অসমীয়া   বাংলা   बोड़ो   डोगरी   ગુજરાતી   ಕನ್ನಡ   كأشُر   कोंकणी   संथाली   মনিপুরি   नेपाली   ଓରିୟା   ਪੰਜਾਬੀ   संस्कृत   தமிழ்  తెలుగు   ردو

“ଶ୍ରୀ” ପ୍ରଣାଳୀରେ ଧାନଚାଷ

“ଶ୍ରୀ" ବା SRI ଏକ ଇଂରାଜୀ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଶବ୍ଦ ଯାହାର ସମ୍ପର୍ଣ୍ଣ ଶବ୍ଦୀବଳୀ ହେଲା – System of Rice Intensification, ଅର୍ଥାତ୍ ସଘନ ଧାନ ଚାଷ ପଦ୍ଧତି । ଫସଲ ମାଟି ଓ ଜଳର ଓଜନର ଏକ ଫଳପ୍ରଦ ସମନ୍ଵୟରେ ଅଧିକ କୃଷି ସାମଗ୍ରୀ ଆବଶ୍ୟକ କରୁଥିବା ବ୍ୟୟବହୁଳ ପାରମ୍ପରିକ ଧାନ ଚାଷର ଏହା ଏକ ବିକଳ୍ପ ଚାଷ ପଦ୍ଧତି । 'ଶ୍ରୀ" ହେଉଛି ସାମଗ୍ରିକ କୃଷି ପରିବେଶଗତ ଫସଲ ପରିଚାଳନାର ଏକ ବୈଷୟିକ କୌଶଳ ।

ଏହି ପ୍ରଣାଳୀଟି ୧୯୮୦ ଦଶକରେ ଆଫ୍ରିକା ମହାଦେଶର ମାଡାଗାସ୍କରଠାରେ ବିକଶିତ ହୋଇଥିଲା । ଫାଦର ହେନରି ଡି ଲାଉଲେନ୍ ନାମକ ଜଣେ ପାଦ୍ରୀ ଏହାକୁ ଲୋକ ଲୋଚନକୁ ଆଣିଥିଲେ । ୧୯୯୭ ମସିହାରୁ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀଟି ଭାରତ ସମେତ ପୃଥିବୀର ଅନେକ ଦେଶରେ ବହୁଳ ଭାବେ ଚାଷ କରାଯାଉଛି । ଆମ ରାଜ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହା ୨୦୦୬ ମସିହାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ପ୍ରାୟ ୨୧ ଜିଲ୍ଲାରେ ସଫଳ ଭାବେ ଚାଷ କରାଗଲାଣି ।

“ଶ୍ରୀ” ପ୍ରଣାଳୀର ବିଶେଷତ୍ଵ:

  1. କମ୍ ବିହନ ଆବଶ୍ୟକ । ଏକର ପ୍ରତି ମାତ୍ର ୨ କି.ଗ୍ରା. ବିହନ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ।
  2. ଅଳ୍ପଦିନର ତଳି ରୁଆଯାଏ । ଦୁଇ ପତ୍ରବିଶିଷ୍ଟ, ପ୍ରାୟ ୮ ରୁ ୧୨ ଦିନର ତଳି ଅତି ଯତ୍ନ ସହକାରେ ଲଗାଯାଏ ।
  3. ଅଧିକ ଦୂରତାରେ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ତଳି ରୁଆଯାଏ  । ଧାଡ଼ିକୁ ଧାଡ଼ି, ୧୦ ଇଞ୍ଚ ଓ ଧାଡ଼ି ମଧ୍ୟରେ ଗଛକୁ ଗଛ ୧୦ ଇଞ୍ଚ ବ୍ୟବଧାନରେ ତଳି ଲଗାଇବାକୁ ହୋଇଥାଏ ।
  4. ଧାନଗଛ ଗଣ୍ଠି ଛାଡ଼ିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଠିଆପାଣି ରଖାଯାଏ ନାହିଁ । ସୁତରାଂ କମ୍ ଜଳ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ I
  5. ରୁଆ ହେବାର ୧୦,୨୦,୩୦,୪୦ ଦିନରେ ଏହିପରି ୪ ଥର ଘାସବଛା ଯନ୍ତ୍ର ଚଳାଇ ଘାସ ବଛାଯାଏ  I
  6. ରାସାୟନିକ ସାର ବଦଳରେ ସବୁଜସାର, ଜୈବିକ ଖର୍ଚ୍ଚ ଇତ୍ୟାଦିର ବ୍ୟବହାରକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯାଏ ।

