ଧାନ ଗଛ ବିଷୟରେ କେତେକ ଜାଣିବା କଥା ଓ ଧାନର ଉନ୍ନତ କିସମ ଓ ହାଇବ୍ରିଡ୍ ଧାନ

ଧାନ ଆମର ପ୍ରଧାନ ଖାଦ୍ୟ ଫସଲ । ପୁନଶ୍ଚ ଧାନ ଏପରି ଏକ ଗଛ, ଯାହାକି ପାଣି ଜମିଥିବା ବିଲରେ ମଧ୍ୟ ବଢ଼ିଥାଏ । ଧାନ ଗଜା ହେବା ଦିନଠାରୁ ପାଚିବା ଭିତରେ କିସମ ଅନୁସାରେ ୮୦ ରୁ ୧୬୦ ଦିନ ସମୟ ନେଇଥାଏ । ଏହା ବର୍ଷାଦିନେ ଶାରଦ ଓ ବିଆଳି ଫସଲ ହିସାବରେ ଓ ଖରାଦିନେ ଡାଳୁଅ ଫସଲ ହିସାବରେ ଚାଷ କରାଯାଏ I ଧାନ କିସମକୁ ସାଧାରଣତଃ ତିନି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ ।

1. ଜଳସେଚନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ଚାଷ ହେଉଥିବା କିସମ ।
2. କେବଳ ବର୍ଷା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ଚାଷ ହେଉଥିବା କିସମ ।
3. ବନ୍ୟା ଅଞ୍ଚଳରେ ଅଧିକ ପାଣିରେ ଚାଷ ହେଉଥିବା କିସମ ।

ପାଣିର ଉଚ୍ଚତା ବଢ଼ିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଏହି କିସମର ଗଛ ମଧ୍ୟ ଶୀଘ୍ର ଶୀଘ୍ର ବଢିଯାଏ  ।

ଧାନ ଗଛ ବିଷୟରେ କେତେକ ଜାଣିବା କଥା

ନିମ୍ନରେ ଧାନ ଗଛର ଚେର, କାଣ୍ଡ, ଫୁଲ ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟରେ କେତେକ ଜାଣିବା କଥା ଦିଆଯାଇଛି ।

ଚେର

ଧାନ ବିହନରୁ ଗଜା ହେବା ପରେ ପ୍ରଥମେ ଯେଉଁ ଛୋଟ ଚେରଟି ବାହାରେ, ତାହା କ୍ରମେ ବଢ଼ି ଗୁଚ୍ଛ ଚେରରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଗୋଡ଼ା କିସମର ଧାନ ଅପେକ୍ଷା ଡେଙ୍ଗା କିସମ ଧାନର ଚେର ମାଟିର ବେଶି ଗଭୀରକୁ ଓ ଗଛର ଚାରିଆଡ଼କୁ ବ୍ୟାପିଥାଏ । ଯେଉଁ କିସମର ଅଧିକ ପିଲ ଦେବା ଶକ୍ତି ଥାଏ, ତାହାର ମଧ୍ୟ ବହୁତ ଚେର ବାହାରି ଥାଏ । ସାଧାରଣତଃ ରୁଆ ଧାନର ଚେର ଗୁଡ଼ିକ ବୁଣାଧାନ ତୁଳନାରେ ବେଶି ଗଭୀରକୁ ଯାଇ ନଥାଏ । ଅଧିକ ପାଣିଥିବା ବିଲରେ ହେଉଥବା କିସମର କାଣ୍ଡରୁ ଏକ ପ୍ରକାର ପେଟର ବାହାରେ, ଏହା ସାହାଯ୍ୟରେ ଗଛ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କରିଥାଏ  ଓ ପାଣିରୁ ମଧ୍ୟ ଖାଦ୍ୟସାର ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ।

କାଣ୍ଡ

ଧାନ ଗଛର କାଣ୍ଡ ଗୋଲାକାର ଏବଂ ତା’ର ମଝି ଅଂଶ ପୋଲା ଥାଏ । ଗୋଟିଏ କାଣ୍ଡରେ ଅନେକ ଗୁଡ଼ିଏ ଗଣ୍ଠି ଥାଏ । ଦୁଇ ଗଣ୍ଠି ମଧ୍ୟରେ ଅବା ଅଂଶକୁ ପବ କୁହାଯାଏ ଏବଂ ଏହି ପବର ଲମ୍ବା, ମୂଳ ଆଡ଼ୁ ଅଗ ଆଡ଼କୁ ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ ।

