অসমীয়া   বাংলা   बोड़ो   डोगरी   ગુજરાતી   ಕನ್ನಡ   كأشُر   कोंकणी   संथाली   মনিপুরি   नेपाली   ଓରିୟା   ਪੰਜਾਬੀ   संस्कृत   தமிழ்  తెలుగు   ردو

ପାସନ ଫଳ ବା ଗ୍ରାନାଡିଲ ଚାଷ

ଉପକ୍ରମ

ପାସନ ଫଳ ପୃଥିବୀରେ ଏକ ନୂତନ ଜଳପ୍ରିୟଲ ଫଳ ଭାବରେ ବିବେଚିତ ହେଉଛି । ଏହି ଫଳ ମଧ୍ୟ ଗ୍ରାନାଡିଲା , ବାଇଗଣି ଗ୍ରାନାଡିଲ ଏବଂ ହଳଦିଆ ପାସନ ଫଳ ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା । ବୈଜ୍ଞାନିକ ମାନଙ୍କ ମତରେ ଏହି ଗାଲଟି ଗାସିଫ୍ଲୋଲା ଜିନର ଅନ୍ତର୍ଗତ । ବାଣିଜ୍ୟକ ଅବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପ୍ରାୟ ୪୦୦ ରୁ ଅଧିକ କିସମର ପାସନ ଫଳ ଚାଷ କରାଯାଉଛି । ଯଦିଓ ଏହି ଫଳର ଉତ୍ସ ଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନବାଚୀ ମଧ୍ୟରେ ରହିଛି ତଥାପି ହଳଦିଆ ପାସନ ଫଳ ବ୍ରାଜିଲର ଆମାଜନ ଅଞ୍ଚଳରେ ବୋଲି ବିଶ୍ଵାସ କରାଯାଏ । ବ୍ରାଜିଲ, କଲମ୍ବିଆ, କେନିଆ, ଓ ଅଷ୍ଟ୍ରେରିଲା ହେଉଛି ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନକରି ଓ ରପ୍ତାନିକାରୀ ଦେଶ । ବ୍ରାଜିଲ, ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ, ଓ ଜର୍ମାନ ଏହି ଫଳର ବ୍ୟବହାରକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପେ ଗଣା । ଏହି ଫଳ ୟୁରୋପରେ ଏକ ଲୋକପ୍ରିୟ ଫଳ ଅଟେ ।

ପାସନ ଫଳ ଗୋଟିଏ ବର୍ଷସାରା ଫଳୁଥିବା ଲତା ଯାହା ଏକ ଖାଇବା ଯୋଗ୍ୟ ଛୋଟ ଛୋଟ ମଞ୍ଜିଥିବା ଫଳ । ଏହି ଫଳକୁ କଞ୍ଚାରେ ସାଲାଡରେ ବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣ କାରୀ ଖିଆଯାଏ । ପାସନ ଫଳକୁ ପ୍ରକ୍ରିୟାକରି ପୃଥିବୀ ସାରା ବିଭିନ୍ନ ରୂପରେ, ଆକାରେ ଯଥା ଜୁଷ, ବହଳିଆ, ମଣ୍ଡ, ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ବିଶୋଧକ ଭାବରେ ବିକ୍ରୟ କରାଯାଇଥାଏ । ପାସନ ଫଳ ମଧ୍ୟ ତାହାର ଔଷଧୀୟ ଗୁଣ ଯୋଗୁଁ ଲୋକପ୍ରିୟ । ଅନେକ ପାସଫ୍ଲୋରା ଜାତିର ଗଛର ପତ୍ର ଲାଟିନ ଆମେରିକାର ଆଦିବାସୀ ବାସିନ୍ଦା ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଶାନ୍ତିଦାୟକ ଔଷଧ ବା ବିଷାଦହାର ଟିନକ ହିସାବରେ ବହୁ ପ୍ରାଚୀନ କାଳରୁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଆସୁଛି । ପାସନ ଫଳର ରସ ମଧ୍ୟ ମୁତ୍ରନଳୀରେ ସଂକ୍ରମଣ ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧକ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