“ଶ୍ରୀ” ଧାନଚାଷର ବୈଜ୍ଞାନିକ ପୃଷ୍ଠଭୂମି

ପାରମ୍ପରିକ ଧାନଚାଷ ପଦ୍ଧତିରେ ସବୁ ସମୟରେ ଠିଆପାଣି ରଖିବା ଫଳରେ ମାଟି ଭିତରକୁ ବାୟୁ ଚଳାଚଳ କରିପାରେ ନାହିଁ । ଗଛର ଚେରକୁ ଅମ୍ଳଜାନ ଯୋଗାଇବା ପାଇଁ ଚେରରେ ବାୟୁ ଥଳି ବା ଏୟାର ପକେଟ୍ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଯେଉଁଥି ପାଇଁ ଗଛର ବହୁ ଶକ୍ତି ଅପଚୟ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ଶକ୍ତି ଶସ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ ଗଛ ବିନିଯୋଗ କରିପାରି ଥାଆନ୍ତା । ଏହା ସତ୍ତେ ମଧ୍ୟ ଗଛର ଚେର ପାଣି ଭିତରେ ଚୁଡ଼ି ରହିବା ଦ୍ଵାରା ଫସଲରେ ଫୁଲ ଆସିବା ବେଳକୁ ପ୍ରାୟ ୭୦% ଚେର ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇ ଥାଏ । ମାତ୍ର ସେହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଧାନ ମୂଳରେ ପାଣି ଜମି ରହୁ ନଥବାରୁ ଚେର ଅଧିକ ଦିନ ସକ୍ରିୟ ରହେ । ପାରମ୍ପରିକ ଚାଷ ପଦ୍ଧତି ତୁଳନାରେ ୬୦ ପ୍ରତିଶତ ଜଳ ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଥାଏ ।

'ଶ୍ରୀ’ ପଦ୍ଧତିରେ ଅଳ୍ପ ବୟସର ତଳି ରୁଆ ଯାଉଥିବାରୁ ଫସଲ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଅଧିକ ସମୟ ମିଳିଥାଏ । ଘାସବଛା ଯନ୍ତ୍ର ଚଳାଇ ଘାସ ବାଛିବା ଯୋଗୁଁ ଘାସଲଟା ସବୁ ମାଟିରେ ମିଶିଯାଏ ଓ ବିଘଟିତ ହୋଇ ଫସଲର ଖାଦ୍ୟ ଭାବେ ଉପଲବ୍ଧ ହୋଇଥାଏ । ମାଟି ଭିତରକୁ ବାୟୁ ଚଳାଚଳ କରିପାରୁଥିବାରୁ ଉପକାରୀ ଅଣୁଜୀବଙ୍କ ବଂଶବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥାଏ ଓ ସେମାନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ମଧ୍ୟ ବଢ଼ିଥାଏ । ମାଟିରେ ଅବା ଜୈବିକ ଅଙ୍ଗାରର ସର୍ବାଧିକ ଉପଯୋଗ ହୋଇଥାଏ । ଚେରର କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇବା ଯୋଗୁଁ ଓ ମାଟିରେ ଖାଦ୍ୟ ଉପାଦାନ ଅଧିକ। ମାତ୍ରାରେ ଉପଲବ୍ଧ ହେବା ଯୋଗୁଁ ଅଧିକ ଫିଲ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଅଧିକ ପିଲରୁ ଅଧିକ କେଣ୍ଡା, ପ୍ରତି କେଣ୍ଡାରେ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟାରେ ଧାନ ଫଳିବା ଯୋଗୁଁ ଅମଳ ବୃଦ୍ଧି ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ।

“ଶ୍ରୀ” ଧାନ ଚାଷ ପ୍ରଣାଳୀ ଚାଷର ବିବରଣୀ

ଉପଯୁକ୍ତ ଜମି ଚୟନ :

ଜଳସେଚନ ଓ ଜଳ ନିଷ୍କାସନର ସୁବିଧାଧୁବା ଜମି, ଦୋରସା ଓ ବାଲି ଦୋରସା, ଉର୍ବର ମାଟି "ଶ୍ରୀ" ପ୍ରଣାଳୀ ଧାନ ଚାଷପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉପଯୁକ୍ତ । ମାତ୍ର ରୁଣା ଜମି "ଶ୍ରୀ" ଧାନଚାଷ ପାଇଁ ଅନୁପଯୁକ୍ତ । ଭୁଣାମାଟିରେ ଛୋଟ ଛୋଟ ଦୁଇ ପତ୍ର ବିଶିଷ୍ଟ ତଳି ବଞ୍ଚିବା ସମ୍ଭବପର ହୋଇ ନଥାଏ । ଏହାଛଡ଼ା ମାଟିରୁ ଗୁଣା ଅଂଶ ଧୋଇବା ପାଇଁ ଠିଆପାଣି ରଖିବା ଆବଶ୍ୟକ ପଡ଼ିଥାଏ । ତେଣୁ ପ୍ରଥମେ ମାଟି ପରୀକ୍ଷା କରି ମାଟି ସମ୍ପର୍କରେ ସବିଶେଷ ବିବରଣୀ ଜାଣିବା ଦରକାର ।

ବିହନ ନିର୍ବାଚନ ଓ ଉପଚାର :