ଗଛର ପ୍ରଥମ ଗଣ୍ଡିରୁ ପିଇ ସବୁ ବାହାରେ । ସାଧାରଣତଃ ରୋଇବାର ଦୁଇ ସପ୍ତାହ ପରେ ପିଇ ବାହାରିଥାଏ ଏବଂ ୩୦-୪୦ ଦିନ ଭିତରେ ସବୁ ପିଲ ବାହାରିଯାଏ  ।

ପତ୍ର

ଧାନ ଗଛ ଏକବୀଜପତ୍ରୀ ଜାତୀୟ ଗଛ । ଗଜା ହେବା ପରେ ପ୍ରଥମ ଗୋଟିଏ ଦୁଇଟି ପତ୍ରକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ପରେ ହେଉଥବା ପତ୍ର ଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରାୟ ଏକାପରି ହୋଇଥାଏ । ପତ୍ର ଗୁଡ଼ିକ ଲମ୍ବା ଏବଂ କାଣ୍ଡରେ ଏକାନ୍ତର ଭାବେ ଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଗୋଟିଏ ପତ୍ର କାଣ୍ଡରେ ଗୋଟିଏ ପଟରେ ରହିଲେ ତା ପରେ ପତ୍ରଟି ଅନ୍ୟ ପାଖରେ ଥାଏ ।

ଫୁଲ

ଧାନ ଥୋଡ଼ରୁ କେଣ୍ଡା ବାହାରିଥାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ କେଣ୍ଡାରେ ଅନେକ ଫୁଲ ଥାଏ । ଧାନ ଫୁଲରେ ଦଳ ବା ପାଖୁଡ଼ା ନ ଥାଏ । ଏହି ଫୁଲ ପରାଗ ସଙ୍ଗମ ହେଲାପରେ ଧାନରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଫୁଲର ପରାଗ ରେଣୁ ଆସି ଗର୍ଭଦଣ୍ଡ ଉପରେ ପଡ଼ିଲେ, ତାହାକୁ ପରାଗସଙ୍ଗମ କୁହାଯାଏ ।

ଧାନ

ଧାନ ଫଳକୁ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ କାରିଓପସିସ୍ ବୋଲି କହିଥାନ୍ତି । ଧାନ ଭିତରେ ସାଧାରଣତଃ ଶ୍ଵେତସାର ଛାତୀୟ ଖାଦ୍ୟସାର ସାଇତା ହୋଇ ରହିଥାଏ ।

ଧାନ ସ୍ଵ - ପରାଗସଙ୍ଗମ ଜାତୀୟ  ଗଛ । ସାଧାରଣତଃ ଧୋଡ଼ ଦେବାର ୧୫ ଦିନ ପରେ ଗଛରୁ କେଣ୍ଡା ବାହାରିଥାଏ । ପୁରା କେଣ୍ଡା ବାହାରିବା ପାଇଁ ୨/୩ ଦିନ ଲାଗେ ଏବଂ କେଣ୍ଡାରେ ସବୁ ଫୁଲ ଫୁଟିବାକୁ ୬ ରୁ ୧୦ ଦିନ ଲାଗିଥାଏ । କେଣ୍ଡାର ଉପର ଆଡ଼ୁ କ୍ରମେ ତଳ ଆଡ଼କୁ ଫୁଲ ଫୁଟେ । ଫୁଲର ଫୁକେଶର ବାହାରିବା ପରେ ପରେ ତାହାର ପରାଗ-ସଙ୍ଗମ ହୁଏ । ସାଧାରଣତଃ ଫୁଲା ସକାଳବେଳା ଫୁଟେ ଓ ବେଳେ ବେଳେ ଖରାବେଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମଧ୍ୟ ରହିଥାଏ । ଫୁଲ ଫୁଟିଲା ପରେ ତାହାର ଗର୍ଭାଧାନ ଶକ୍ତି ୩୦ ରୁ ୯୦ ମିନିଟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହିଥାଏ କିନ୍ତୁ ପରାଗ ରେଣୁର ଶକ୍ରିୟତା ୫ ମିନିଟରୁ ୫୦ ଘଣ୍ଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହିପାରେ । ଧାନ ସାଧାରଣତଃ କେଣ୍ଡା ବାହାରିବା ଠାରୁ ପାଚିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୨୫ ରୁ ୩୦ ଦିନ ସମୟ ନେଇଥାଏ ।

