ଚେର ଦ୍ଵାରା ଖାଦ୍ୟସାର ଶୋଷଣ
ଚେର ଦ୍ଵାରା ଖାଦ୍ୟସାର ଶୋଷଣ
କେବଳ ଆୟନ ରୂପରେ ଥିବା ଖାଦ୍ୟସାରକୁ ଚେର ଶୋଷଣକରିପାରେ ମୃତ୍ତିକା ଦ୍ରବଣରେ ବିଭିନ୍ନ ଖାଦ୍ୟସାର ଅତି ଅଳ୍ପ ମାତ୍ରାରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ ଆୟନ ରୂପରେ ଥାଏ । କୌଣସି ଚେରର କଅଁଳ ଅଗ୍ରଭାଗରେ ଥିବା କୋଷ ମଧ୍ୟଦେଇ ଚେର ଖାଦ୍ୟସାର ଆୟନ ପ୍ରଥମେ ତେର ପୃଷ୍ଠରେ ଠୁଳ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହା ୩ଟି ଉପାୟରେ ହୋଇଥାଏ । ଯଥା : -
ଚେର ଦ୍ଵାରା ଅନ୍ଵେଷଣ
ମୃତ୍ତିକାର ଛିଦ୍ର ମଧ୍ୟଦେଇ ଚେର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗରେ ବିସ୍ତାରିତ ହୁଏ ଏବଂ ଯେଉଁଠି ଜଳ ଓ ଖାଦ୍ୟସାର ଥାଏ ସେଠାରେ ପହଞ୍ଚେ । ଏହା ଫଳରେ ଚେର ଓ ଖାଦ୍ୟସାରର ଆୟନ ପରସ୍ପର ନିବିଡ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଥାନ୍ତି ଏବଂ ଚେର ଖାଦ୍ୟସାର ଆୟନ ଗ୍ରହଣ କରେ ।
ସମୂହ – ପ୍ରବାହ
ଚେର ଜଳ ଶୋଷଣ କରିବା ଫଳରେ ଚେର ପୃଷ୍ଠ ଆଡକୁ ମୃତ୍ତିକାର ଅନ୍ୟଆଡୁ ଜଳ ପ୍ରବାହ ଘଟେ । ସେହି ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ ରହିଥିବା ଖାଦ୍ୟସାର ଆୟନ ମଧ୍ୟ ଜଳ ସହିତ ଚେର ପୃଷ୍ଠରେ ପହଞ୍ଚିଥାଏ ।
ବିସ୍ତାରଣ
ଅହରହ ଅବଶୋଷଣ ହେତୁ ଚେର ପୃଷ୍ଠ ନିକଟରେ ଖାଦ୍ୟସାର ଆୟନର ମାତ୍ରା ବହୁତ କମିଯାଏ । ଅଦୂରରେ ମୃତ୍ତିକା ଦ୍ରବଣରେ ଆୟନର ମାତ୍ରା ବା ସାନ୍ଧ୍ରତା ଢେର ଅଧିକ ଥାଏ । ସାନ୍ଧ୍ରତାର ଏହି ତାରତମ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ଅଧିକ ଆୟନ ଥିବା ଜାଗାରୁ କମ୍ ଆୟନ ଥିବା ଜାଗାକୁ ଆୟନଗୁଡିକ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ଏବଂ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଚେର ପୃଷ୍ଠରେ ପହଞ୍ଚିଥାଏ ।
ଉପରୋକ୍ତ ଉପାୟରେ ଆୟନ ଚେର ପୃଷ୍ଠରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ତା’ଉପରେ ଅବଶୋଷଣ ହୋଇଥାଏ । ଅବଶୋଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ୨ ପ୍ରକାର ଯଥା : -
ଭୌତିକ ଅବଶୋଷଣ
ଜଳ ସହିତ ସମୂହ ପ୍ରବାହ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଏବଂ ଚେର ପୃଷ୍ଠସ୍ଥ କୋଷର ବାହାର ଓ ଭିତର ଆୟନ ସାନ୍ଧ୍ରତା ତାରତମ୍ୟ ଥିବା ହେତୁ ବିସ୍ତାରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଖାଦ୍ୟସାର ଆୟନ ଚେରର ଝିଲ୍ଲୀ ମଧ୍ୟଦେଇ ଚେର ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କରେ । ଏଗୁଡିକ ଭୌତିକ ଅବଶୋଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ।
ସକ୍ରିୟ ଅବଶୋଷଣ
ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଖାଦ୍ୟସାର ଅବଶୋଷଣ ପାଇଁ ଉଦ୍ଭିଦ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଶକ୍ତି ଉପଯୋଗ କରେ । ଖାଦ୍ୟସାର ଆୟନକୁ ଚେର ପୃଷ୍ଠରୁ ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କରାଇ ନେବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ବାହକ ପଠାଏ । ସେହି ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ବାହକଅଣୁ ଯେଉଁ ଖାଦ୍ୟସାର ଆୟନ ନେବା ପାଇଁ ପ୍ରେରିତ ହୋଇଥାଏ ତାହା ସହିତ ଯୋଡିହୋଇ ଚେର ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କରେ ଏବଂ ଖାଦ୍ୟସାର ଆୟନକୁ ଚେର ଭିତରେ ଛାଡି ଦେଇଥାଏ ବାହକ ରେଳ ଇଞ୍ଜିନ ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।
ମୃତ୍ତିକା ଦ୍ରବଣରୁ ଧନାତ୍ମକ ଖାଦ୍ୟସାର ଆୟନ ଅବଶୋଷଣ ପାଇଁ ପ୍ରତିବଦଳରେ ଆୟନ ଚେରରୁ ମୃତ୍ତିକା ଦ୍ରବଣକୁ ଆସେ । ସେହିପରି ଋଣାତ୍ମକ ଆୟନ ଅବଶୋଷଣ ପାଇଁ ଚେରରୁ 3 ବା ଆୟନ ମୃତ୍ତିକା ମଧ୍ୟକୁ ଅନ୍ତବଣୀୟ ଯୌଗିକ ସ୍ଥଳରେ ଚେର ପୃଷ୍ଠ ନିକଟରେ ଖାଦ୍ୟସାର ମୁଖ୍ୟତଃ ଅନ୍ତବଣୀୟ ଯୌଗିକ ଭାବରେ ଥାଏ । ଚେର କିମ୍ବା ଚେର ପୃଷ୍ଠରେ ଥିବା ମାଇକୋରାଇଜା କବକ ଆତ୍ମୀୟ ପଦାର୍ଥ ଉପଯୋଗ କରି ଏହାକୁ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରାଏ ଏବଂ ଦ୍ରବୀଭୂତ ଖାଦ୍ୟସାର ଆୟନ ଅବଶୋଷଣ ହୁଏ । ଗ୍ରହଣୀୟତାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥିବା କାରକ ଖାଦ୍ୟସାରର ଉଦ୍ଭିଦ ଗ୍ରହଣୀୟତା କେତେକ ମୃତ୍ତିକା ସମ୍ପର୍କିତ କାରକ ଓ କେତେକ ଉଦ୍ଭିଦ ସମ୍ପର୍କିତ କାରକମାନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୁଏ ।
ଆଧାର - ଶିକ୍ଷକ ଶିକ୍ଷା ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ ଓ ରାଜ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ଗବେଷଣା ଓ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ପରିଷଦ
Last Modified : 3/4/2020