ଚାଷୀ ପାଖରେ ଯେଉଁ ବିହନ ଅଳ୍ପ ତାକୁ ନେଇ ‘ଶ୍ରୀ' ପ୍ରଣାଳୀରେ ଚାଷ କରିହେବ । ‘ଶ୍ରୀ' ହେଉଛି ଧାନଚାଷର ଏକ ପ୍ରଣାଳୀ । ତେଣୁ ଏଥପାଇଁ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିହନର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ । ‘ଶ୍ରୀ' ପ୍ରଣାଳୀରେ ଚାଷ ପାଇଁ ଏକ ବଛା, ସୁସ୍ଥ, ନିରୋଗ ବିହନ ବାଛନ୍ତୁ । ବିହନରୁ ଅଗାଡ଼ି, ଗୋଡ଼ିବାଲି ଓ ମିଶା ଧାନ ଅଙ୍କେଇ ସଫା କରନ୍ତୁ । ଏକ ଏକର ପାଇଁ ଦୁଇ କି.ଗ୍ରା. ବିହନ ଯଥେଷ୍ଟ । ଜମିର କିସମକୁ ଚାହିଁ ବିହନ କିସମ ନିର୍ବାଚନ କରିବା ଦରକାର । ବିହନରୁ ଜଣ୍ଡା ବାହାର କରିବା ପାଇଁ ଭୁଣପାଣି ଉପଚାର ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ । ଗୋଟିଏ ସଫା ପାତ୍ରରେ ୪ ଲିଟର ପାଣି ନେଇ ସେଥରେ, ୬୪୦ ଗ୍ରାମ୍ ଗୁଣ ଗୋଳାଇ ଏକ ଦ୍ରବଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତୁ । ଆପଣ ବାଛିଥିବା ଦୁଇ କି.ଗ୍ରା.। ଧାନ ବିହନଙ୍କୁ ଏହି ପାଣିରେ ପକାଇଦେଲେ କଣ୍ଠା ସବୁ ପାଣିରେ ଭାସିବ । ତାକୁ ଛାଣି ବାହାର କରିଦିଅନ୍ତୁ । ଭଲ ବିହନକୁ ଭଲ ପାଣିରେ ଧୋଇ ପୁଣି ପାଣି ଭର୍ତ୍ତିକରି ଭିଜାଇ ଦିଅନ୍ତୁ । ବିହନକୁ ୧୨ ଘଣ୍ଟାଯାଏଁ ପାଣିରେ ଭିଜାଇ ତାପରେ ଛାଣି ଓଦା ଅଖାରେ ଏହାକୁ ୨୪ ଘଣ୍ଟା ଉଷୁମ ଅବସ୍ଥାରେ ରଖିଥିଲେ। ଏଥିରେ ଗାଲି ଗଜା ଆସିଥାଏ।

ତଳି ଘରା ପ୍ରସ୍ତୁତି :

ମାତ୍ର ୮-୧୨ ଦିନର ତଳି ଗୁଆଯାଉଥିବାରୁ ଅତି ଯନ୍ତ୍ର ସହିତ ତଳି ଘରା ପ୍ରସ୍ତୁତି ଓ ପରିଚାଳନା କରାଯାଏ । ଏକ ଏକର ଜମି ରୋଇବାକୁ ହେଲେ ୪୦ ବର୍ଗମି. ପରିମିତ (ଏକ୍ସ ଡେସିମିଲି) ଜମି ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ୪୦ ବର୍ଗମି. ଜମିରେ ୨ କି.ଗ୍ରା. ବିହନକୁ ତଳି ପକାଯାଇଥାଏ । ତଳିଘରା ପାଇଁ ଉର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଜମିକୁ ଶୁଖଲା ଅବସ୍ଥାରେ ଭଲ ଭାବରେ ହଟ୍ଟା କରି କାଦୁଅ କରି ଏକ ମିଟର ଚଉଡ଼ା ଓ ସୁବିଧା ଅନୁଯାୟୀ ଇସ୍ପରେ ଚଚ୍ଚିପଟି ତିଆରି କରିବା ଉଚିତ୍ । ତଳି ପଟିରେ ଉଭୟ ପାଖକୁ ମାଟି ଉଠାଇ ପଟି ଉପରେ ବିଛାଇ ତଳି ପଟି ଉଚ୍ଚ କରାଯାଇଥାଏ । ବେଜେବେଳେ ମାଟି ବୋହିଯିବା ଦ୍ଵାରା ପଟି ପ୍ରସ୍ତୁତି କରିବାରେ ଅସୁବିଧା ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ଏହି ପଟି ପ୍ରସ୍ତୁତ କଲାବେଳେ ଚାରିପଟେ କାଠ କିମ୍ବା ବାଉଁଶ ରଖି ଦେଲେ ପଟିରୁ ଆଉ ମାଟି ବୋହିଯାଏ ନାହିଁ କି ବର୍ଷରେ ମଧ୍ୟ ମାଟି ଧୋଇ ହୋଇ ଯାଏ ନାହିଁ । ମୁଖ୍ୟ କ୍ଷେତର ପାଖାପାଖ୍ ତଳିଘରା ପ୍ରସ୍ତୁତି କରିବା ଦରକାର, ଯଦ୍ୱାରା ତଳି ଉପାଡ଼ିବାର ଅଧଘଣ୍ଟାଏ ମଧ୍ୟରେ ମୁଖ୍ୟ କ୍ଷେତକୁ ନେଇ ରୁଆ ଯାଇପାରିବ ।