ଧାନଗଛ ସହିତ ଆଲୋକ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ଓ ସୁପ୍ତ ଅବସ୍ଥା

ଧାନ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଅଛି ଆଲୋକ ଦରକାର କରୁଥିବା ଗଛ । ତେବେ ଖରା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ଧାନ ଗଛରୁ ଦୁଇ ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ । ଗୋଟିଏ କିସମର ଗଛ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଋତୁରେ ହୋଇଥାଏ । ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ବର୍ଷାଦିନେ ଚାଷ ହେଉଥିବା ପ୍ରାୟ ସବୁ ଦେଶୀଧାନ ଏହି କିସମର ଅଟେ । ଏହି ସବୁ କିସମଳୁ ବର୍ଷାଦିନେ ଯେତେ ବେଳେ ରୋଇଲେ ମଧ୍ୟ ତହିଁରୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ଥୋଡ଼ ଓ କେଣ୍ଡା ବାହାରିଥାଏ । ତେଣୁ ଏହିସବୁ କିସମକୁ ଡାଳୁଆ ଧାନ ହିସାବରେ ଚାଷ କଲେ। ତହିଁରୁ କେଣ୍ଡା ବାହାରିବ ନାହିଁ ।

ଅନ୍ୟ କିସମଟି ସବୁ ଋତୁରେ ଚାଷ କରାଯାଇ ପାରିବ । ଗଛ ଉଠିବାର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦିନପରେ ଏହି କିସମର ଧାନରୁ କେଣ୍ଡା ବାହାରିବ । ଆଜିକାଲି ଚାଷ ହେଉଥିବା ଅଧିକାଂଶ ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ଧାନ କିସମ ଏହି ଶ୍ରେଣୀର । ପୁନଶ୍ଚ, ଦେଶୀ କିସମର ଧାନ ଅମଳ ହେବା ପରେ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ବୁଣିଲେ ତହିଁରୁ ଗଜା ହୁଏ ନାହିଁ । ଖୁବ୍ କମରେ ପ୍ରାୟ ୩୦ ରୁ ୯୦ ଦିନ ସାଇତି ରଖିବା ପରେ ଏଥିରୁ ଗଜା ହୋଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ଧାନର ସୁପ୍ତ ଅବସ୍ଥା ନ ଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଏହି ଧାନ ଅମଳ ହେବା ପରେ ପରେ ବୁଣିଲେ ତହିଁରୁ ଗଜା ହୋଇଥାଏ । ଅନେକ ସମୟରେ ଡେରିରେ ଡାକୁଆ ଧାନ ରୋଇଥଲେ, ଅମଳ ହେବା ସମୟରେ ଯଦି  ବର୍ଷା ହୁଏ, ତେବେ ଧାନ କେଣ୍ଡାରେ ଥାଇ ମଧ୍ୟ ଗଢା ହୋଇଥାଏ ।

ଯେ କୌଣସି ଧାନ କିସମରୁ ଅଧିକ ଅମଳ ପାଇବାକୁ ହେଲେ ସେହି କିସମର କେତେ ଗୁଡ଼ିଏ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଗୁଣଥିବା ଦରକାର ।

1. ଗୋଡ଼ା ଗଛ ଓ ଟାଣ କାଣ୍ଡ – ଏହା ଫଳରେ ଗଛ ପଡ଼ିଯାଏ ନାହିଁ ।
2. ସିଧା ରହୁଥିବା ପତ୍ର- ପତ୍ର ସିଧା ରହିଲେ ଅଧିକ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ଗ୍ରହଣ କରେ, ଯାହା ଫଳରେ ଅଧିକ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିପାରେ । ପତ୍ର ଛୋଟ ଏବଂ ଅଣଓସାର ହେଲେ, ଏହା ମଧ୍ୟ ଗଛର ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ଓ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ।
3. ପିଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବୁଦାରୁ ୮-୧୦ ଟି ପିଲ ବାହାରିଲେ ଅମଳ ଲାଭଜନକ ହୋଇଥାଏ । ୧୨୫ ରୁ ୧୩୫ ଦିନ ଭିତରେ ଅମଳ ହେଉଥିବା କିସମ ଚାଷ କରିବା ଉଚିତ୍ । ଏହିସବୁ କିସମର ଗଛ ବେଶି ବଢ଼େନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ଅମଳ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ ।