ଭାରତ ର ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ ରାଜ୍ୟ ମୁଖ୍ୟତଃ ମଣିପୁର ଓ ନାଗାଲାଣ୍ଡରେ ପାସନ ଫଳ ଚାଷ କରାଯାଇଥାଏ । ବାଇଗଣି ରଙ୍ଗର ପାଷାଣ ଫଳ ବା ଗ୍ରାନାଡିଲା ମଣିପୁରରେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଏହାର ଅନୁକୂଳ ମାଟି ଓ ଜଳବାଯୁ ଯୋଗୁଁ ଚାଷ କରାଯାଇଥାଏ । କୃଷି ପ୍ରଣାଳୀ ଓ ଜଳବାୟୁ ଅବଶ୍ୟକତାକୁ ଦେଖି ପାସନ ଫଳ ଚାଷ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାର ଆଶା ରହିଛି । କିନ୍ତୁ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନ ବଜାର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସୂଚନା ଓ ଅନ୍ତର୍ଜାତିକ ବଜାରକୁ ପ୍ରବେଶ ଅଭାବ ପାଷାଣ ଫଳ ଓ ଏହାର ଉତ୍ପାଦନର ବୃଦ୍ଧିକୁ ବାଧା ହେଉଛି । କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଅଞ୍ଚଳର ବାସ୍ନା ମଧ୍ୟରୁ ପାସନ ଫଳର ବାସ୍ନା ଅନ୍ୟତମ । ଏହାର ନିଜସ୍ଵ ସ୍ଵାଦ ଓ ବାସ୍ନା ପାଇଁ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦେଶରେ ଏହା ଅଧିକ ଲୋକପ୍ରାୟ ହୋଇପାରିଛି । ପାସନ ଫଳ ଦ୍ଵାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ବସ୍ତୁର ମୁଖ୍ୟ ବଜାରଗୁଡିକ ହେଲା ଉତ୍ତର ଆମେରିକା (ୟୁ.ଏସ.ଏ ଓ କାନାଡା) ୟୁରୋପ (ହଲାଣ୍ଡ ଜର୍ମାନ, ଓ ୟୁ.କେ ) ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକା (ବ୍ରାଜିଲ, ଚିଲି ଓ ଆର୍ଜେଣ୍ଟିନା) ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଏସୀୟ ଦେଶ (ଜାପାନ, ତାଇୱାନ , ଦକ୍ଷିଣ କୋରିଆ, ଓ କୁଏତ ) ପାସନ ଫଳ ସୁଗନ୍ଧିତ ମୂଲ୍ୟ ଚାହିଦା ଓ ଯୋଗାଣର ଗତି ସହିତ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥାଏ । ଇଣ୍ଡୋନେସିଆ ବ୍ୟାଙ୍କର ରିପୋର୍ଟ ଅନୁସାରେ ଗତ କିଛି ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ପାସନ ଫଳ ମଣ୍ଡର ମୂଲ୍ୟ ଟନ ପିଛା ୨୦୦୦ ୟୁ. ଏସ . ଡଲାର ଅର୍ଥାତ ୯୬୦୦ ଟଙ୍କାରୁ ୧୦,୫୦୦ ଟଙ୍କା ମଧ୍ୟରେ ରହିଛି ।