ତଳିପଟି ଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରସ୍ତୁତି ହୋଇଗଲା ପରେ ତା ଉପରେ ୧ ଇଞ୍ଚ ବହଳର ଗୁପ୍ତ ଖର୍ଚ୍ଚ ବିଛାଇବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ପତଳା ଖର୍ଚ୍ଚ ସ୍ତର ଉପରେ ଛାଡ଼ି ଛାଡ଼ି ବିହନ ବୁଣାଯାଏ । ୨ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ବିହନ ୪୦ ବର୍ଗମିଟର ତଳିପଟିରେ ବୁଣାଯିବା ଦରକାର । ଅର୍ଥାତ୍ ୧ ବର୍ଗମିଟର ପରିମିତ ପଟିରେ ୫୦ ଗ୍ରାମ୍ ବିହନ ପଡ଼ିବ । ଗାଲି ଗଢା ହୋଇଥିବା ବିହନ ଚୁଣି ସାରିଲା ପରେ ଏହା ଉପରେ ଆଉ ଏକ ପତଳା ସ୍ତରର ଖର୍ଚ୍ଚ ବିଛାଇ ଦିଆଯାଏ । ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ, ବର୍ଷା ଓ ପକ୍ଷୀଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ବିହନ ଯେପରି ନଷ୍ଟ ନ ହେବ ସେଥିପାଇଁ ପରିଷ୍କାର ନଡ଼ାକୁ ତଳିଘରା ଉପରେ ଘୋଡ଼ାର ଦେବା ଉଚିତ୍ । ପ୍ରତିଦିନ ସକାଳେ ଓ ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ଝରା ସାହାଯ୍ୟରେ ତଳି ଘରାରେ ପାଣି ଦିଆଯାଏ । ଧାନ ଗଢା ବାହାରିଗଲେ ନଡ଼ା ଉଠାଇ ଦିଆଯାଏ । ତଳି ପକାଇବାର ୮ ରୁ ୧୨ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ରୋଇବା ପାଇଁ ସତେଜ ଓ ସୁସ୍ଥ ତଳି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଯାଏ ।

ମୁଖ୍ୟ ଜମି ପ୍ରସ୍ତୁତି

ଯେଉଁ ଦିନ ତଳି ପକାଇବେ, ସେହି ଦିନ କିମ୍ବା ତା ପରଦିନ ମୁଖ୍ୟ ଜମି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ଜରୁରୀ । ମୁଖ୍ୟ ଜମିରେ ସବୁଜ ସାର ପାଇଁ ଧଣିଚା, ମୁଗ, ବିରି, ବରଗୁଡ଼ି ପ୍ରଭୃତି ଚାଷ କରିଥିଲେ ହଳ କରି ମାଟିରେ ମିଶାଇ ଦେବା ଦରକାର । ଜମିକୁ କାଦୁଅ କରି ସାରିଲା ପରେ ଛୋଟ ଛୋଟ ପଟାଳିରେ ପରିଣତ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ପଟାଳିର ଚଉଡ଼ା ୫ ଫୁଟ ଓ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁସାରେ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ପ୍ରତି ଦୁଇଟି ପଟାଙ୍ଗି ମଧ୍ୟରେ ୧ ଫୁଟ ଓସାର ଓ ୬ ଇଞ୍ଚ ଗଭୀରର ପାଣି ନାଳ ରଖିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ନାଳୀରୁ ମାଟି ବାହାର କରି ପଟାଳି ଉପରେ ପକାଇ ଦେଲେ ଏହା ପଟିରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ ।