ତେବେ ଯେ କୌଣସି ଧାନ କିସମର ଅମଳ ନିମ୍ନଲିଖିତ କେତୋଟି କାରଣ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଯଥା –

• ଏକ ବର୍ଗମିଟର ଭିତରେ ଅବା ଗଛ ସଂଖ୍ୟା ।
• ପ୍ରତି ବୁଦାରୁ କେଣ୍ଡା ବାହାରିବା ଶକ୍ତି ଅବା ପିଲ ସଂଖ୍ୟା ।
• ପ୍ରତି କେଣ୍ଡାରେ ଥିବା ଧାନ ସଂଖ୍ୟା ।
• ଧାନର ଓଜନ ।

ତେଣୁ ଜଣେ ଭଲ ଚାଷ । ଏହିସବୁ କଥାକୁ ମନେ ରଖି ଉନ୍ନତ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଧାନଚାଷ କଲେ ନିଶ୍ଚୟ ଅଧିକ ଅମଳ ପାଇପାରିବ, ଏଥିରେ ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ ।

ଆମ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ କେତେକ ଧାନ କିସମ

ଆଜିକାଲି ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ଧାନର ପ୍ରସାର ଖୁବ୍ ଜୋରରେ ହେଉଅଛି । ଆମ ଚାଷୀମାନେ ଉଭୟ ବର୍ଷା ଓ ଖରାଦିନେ ବିଭିନ୍ନ କିସମର ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ଧାନ ଚାଷ କରୁଛନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ବର୍ଷାଦିନେ ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ଏପରି ଅନେକ ଜମି ଅଛି ଯେଉଁଠାରେ ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ଧାନ ଚାଷ କରିବା ସମ୍ଭବପର ହେଉନାହିଁ । ତେଣୁ ସେ ସବୁ ଜମିରେ ଚାଷୀ ଭାଇମାନେ ଦେଶୀ ବା ଉନ୍ନତ କିସମର ଧାନ ଚାଷ କରୁଅଛନ୍ତି । ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ଧାନ ଆସିବା ପୂର୍ବରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ କେତେ ଗୁଡ଼ିଏ ଉନ୍ନତ କିସମର ଧାନ କୃଷି ବିଭାଗ ଦ୍ଵାରା ଚାଷୀମାନଙ୍କୁ ଦିଆଯାଉଥିଲା । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ଟ-୧୪୧, ଟି- ୧୨:୪୨, ବି.ଏ.ଏମ୍.- ୯, ବି.ଏ.ଏମ-୬ । ଏହି ସବୁ କିସମ ଭିତରୁ ଟି- ୧୪୧ ମଝାଳିଆ ଜମିରେ ଚାଷ କରାଯାଇ ପାରିବ । ଏହି କିସମ କେବଳ ବର୍ଷା । ଦିନେ ଚାଷ ହୋଇଥାଏ ଓ ୧୫:୫ ଦିନରେ ଅମଳ ହୋଇଥାଏ । ଏହାର ଚାଉଳ ସରୁ ଓ ଭାତ ଖୁବ୍ ଭଲ ହୁଏ । ଉନ୍ନତ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଚାଷ କଲେ ଏହି କିସମରୁ ଏକର ପିଛା ୧୫/୧୬ କ୍ଵିଣ୍ଟାଲ୍ ଧାନ ସହଜରେ ମିଳିଥାଏ । ଆଜିକାଲି ଆମର କୃଷି ବୈଜ୍ଞାନିକ ମାନେ ଏହି କିସମ ସହିତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ କିସମର ମିଶ୍ରଣରେ ନୂଆ ନୂଆ ଧାନ କିସମ ବାହାର କରୁଅଛନ୍ତି ।

ଟି-୧୨୪୨ ଓ ଟି-୯ କିସମ ଖାଇ ବିଲରେ ଚାଷ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ଅମଳ ହେବାକୁ ପ୍ରାୟ ୧୬୦ ଦିନ ସମୟ ନିଏ । ଟି-୧୨୪୨ ଧାନର ମୂଳ କଳା, ଚାଉଳ ମଧ୍ୟମ ସରୁ ଓ ଖାଇବାକୁ ସୁସ୍ଵାଦୁ । ଟି-୯ ର ମୂଳ ଧଳା, ଚାଉଳ ସରୁ । ବି.ଏ.ଏମ-୬ ଓ ବି.ଏ.ଏମ-୯ ମଝାଳିଆ ଜମିରେ ଚାଷ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଅମଳ ହେବା ପାଇଁ ପ୍ରାୟ ୧୪୦ ଦିନ ସମୟ ନେଇଥାଏ ।

ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ଧାନ କିସମ

ଆଜିକାଲି ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ଡ଼ିପା, ମଝାଳିଆ ଓ ଅଳ୍ପ ଖାଲଜମିରେ ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ଧାନ କିସମ ଚାଷ କରାଯାଉଅଛି । ପ୍ରଥମେ ୧୯୬୫-୬୬ ମସିହାରେ ଟାଇଚୂନ୍ ନେଟିଭ୍ ୧ ଓ ଆଇ.ଆର୍-୮ ଧାନ ଚାଷ ହୋଇଥିଲା । ପରେ ଛୟା, ପଦ୍ମା, ପଙ୍କଜ ପ୍ରଭୃତି ଅନେକ କିସମର ବିହନ ମଧ୍ୟ ଚାଷୀ ମାନଙ୍କୁ ଦିଆଯାଉଥିଲା । ତେବେ ବର୍ତ୍ତମାନ ବିଭିନ୍ନ ଜମି ପାଇଁ ଅନେକ ପ୍ରକାରର ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ଧାନ କିସମ ଚାଷ କରିବା ପାଇଁ ପରାମର୍ଶ ଦିଆଯାଉଅଛି । ନିମ୍ନରେ ସେହି ସବୁ କିସମ ବିଷୟରେ କେତେକ ତଥ୍ୟ ଦିଆଯାଇଅଛି ।

ଆମ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଅନୁମୋଦିତ ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ଧାନ  କିସମ

ବି.ଦ୍ର : ଉପରୋକ୍ତ କିସମ  ଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରୁ ତୁଲସୀ, ସାରଳା, ଦୂର୍ଗା ଓ ପାଣିଧାନ ବନ୍ୟା ପ୍ରଭାବିତ ଅଞ୍ଚଳ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ।

ପାଣି ଜମିରହୁଥିବା ଅଞ୍ଚଳପାଇଁ ଜଳ ସହଣୀ କିସମ

କ୍ଷୀର ଓ ଲୁଣ ସହଣୀ କିସମ

ହାଇବ୍ରିଡ୍ ଧାନ

ଧାନ ଚାଷରୁ ଅଧିକ ଆୟ ପାଇବା ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ କିସମର ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ହାଇବ୍ରିଡ୍ ବା ସଙ୍କର ଜାତୀୟ ଧାନ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରେ । ଏହି ସଙ୍କର କିସମ ଧାନ ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ଧାନ ପରି ଗୋଡ଼ା ଓ ଅଧିକ ଖାତ ସାର ମଧ୍ୟ ଦରକାର କରେ । ଏହାର ପ୍ରତି ବୁଦାରୁ ଅଧିକ କେଣ୍ଡାଧାରୀ ପିଲ ବାହାରେ ଓ ପ୍ରତି ପିଲରେ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟକ । ଧାନ ରହୁଥିବାରୁ ଏହା ସାଧାରଣ ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ଧାନଠାରୁ ୨୦-୨୫ ଭାଗ ଅର୍ଥାତ୍ ହେକ୍ଟର ପ୍ରତି ୭୦-୮୦ କ୍ଵିଣ୍ଟାଲ୍ ଅମଳ ଦେଇଥାନ୍ତି । ଆମ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଉପଯୋଗୀ ଧାନ କିସମ ଗୁଡ଼ିକ ହେଲା । - କେ.ଆର୍.ଏଚ୍-୨,  ପ୍ରୋଆଗ୍ରୋ  ୬୨୦୧, ରାଜଲକ୍ଷ୍ମୀ (ସି.ଆର୍.ଏଚ୍.ଆର୍.୫), ଅଜୟ (ସି.ଆର୍.ଏଚ୍.ଆର୍.୭) |