ପାସନ ଫଳ ଚାଷର କୃଷିଭିତ୍ତିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ

କୃଷିପୋଯୋଗୀ ଜଳବାୟୁ

ବାଇଗଣୀ ପାସନ ଫଳ, ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଉଚ୍ଚ ଜମିରେ ଭଲ ଚାଷ ହୁଏ ଏବଂ ବର୍ଷସାରା ମଧ୍ୟମ ତାପମାତ୍ରା ଅବଶ୍ୟକ କରିଥାଏ । ସେଗୁଡିକ ଅତିରିକ୍ତ କୁହୁଡି ପ୍ରତି ସମ୍ବେଦନଶୀଳ । ଗରମ ଅଞ୍ଚଳରେ ସେଗୁଡିକ ଥଣ୍ଡା ଗଡାଣିଆ ଜାଗାରେ ଲଗାଯାଇଥାଏ । ହାରାହାରି ସବୁଠାରୁ ବେଶି ମାସିକ ତାପମାତ୍ରା ୨୯ ଡିଗ୍ରୀ ସେଣ୍ଟିଗ୍ରେଡରୁ ତଳକୁ ଖସିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ଏବଂ ସବୁଠାରୁ କମ ତାପମାତ୍ରା ୫ ଡିଗ୍ରୀ ସେଣ୍ଟିଗ୍ରେଡରୁ ତଳକୁ ଖସିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ଏଥିପାଇଁ ବେଶୀ ଆପେକ୍ଷିକ ଆଦ୍ରତା ଏବଂ ବାର୍ଷିକ ସର୍ବନିମ୍ନ ୧୨୦୦ ମିଳିମିଟର ସବୁ ଜାଗାରେ ସମାନ ବର୍ଷା ଆବଶ୍ୟକ ।

ମୃତ୍ତିକା

ଅନେକ ପ୍ରକାର ମାଟିରୁ ପାସନ ଫଳ ଲତା ବଢିଥାଏ ,କିନ୍ତୁ ଅଧିକ ବାଲିଆ ମାଟି ଯାହାର କି.pi . ଏଚ. ୬.୫ ରୁ ୭.୫ ରହିଥାଏ , ତାହା ପାସନ ଫଳ ଚାଷ ପାଇଁ ସବୁଠାରୁ ବେଶୀ ଉପଯୁକ୍ତ । ଗ୍ରାନାଡିଲା ବା ପାସନ ଫଳ ଗଛ ପାଇଁ ଉତ୍ତମ ଜଳ ନିଷ୍କାସନ ସୁବିଧା ଥିବା ଦରକାର । କାରଣ ଏଗୁଡିକ ଅତ୍ୟାଧିକ ଆଦ୍ର ମୃତ୍ତିକା ଅବସ୍ଥାକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ । ମୃତ୍ତିକା ଜୈବିକ ବସ୍ତୁରେ ଭରପୁର ହୋଇଥିବା ଅବଶ୍ୟକ ଓ ମୃତ୍ତିକାରେ ଲୁଣର ପରିମାଣ କମ ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ । ହରମୋନ ଚିକିତ୍ସା ଦ୍ଵାରା ଗଛର ଚେର ହେବା କାମ ଶୀଘ୍ର ହୋଇଥାଏ । କଟାଯାଇଥିବା ଗଛଗୁଡିକରେ ୯୦ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଚେର ହୋଇ ଲଗେଇବା ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେବା ଉଚିତ । କଲମୀ କରିବା ହେଉଛି ଚିରସ୍ଥାୟୀ ହାଇବ୍ରୀଡ କରିବା ଏବଂ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ହଳଦିଆ ପାସନ ଫଳ ଚେର ଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବା ରୋଗ ଓ ନେମାଟୋଡ ଦ୍ଵାରା ହ୍ରାସ କରିବାର ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପାୟ । ଛୋଟ ଛୋଟ ସୁସ୍ଥ ଗଛର କ୍ଷୁଦ୍ର ଶାଖାର ବ୍ୟାସ ମୂଳଗଛ ସହିତ ମେଳି ଖାଇବ । ହଳଦିଆ ଗ୍ରାନାଡିଲା ବାଇଗଣୀ ଗ୍ରାନାଡିଲା ପ୍ରତି ଅଧିକ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ହୋଇଥିବାରୁ କଲମୀ କରାଯାଇଥିବା ଗଛଗୁଡିକ କୁହୁଡି ହେଉଥିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ଲଗାଇବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ସାଧାରଣତଃ, ଗଛରୁ ଗଛ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟବଧାନ ୧ ମି ରୁ ୨ ମିଟର ରଖାଯାଏ ।

