ୧୦ – ୪୦ ଭାଗ ବର୍ଷାଜଳ ନଷ୍ଟ ହୁଏ । ଏହି ଅପବାଦର କିଛି ଅଂଶ ଜମି ବାହାରେ କଟା ବା ପୋଖରୀରେ ସଂଗ୍ରହ କରି ବର୍ଷା ଛାଡିଯାଇ ମରୁଡି ପଡିଲେ ଫସଲର ଜୀବନ ବଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇପାରିବ ଏବେ ବଳକା ପାଣିକୁ ବିନିଯୋଗ କରି ଦ୍ଵିତୀୟ ଫସଲ ଚାଷ କରିହେବ ।
ଆକସ୍ମିକ ବିପତ୍ତି ପାଇଁ ଯୋଜନା
ବର୍ଷାଧାର ଜମିର ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନରେ ସ୍ଥିରତା ଆଣିବା ପାଇଁ ଯେଉଁସବୁ ପଦ୍ଧତି ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।ତା ସତ୍ତ୍ୱେ ବି ଅନିୟମିତ ସାର ଯୋଗୁ ଫସଲ ନଷ୍ଟ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ସର୍ବଦା ରହିଛି । ଏଣୁ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବିପତ୍ତି ପାଇଁ ଯୋଜନା କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ଅତ୍ୟଧିକ ସ୍ୱଳ୍ପ ବର୍ଷା ଯୋଗୁ ଫସଲ ଯଦି ଠିକ୍ ସମୟରେ ବୁଣାଯାଇ ନପାରେ ତେବେ ଡେରି ବୁଣା ପାଇଁ ବିକଳ୍ପ ଫସଲ ନେବା ଉଚିତ । ବୁଣା ପରେ ପରେ ମରୁଡି ଯୋଗୁଁ ଫସଲ ଆଂଶିକଭାବେ ନଷ୍ଟ ହୋଇଗଲେ ଆବଶ୍ୟକତାଠାରୁ କମ୍ ଗଛ ନ ରଖି ଫସଲକୁ ଭାଙ୍ଗିଦେଇ ପରବର୍ତ୍ତୀ ବର୍ଷା ପରେ ଆଉଥରେ ବୁଣିବା ଉଚିତ । ଫସଲର ବର୍ଦ୍ଧନ ଅବସ୍ଥାରେ ମରୁଡି ପଡିଲେ କିଛି ଗଛ କାଟି ନେଇ ଗଛ ସଂଖ୍ୟା ପତଳା କରିଦେବା ଉଚିତ । ମରୁଡି ଦ୍ଵାରା ଆକ୍ରାନ୍ତ ଜୁଆର ଫସଲକୁ ଯେପରି ସେପରି ନାଛାଡି ମୂଳୀ ରଖିଲେ ଅଧିକ ଆଦାୟ ମିଳେ । ଡେରି ମରୁଡି ଯୋଗୁ ପ୍ରଥମ ଫସଲ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନଷ୍ଟ ହୋଇଗଲେ ଉପଯୁକ୍ତ ଦ୍ଵିତୀୟ ଫସଲ ସହଳ ବୁଣିବା ଉଚିତ ।
ଆଧାର - ଶିକ୍ଷକ ଶିକ୍ଷା ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ ଓ ରାଜ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ଗବେଷଣା ଓ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ପରିଷଦ
Last Modified : 1/26/2020