ସଙ୍କର ଧାନଚାଷରେ ବ୍ୟବହୃତ ବିହନ କେବଳ ଗୋଟିଏ ଫସଲ ପାଇଁ ଉର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ଫସଲ ପାଇଁ ନୂଆକରି ବିହନ ସଂଗ୍ରହ କରିବାକୁ ପଡ଼େ । ଏହି ଚାଷରେ ଗୋଟିଏ ଫସଲର ଅମଳକୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଚାଷ ପାଇଁ ବିହନ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇ ପାରିବ । ଏହି ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ହାଇବ୍ରିଡ଼ା ଧାନ ଓ ସାଧାରଣ ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ଧାନ କିସମ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଭେଦ କଣ ଅନେକଙ୍କ ମନରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠେ ? ଉଭୟ ପ୍ରକାରର ଧାନ ପାଇଁ ହାଇବ୍ରିଡ଼ାଇଜେସନ୍ ବା ପ୍ରଜନନ ପ୍ରଣାଳୀ ପଦ୍ଧତି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ । ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଧାନର ସଙ୍ଗମରୁ ନୂଆ ଧାନ ବାହାର କରାଯାଇଥାଏ । ତେବେ ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ଧାନ ବାହାର କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ପଦ୍ଧତିରେ ଦୁଇଟି ଧାନର ସଙ୍ଗମରେ ମିଳୁଥିବା ମଞ୍ଜି (ଏଫ୍-୧ ବା ପ୍ରଥମ ପିତ୍ତି) ପୁଣି ଲଗାଇ, ସେଥୁରୁ ଦରକାରୀ ଗୁଣଥିବା ବୁଦା ବା କେଣ୍ଡା ବାଛି ପୁଣି ସେଥୁରୁ ଦ୍ଵିତୀୟ, ତୃତୀୟ ଏହିପରି ପ୍ରାୟ ୭ମ ବା ୮ମ ପିଢ଼ି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିଆଯାଇ ଉପଯୁକ୍ତ ଗୁଣ ଥିବା ବିହନ ବାହାର କରାଯାଏ । ଏହି ଅବସ୍ଥା ପରେ ମଧ୍ୟ ଏହି ବିହନ ଫସଲ'ରୁ ଅଧିକ ଅମଳଯୁକ୍ତ ବିହନ ମଧ୍ୟ ଆସନ୍ତା ଫସଲ ପାଇଁ ରଖିହୁଏ । ମାତ୍ର ହାଇବ୍ରିଡ୍ ଧାନ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଦୁଇଟି କିସମ ବିଶେଷ ଭାବରେ ବଛାଯାଏ । ଯାହାର ପ୍ରଥମ ପିଢ଼ି (ଏଫ୍-୧)। ଧାନ, ତାର ଉଭୟ ମାତା ପିତାଙ୍କ ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ଗୁଣଠାରୁ ଯଥେଷ୍ଟ ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ଗୁଣ ଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଏହି ଧାନର ଦ୍ଵିତୀୟ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ପିଢ଼ିରୁ ପ୍ରଥମ ପିଢ଼ିପରି ଅଧିକ ଅମଳ ଗୁଣ ନ ଥାଏ । ତେଣୁ ଅଧିକ ଅମଳ ପାଇଁ କେବଳ ପ୍ରଥମ ପିଢ଼ି ହାଇବ୍ରିଡ୍ ଧାନ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ହେବ ଓ ଏହି ଫସଲରୁ ବିହନ ରଖାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ପ୍ରତିଥର ଫସଲ ପାଇଁ ନୂଆ ବିହନ ଆଣିବାକୁ ପଡ଼ିବ ।

ହାଇବ୍ରିଡ୍ ଧାନରୁ ଅଧିକ ଅମଳ ମିଳୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏଥିରେ ଅଧିକ ଆଗାଡ଼ି ହେଉଥିବାର ଅଭିଯୋଗ ହୁଏ । ଏଥିରୁ ଅଗାଡି କମେଇବା ପାଇଁ ସମୁଦାୟ ସୁପର ରୋଇବା ସମୟରେ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ସାରକୁ ୩ କିସ୍ତିରେ ଦେବାକୁ ହେବ । ଯଥାରୋଇବା ବେଳେ ଅର୍ଟେକ, ରୋଇବାର ୩ ସପ୍ତାହ ପରେ (୨୫%) ଫୁଲ ଉଡ଼େଇବାର ୧୫ ଦିନ ପୂର୍ବରୁ (୨୫%), ପଟାସ ସାରକୁ ୨ କିଞ୍ଚିରେ ଯଥା- ରୋଇବା ବେଳେ ଅଙ୍କୋଦ୍ଧିକ ଓ ଫୁଲ ଉଡ଼େଇବାର ୧୫ ଦିନ ପୂର୍ବରୁ ଅର୍ଜେକ ଦେଲେ ସୁଫଳ ମିଳିଥାଏ । ସାଧାରଣତଃ ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ଧାନ କିସମ ଠାରୁ ଏଥିରେ ପ୍ରାୟ ୨୦ ଭାଗ ଅଧିକ ସାର ଦେଲେ, ଅମଳ ଯଥେଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ । ତେଣୁ ଅଧିକ ଅମଳ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ପାଗ ଥିବା ଡାଳୁଅ ଋତୁରେ ହାଇବ୍ରିଡ୍ ଧାନ ଚାଷ କରି ଅଧିକ ଅମଳ କରାଯାଇପାରିବ।