ପଟାଳି ଉପରେ ଖତ ପ୍ରୟୋଗ କରି ସମତୁଲ କରାଯାଇଥାଏ । ଧାନ ଚଢି ଧାଡ଼ିକୁ ଧାଡ଼ି, ୧୦ ଇଞ୍ଚ ଓ ଗଛକୁ ଗଛ ୧୦ ଇଞ୍ଚ ବ୍ୟବଧାନରେ ରୋଇବାକୁ ଥିବାରୁ ଏଥପାଇଁ ଗୋଟିଏ ସୂଚକର ଆବଶ୍ୟକତା ହୋଇଥାଏ । ବିଭିନ୍ନ ଉପାୟରେ ଏହି ଚିହ୍ନ ଦେବା କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇ ପାରିବ । ୧୦ ଇଞ୍ଚ ବ୍ୟବଧାନରେ ଦାତି ଅବା କାଠ ରେଡ୍‌କୁ କାଦୁଅ ଜମିରେ ଟାଣି ନେଲେ ୧୦ ଇଞ୍ଚ ଦୂରତାରେ ଗାର ଟାଣି ହୋଇଯାଏ । ତା ପରେ ଟଣା। ଯାଇଥିବା ଗାର ଉପରେ ରେଡ୍‌କୁ ଆଡ଼ୁଆ ଭାବେ ଟାଣି ନେଲେ ବର୍ଗୀକାର କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଯାଏ । ଏଥିପାଇଁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଭାବେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥବା ରୋଲର ମାର୍କର ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରି ଏକାଥରରେ ୧୦ ଇଞ୍ଚ ବ୍ୟବଧାନ ବିଶିଷ୍ଟ ବର୍ଗାକାର ଚିହ୍ନିତ କ୍ଷେତ୍ର ଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇ ପାରୁଛି । ଏହି ବର୍ଗ କ୍ଷେତ୍ରର ପ୍ରତିଟି କୋଣରେ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ତଳି ଲଗାଯାଇଥାଏ । ଦଉଡ଼ିରେ ୧୦ ଇଞ୍ଚ ବ୍ୟବଧାନରେ ଚିହ୍ନ ଦେଇ ମଧ୍ୟ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇ ପାରିବ ।

ରୋଇବା ପାଇଁ ଚଢି ନେବା

“ଶ୍ରୀ” ପ୍ରଣାଳୀ ଧାନ ଚାଷରେ ତଳି ଉତ୍ପତ୍ରା ଯାଏ ନାହିଁ, ବିଡ଼ା ବନ୍ଧାଯାଏ ନାହିଁ, ଚେର ଧୁଆଯାଏ ନାହିଁ, ତଳି ଉପାଡ଼ି ଅଧିକ ସମୟ ମଧ୍ୟ ରଖାଯାଏ ନାହିଁ । ତଳି ଘରାରୁ ତଳି ନେବା ବେଳେ ସାବଧାନତା ସହକାରେ, ଗୋଟିଏ ଟିଣ ପାତ ସାହାଯ୍ୟରେ ତଳିଛୁ ମାଟି ସହିତ ଉଠାଯାଏ । ତଳିରେ ମାଆ ଧାନ ରହିବା ଜରୁରୀ । ଏହି ତଳିକୁ ଅଧଘଣ୍ଟ ମଧ୍ୟରେ ରୋଗ ବା ଉଚିତ । ତଳିର ଚେର ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ଅମଳ ହାନିର ଆଶଙ୍କ ଥାଏ । ମୁଖ୍ୟ ଜମିର ପଟାଳି କଡ଼ରେ ଯେଉଁ ନାଳୀ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ, ସେହି ନାଳୀରେ ଠିଆ ହୋଇ ତଳି ରୁଆ ଯାଇ ଥାଏ । ପଟାଳି ମଧ୍ୟରେ ଠିଆହୋଇ ଟେରାଇଲେ, ପଟାଳି ବୁଦି ହୋଇଯାଇ ଥାଏ । ତଳିକୁ ବୁଢା ଆଙ୍ଗୁଠି ଓ ବିଶି ଆଙ୍ଗୁଠି ଟିପରେ ମାଟି ଉପରେ ଅତି ଯନ୍ତ୍ର ସହକାରେ ରଖାଯାଇଥାଏ, ଯେପରି ଚେର ଓ ଗଛି ଇଂରାଜୀ ଅକ୍ଷର l ପରି ରହିବ । ଆଦୌ ଗଭୀରରେ ରୋଇବା ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ । ଯେତିକି ତଳି ରୋଇ ପାରିବେ ସେତିକି ତଳି ତଳିଘରାରୁ ବାହାର କରିବା ଉଚିତ ।

ଘାସବଛା  :

“ଶ୍ରୀ”  ପ୍ରଣାଳୀ ଧାନଚାଷରେ ଘାସ ଥାଉ ବା ନ ଥାଉ ଯନ୍ତ୍ର ଚଳାଇ ଘାସ ବାଛିବା ନିତାନ୍ତ ଜରୁରୀ । ଧାନ, ରୁଆର ୧୦,୨୦, ୩୦ ଓ ୪୦ ଦିନରେ ଏହିପରି ୪ ଥର ଘାସ ବଛାଯାଏ । ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଲା: ଘସ ନଷ୍ଟ ହେବା ସାଙ୍ଗଡ଼ ଜମିରେ ବାୟୁ ଚଳାଚଳ ଭଲ ହୋଇଥାଏ, ଘାସ ଇଟା ଗୁଡ଼ିକ ମାଟି ଭିତରେ ପଶିଯାଇ ସଢ଼ି ଯାଇଥାଏ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଏହା ଫସଲ ପାଇଁ ଜୈବିକ ଖାଦ୍ୟରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ । ମାଟିରେ ବାୟୁ, ଚଟ୍ଟାଚଟ୍ଟ ହେବା ଦ୍ଵାରା ଅଧିକ ଚେର ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ, କମ୍ ଘାସ ହୁଏ, ଚେରକୁ ଅଧିକ ଅମ୍ଳଜାନ ଉପଲବ୍ଧ ହୋଇଥାଏ ଓ ମାଟିରେ ଅଣୁଜୀବ ମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ । ବର୍ଗାକାରରେ ରୁଆଯାଇ ଥିବାରୁ ଉଭୟ ଦିଗରୁ ଉଚ୍ଚତର ଚଳାଇବା ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଓଡ଼ିଶାରେ ଦୁଇଟି ଘାସ ବଛା ଯନ୍ତ୍ର ମିଳୁଛି, ଯଥା- କୋନୋ ଉଚ୍ଚତର ଓ ମାଣ୍ଡୱା, ଉଇଡର । ଏଥିପାଇଁ ସରକାରୀ ରିହାତି ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । ‘ଶ୍ରୀ' ପ୍ରଣାଳୀ ଧାନ ଚାଷର କୌଣସି ପ୍ରକାର ରାସାୟନିକ ତୃଣନାଶକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ନାହିଁ ।