ଜାଲି /ଜଫରି ପଦ୍ଧତି

ପାସନ ଫଳ ସରୁ କାଠଦ୍ଵାରା ପ୍ରସ୍ତୃତ ଜାଲି ଉପରେ ଭଲ ବଢେ ଯେଉଁଠାରେ କି ସେମାନେ ଭଲ ଭାବରେ ଆଶ୍ରା ପାଇଥାନ୍ତି ଓ ତିନିମିଟର ଦୂରତାରେ ଧାଡି ଧାଡି ମାଝିରେ ୨ ମିଟର ବ୍ୟବଧାନରେ ଗଛ ଲଗାଯାଏ । ପ୍ରଥମେ ଗଛଗୁଡିକ କଳା ଦ୍ଵାରା ଆଶ୍ରୟ ନେଇ ଅଗ୍ରଣୀ ନୂଆ ଡାଳ ସୃଷ୍ଟି ହେବାକୁ ଦିଆଯାଏ । ଥରେ ମୁଖ୍ୟ ଅଗ୍ରଣୀ ଡାଳଟି ଉପର ପହଞ୍ଚିଲା ପରେ ତାହା ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ ତାର ଚାରିପଟେ ଗୁଡାଇ ହୋଇଯାଏ । ଏହି ଲତାଗୁଡିକ ଚେର ଅଳ୍ପ ଗଭୀର ରହୁଥିବାରୁ ମାଟିରେ ଅଧିକ ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥର ସ୍ତର ଥିଲେ ତାହା ଲତା ପାଇଁ ଉପକାରୀ ହେବ । ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ମୃତ୍ତିକା ପ୍ରସ୍ତୁତି , ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଭଲ ଚେରର, ଉନ୍ନତି , ମାଟିରେ ଜଳ ନିଷ୍କାସନ , ପୃଷ୍ଟିସାଧନକାରୀ ଖାଦ୍ୟ ଉପଯୋଗ , ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧକ ଶକ୍ତି ହିଁ ଫଳର ଆକାର ଓ କାଳକ୍ରମେ ଅଧିକ ଆୟରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।

ପ୍ରସାର

ଗ୍ରାନାଡିଲା ମୁଖ୍ୟତଃ ଚାରାଗଛରୁ ବଢିଥାଏ । ସୁସ୍ଥ ଗଛର ପାଚିଲା ଫଳର ମଞ୍ଜି ନେଇ ତଳି କରାଯାଇଥାଏ । ଚାରିମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମଞ୍ଜିକୁ ଆବଦ୍ଧ ପାତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ୧୩ ଡିଗ୍ରୀ ସେଣ୍ଟିଗ୍ରେଡରେ ସଂରକ୍ଷଣ କରାଯାଇଥାଏ । ଖୋଲା କ୍ଷେତ୍ରରେ ତଳି କରାଯାଇପାରିବ । କିନ୍ତୁ ଏହି ତଳି ଛୋଟ ଛୋଟ ପାତ୍ର ଯଥା- ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ , ଟିଣ , ଓ କଦଳୀ ପତ୍ରରେ ଭଲ କରାଯାଇପାରିବ । ପାତ୍ର ଗୁଡିକର ବ୍ୟାସ ୧୦ ସେମି ଓ ଲମ୍ବ ୨୦ ସେମି ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । କ୍ଷେତ୍ରଟି ନିୟମିତ ଭାବରେ ଜଳସେଚିତ ହେବା ଦରକାର ଏବଂ କର୍ଷଣଜନିତ ରୋଗ ଜୀବାଣୁ ମୁକ୍ତ ଆଚ୍ଛାଦନରେ ଆଚ୍ଛାଦିତ ହେବା ଦରକାର । ତଳି ଗୁଡିକ ୩୦ ରୁ ୪୦ ସେମି ଉଚ୍ଚ ହୋଇଗଲେ ସେଗୁଡିକୁ ରୋପଣ କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେବା ଦରକାର । ଚାରା ରୋପଣ ସମୟରେ ତଳିର ପତ୍ର ଗାଢ ସବୁଜ ହେବା ଉଚିତ ଏବଂ ଏହା ନେମାଟୋଡ ବା ଫଙ୍ଗସଜନିତ ରୋଗରୁ ମୁକ୍ତ ହେବା ଉଚିତ । ପାକଳ ଗଛର କାଠର ୩/୪ ଟି ଗଣ୍ଠିକୁ କାଟି ସ୍ତର ସ୍ତର କରିବା ଦ୍ଵାରା ମଧ୍ୟ ଏହି ଗଛ ବଂଶ ବିସ୍ତାର କରିପାରେ ।