ଭଲ ବିହନ ପାଇବେ କେଉଁଠୁ ?

ଭଲ ଅମଳ ପାଇବାକୁ ହେଲେ ଉନ୍ନତମାନର ବିହନ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଉଚିତ୍ । ବିହନ ଯଦି ଖରାପ ହୋଇଥାଏ, ତେବେ ଯେତେ ଭଲ ଚାଷ କଲେ। ମଧ୍ୟ ତହିଁରୁ ଅଧିକ ଅମଳ ମିଳି ନଥାଏ । ଆମ ଚାଷୀ ଭାଇମାନେ ସାଧାରଣତଃ ନିଜ ଜମିରୁ ବିହୀନ ରଖି ଚୁଣିଥାନ୍ତି । ଅବଶ୍ୟ ବିହନ ପାଇଁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଭାବେ ଚାଷ କରି ବିଶେଷଜ୍ଞମାନଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ଅନୁସାରେ ତିର୍ତ୍ତିରୁ ବିହନ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇପାରେ । କିନ୍ତୁ ସବୁବେଳେ ସବୁ ଚାଷୀଙ୍କ ପକ୍ଷେ ଏହା ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଦୁଇ ତିନି ବର୍ଷରେ ଥରେ ଲେଖାଏଁ ଚାଷୀମାନେ ଭଲ ବିହନ ଯୋଗାଡ଼ କରିବା ଉଚିତ୍ ।

ଆମ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ  ଅନୁମୋଦିତ ସଙ୍କର ଧାନ କିସମର ଚାଷ କୌଶଳ ନିମ୍ନରେ ଦିଆଗଲା ।

ଆଜିକାଲି କୃଷି ବିଭାଗ, ରାଜ୍ୟ ବିହନ ନିଗମ, କୃଷି ଓ ବୈଷୟିକ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ଜାତୀୟ ବିହନ ନିଗମ ପ୍ରଭୃତି ଅନୁଷ୍ଠାନ ମାନଙ୍କରୁ ଭଲ ବିହନ ମିଳିପାରିବ । କଟକଠାରେ ଥବା କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଧାନ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ଅନେକ କିସମର ବିଶୁଦ୍ଧ ବିହନ ମିଳିପାରିବ । ତେବେ ଭଲ ଚାଷୀମାନେ କୃଷି ବିଶେଷଜ୍ଞ ମାନଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ଅନୁସାରେ ଫାଉଣ୍ଡେସନ୍ ବିହନ ବା ସାର୍ଟିଫାଏଡ୍ ବିହନ ଆଣି ନିଜେ ଚାଷ କରି ଅନ୍ୟ ଚାଷୀମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ବିହନ ଯୋଗାଇ ପାରିବେ ।

ବିହନ ବିଷୟରେ ଯଦି କିଛି ଜାଣିବାକୁ ଥାଏ ତେବେ ନିଃସଙ୍କୋଚରେ ଆପଣ ଅମ ନିକଟକୁ ଲେଖିବାକୁ ଅନୁରୋଧ ।

ସଂଗୃହିତ –

ମୂଳ  ବିଷୟବସ୍ତୁ

• ପ୍ରଫେସର ଡଃ. ଆଶୁତୋଷ ରାୟ, ଉଦ୍ଭିଦ ପ୍ରଜନନ ଓ ଆନୁବଂଶୀକୀ ବିଭାଗ
• ଡଃ. ପ୍ରଶାନ୍ତ କୁମାର ସୁବୁଦ୍ଧି

ସଂଶୋଧିତ ବିଷୟ ବସ୍ତୁ

• ପ୍ରଫେସର ଡଃ. ଯୋଗେଶ୍ଵର ସହୁ