ଜଳ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ :

“ଶ୍ରୀ' ପ୍ରଣାଳୀ ଧାନଚାଷରେ ଜମିରେ ଠିଆପାଣି ରଖାଯାଇ ନଥାଏ । ପିଇ ଦେବା ଅବସ୍ଥାରେ ଗଛମୂଳରେ ଠିଆପାଣି ରହିଲେ। ଫଳନ୍ତି ପିଇ ସଂଖ୍ୟା କମିଯାଏ । ଗଛରେ ଗଣ୍ଠି ଆସିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜମି ଓଦା ରହିବ । କିନ୍ତୁ ଠିଆପାଣି ରହିବ ନାହିଁ । ନାଳୀରେ ପାଣି ଗ୍ରନ୍ଥିରେ ପଟି ଗୁଡ଼ିକ ଓଦା ରହିଥାଏ । ସମୟେ ସମୟେ ଜଳସେଚନ କରି ଜଳ ନିଷ୍କାସନ କରିବା ଭଲ । ଧାନ ଗଛି ଗଣ୍ଠି ଛାଡ଼ିଲା ପରେ ହାରୁକା ଜଳସ୍ତର ରଖାଯାଇ ଥାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଯେ କେବଳ କମ୍ ଜଳ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ। ସେ କଥା ନୁହେଁ, ଏହା ସହିତ ଧାନ ଗଛର ମରୁଡି ସହାଣୀ ଶକ୍ତି ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ ।

ଖାଦ୍ୟ ପରିଚାଳନା :

ପ୍ରଥମେ ଜମିରେ ସବୁଜ ସାର ଚାଷ, ଖତ ପ୍ରୟୋଗ ଇତ୍ୟାଦି କରିବାକୁ ହେବ । ଘାସ ବଛା ଯନ୍ତ୍ର ଚଳାଇ ଘାସ ବାଛିବା ବେଳେ ଜିଆ ଖତ ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ଦ୍ଵାରା ଫସଇ ଉପଯୁକ୍ତ ଭାବେ ବଢ଼ିଥାଏ । ଜୈବିକ ଉପାୟରେ ‘‘ଶ୍ରୀ' ପ୍ରଣାଳୀ ଚାଷ ପାଇଁ ପିଡ଼ିଆ, ଜୀବାମୃତ ଇତ୍ୟାଦି ମଧ୍ୟ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇ ପାରିବ । ଜୀବାମୃତ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ ଗୋବର ୧୦ କିଲୋଗ୍ରାମ, ଗୋମୂତ୍ର ୧୦ ଲିଟର, ଦେଶୀ ଗୁତ୍ର ୧ କିଲୋଗ୍ରାମ, ବେସନ ୧ କିଲୋଗ୍ରାମ୍, ଉଇହୁଙ୍କା ମାଟି ୧ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ସବୁ ପଦାର୍ଥକୁ ଏକାଠର ମିଶାଇ ୨୦୦ ଲିଟର ପାଣିରେ ଗୋଳାଇ ରଖିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ୨ ଦିନ ପରେ ଏହି ଜୀବାମୃତକୁ ପାଣିନାଳରେ ଢ଼ାଳିଦେଲେ, ଏହା କିଆରୀ ସାରା ଖେଳି ଯାଇଥାଏ । ଜୈବିକ ପଦ୍ଧତିରେ ଚାଷ କଲେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଅବସ୍ଥାରେ ଅମଳ କମିଯିବାର ଆଶଙ୍କା ଥାଏ । ତେଣୁ ଏହି ସମୟରେ ସମନ୍ୱିତ ଖାଦ୍ୟସାର ପରିଚାଳନା କଲେ ଭଲ ଅମଳ ମିଳିଥାଏ । ଜୈବିକ ସାର ଓ ଖତ ସାଙ୍ଗକୁ ଅନ୍ତୁ ମୋଦିତ ରାସାୟନିକ ସାରର ଅର୍ଦ୍ଧେକ ମାତ୍ରା ଧାନ ରୋଇବା ପୂର୍ବରୁ ପଟି ପ୍ରସ୍ତୁତି ବେଳେ ପ୍ରୟୋଗ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । କ୍ରମଶଃ ମାଟିରେ ଜୈବିକ ଅଙ୍ଗାରର ମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲେ ରାସାୟନିକ ସାର ପ୍ରୟୋଗ ନ କରି କେବଳ ଜୈବିକ ସାର ଓ ସବୁଜ ସାର ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରୟୋଗ ଦ୍ଵାର ଅଧିକ ଅମଳ ମିଳିବା ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।

ରୋଗପୋକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ

‘ଶ୍ରୀ’ ପ୍ରଣାଳୀ ଧାନଚାଷର ବିଶେଷ ରୋଗ ପୋକ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ଗଛକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବାକୁ ୨/୩ ଥର ହାନ୍ତି ଔଷଧ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ ଭଲ ଫଳ ମିଳିଥାଏ । ଏହି ଔଷଧ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ ସଜ ଗାଈ ଗୋବର ୧ କିଲୋଗ୍ରାମ, ଗୋମୂତ୍ର ୨ ଲିଟର, ଗୁଡ଼ ୫୦ ଗ୍ରାମ୍, ନିମ୍ବ, କରଞ୍ଜ ଓ ଅରଖ ପତ୍ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ରୁ ୧ କିଲୋଗ୍ରାମକୁ ଗୋଟିଏ ମାଟି ହାଣ୍ଡିରେ ଏକାଠି ମିଶାଇ ମୁହଁ ବାନ୍ଧି ୭ ଦିନ ରଖାଯାଏ । ସାତ ଦିନ ପରେ ତାକୁ ଛାଣି ଏଥିରୁ ଯେଉଁ ରସ ବାହାର କରାଯାଏ। ସେଥି ରେ ୫୦ ଗୁଣ ପାଣି ମିଶାଇ ଖରା ସାହାଯ୍ୟରେ ଗଛରେ ସିଞ୍ଚା ଯାଇଥାଏ । ଏପରି କଲେ ରୋଗ ପୋକ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ନଥାଏ । ବଡ଼ କଥା ହେଲା ସହଳ ରୁଆ, ଅଧିକ ବ୍ୟବଧାନରେ ରୁଆ, ଠିଆ ପାଣି ନ ରଖିବା ଓ ଅଧିକ ଚେର ବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ ଗଛ ନିରୋଗ ରହିଥାଏ ।

ଅମଳ :

ପାରମ୍ପରିକ ପଦ୍ଧତିରେ ଚାଷ କରାଯାଉଥିବା ଧାନ ଫସଲ ତୁଳନାରେ ‘‘ଶ୍ରୀ' ପ୍ରଣାଳୀରେ ଚାଷ ହେଉଥିବା ଧାନ ଫସଲ ୭/୮ ଦିନ ଆଗରୁ ପାଚିଯାଏ । ଧାନ ପାଚିଲା ପରେ ମଧ୍ୟ ଗଛି ସବୁଜ ରହିଥାଏ । ଏଣୁ କେଣ୍ଡାର ଅବସ୍ଥା ଦେଖି ଧାନ କଟାଯାଇଥାଏ । ସକ୍ରିୟ ଚେର, ସଜୀବ ମାଟି, ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥର ଉପଲବ୍ଧ ହେବା ଦ୍ଵାରା ଅଧିକ ଫଳତି ପିର ଆସିଥାଏ ଓ କେଣ୍ଡା ଗୁଡ଼ିକରେ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟାରେ ଧାନ ଓ ହୃଷ୍ଟପୁଷ୍ଟ ଦାନା ଫଳିଥାଏ, ଫଳରେ ଅମଳ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇଥାଏ । ଏକର ପ୍ରତି ୨୫ ରୁ ୩୦ କ୍ଵିଣ୍ଟାଲ ଧାନ ଅମଳ ସାଧାରଣ କଥା । ଏକର ପ୍ରତି ୪୦ ରୁ ୬୦ କ୍ଵିଣ୍ଟାଲ ଧାନ ଅମଳ ହେବାର ସପ୍ତାଦ ମଧ୍ୟ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇସାରିଛି । କ୍ଷୁଦ୍ର ଓ ନାମମାତ୍ର ଚାଷୀମାନେ, ଯେଉଁମାନେ ଯନ୍ତ୍ରର ସହ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଧାନଚାଷ କରିପାରିବେ, ଅଧିକ ଅମଳ ପାଇବା ନିଶ୍ଚିତ ।

ପାରମ୍ପରିକ ଓ "ଶ୍ରୀ' ପ୍ରଣାଳୀର ତୁଳନାତ୍ମକ ତଥ୍ୟ

ପାରମ୍ପରିକ  ପ୍ରଣାଳୀ

ଶ୍ରୀପ୍ରଣାଳୀ

ଏକର ପ୍ରତି  ୨୫/ ୩୦ କି.ଗ୍ରା. ବିହନ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

ଏକର ପ୍ରତି ୨ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ବିହନ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

୨୫ ରୁ ୩୦ ଦିନର ତଳି ରୁଆଯାଏ  ।

୮ ରୁ ୧୨ ଦିନର ତଳି ରୁଆଯାଏ  ।

ତଳି ଗୁଡ଼ିକ ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରି ଉପୁଡା ଯାଇ ଚେର ଧୋଇଦିଆଯାଏ, ବିଡ଼ା ବନ୍ଧାହୁଏ, ଥାକ ଥାକ କରି ରଖାଯାଏ ।

ଖୁବ୍ ଧିରେ ତଳିଗୁଡ଼ିକୁ ମାଟି ସହ ଉଠାଇ ଅଣାଯାଏ ।

ବିନା ଧାଡିରେ ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ବ୍ୟବଧାନରେ ତଳିଗୁଡିକୁ ରୁଆଯାଏ ।

ତଳିକୁ ଟଣାଯାଏ ନାହିଁ କି ଧୂଆଯାଏ ନାହିଁ । ଉଠାଇବାର ଅଧଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ରୁଆଯାଏ  ।

ବର୍ଗମିଟର ପ୍ରତି ଅବଧୂ ଅନୁଯାୟୀ ୩୩-୬୬ଟି ବୁଦା ରୁଆଯାଏ  ।

ବର୍ଗାକାରରେ ଓ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବ୍ୟବଧାନରେ ଧାଡ଼ିରେ ରୁଆଯାଏ  ।

ଗୋଟିଏ ବୁଦାରେ ୨-୩ ଟି କିମ୍ବା ଅଧିକ ଗଛ ରୁଆଯାଏ  ।

ବର୍ଗମିଟର ପ୍ରତି ୧୬ ଟି ଗଛ ରୁଆଯାଏ  ।

ବୁଦା ପ୍ରତି ଗୋଟିଏ ଗଛ ରୁଆଯାଏ  ।

ଅନୁମୋଦିତ ପରିମାଣର ରାସାୟନିକ ସାର ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଥାଏ ।

ଜୈବିକି ସାର ପ୍ରୟୋଗକୁ ପ୍ରୋସାହିତ ସାର ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ, ଅନୁର୍ବର ମାଟିରେ ଜୈବିକ ସାର ସାଙ୍ଗକୁ ଅନୁମୋଦିତ ରାସାୟନିକ ସାରର ଅର୍ଦ୍ଧେକ ପରିମାଣ ପରଯୋଗ କଲେ ଅମଳ କମିବାର ଆଶଙ୍କା ଦୂର ହୋଇଥାଏ ।

ହାତରେ କିମ୍ବା ତୃଣନାଶକ ପରଯୋଗ କରି ଘାସ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଏ ।

ଘାସ ବଛା ଯନ୍ତ୍ର ଚଳାଇ ଘାସ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଏ ।

 

ବିଲରେ ଲଗାତର ଭାବେ ଠିଆପାଣଇ ରଖାଯାଏ ।

ଜମି କେବଳ ଓଦାଳିଆ ରଖାଯାଏ ।

 

‘ଶ୍ରୀ’ପ୍ରଣାଳୀରେ ଚାଷ କଲେ ଉପକାର

  1. ଅଧିକ ପରିମାଣର ଧାନ ଓ ନଡ଼ା ଅମଳ ହୋଇଥାଏ ।
  2. ଫସଲ ଅବଧି ପ୍ରାୟ  ୫ – ୭ ଦିନ କମିଯାଏ ।
  3. କମ୍ ବା ଶୂନ୍ୟ ରାସାୟନିକ ସାର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
  4. କମ୍ ଜଳ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ।
  5. କେଣ୍ଡାରେ ଅଗାଡ଼ି ପରିମାଣ କମ୍ ରୁହେ ।
  6. ପବନ ଅଧିକ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଧାନ ଗଛ ପଡ଼ିଯାଏ ନାହିଁ ।
  7. ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ ମାଟି ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟରେ ଉନ୍ନତି ଘଟିଥାଏ ।
  8. ରୋଗ ପୋକ ଆକ୍ରାନ୍ତର ଆଶଙ୍କା କମିଯାଏ ।

ସଂଗୃହିତ -

ବିଷୟ ବସ୍ତୁ :-

  1. ଡଃ. ପ୍ରଭାତ କୁମାର ରାଉଳ, ସହଯୋଗୀ ପ୍ରଫେସର
  2. ପ୍ରଫେସର ଦେବଦର ମିଶ୍ର, ବିଭାଗୀୟ ମୁଖ୍ୟ, କ୍ଷେତ୍ର ବିଜ୍ଞାନ ବିଭାଗ

Last Modified : 2/6/2020



© C–DAC.All content appearing on the vikaspedia portal is through collaborative effort of vikaspedia and its partners.We encourage you to use and share the content in a respectful and fair manner. Please leave all source links intact and adhere to applicable copyright and intellectual property guidelines and laws.
English to Hindi Transliterate