ଡାଳ କାଟିବା

ଗ୍ରାନାଡିଲା ଲତାରେ ଫଳ ନଧରିଲେ ଲଟାକୁ କାଟି ପତଳା କରିବା ଦରକାର । ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ ନୂଆ ଭାବରେ ଡାଳ କଅଁଳିବା ପାଇଁ ସୁସ୍ଥ ଲତାର ବୃଦ୍ଧି ହେବା ପାଇଁ , ଲତାର ସବୁ ମୃତ ପୁରୁଣା କ୍ଷତ ଓ ରୋଗଗ୍ରସ୍ତ ଅଂଶକୁ ବାଦ ଦେବାପାଇଁ, ଗୋଟିଏ ଉପରେ ଗୋଟିଏ ଲତା ଛାଡିବାକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ଓ ଔଷଧ ସିଞ୍ଚନ କରିବାକୁ ସୁବିଧା କରିବା ପାଇଁ କରାଯାଏ । ବାଛି କାରୀ ଡାଳ କାଟିବା ସମୟରେ ଅଗ୍ରଣୀ ଡାଳଟିକୁ ତାର ଚାରିପଟେ ଗୁଡାଇ ଦିଆଯାଏ ଏବଂ ଫଳନ୍ତି ଡାଳଗୁଡିକୁ ଚାରିପଟେ ଖୋଲା ଭାବରେ ଓହଳାଇ ଦିଆଯାଏ । କାରଣ ନ କାଟିଲେ ସେମାନେ ଭୂମିରେ ମାଡିଚାଳନ୍ତି । ସାଧାରଣତଃ,ଜୁଲାଇ- ଅଗଷ୍ଟରେ ଗଛଗୁଡିକଆରଏଲ ଡାଳ କଟାଯାଏ ।

ଜଳ ସେଚନ

ନିୟମିତ ଜଳସେଚନ ଗୋଟିଏ ଲତାକୁ ଲଗାତର ଭାବରେ ଫୁଲ ଫୁଟିବାରେ ଏବଂ ଫଳ ଧରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ଫଳ ଗୁଡିକ ପରିପକ୍ଵ ଅବସ୍ଥାରେ ପହଞ୍ଚିବା ସମୟରେ ଅଧିକ ଜଳର ଆବଶ୍ୟକତା ହୋଇଥାଏ । ମାଟି ଶୁଖିଲା ହୋଇଗଲେ ଫଳ ଗୁଡିକ ଶୁଖି କୁଞ୍ଚୁକୁଞ୍ଚିଆ ହୋଇ ପରିପକ୍ଵ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଖସିପଡେ ।

ଗର୍ଭଧାନ

ପାସନ ଫଳ ଲତାଗୁଡିକ ପ୍ରଚୁର ଫଳ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଏବଂ ନିୟମିତ ଗର୍ଭଧାନ ଆବଶ୍ୟକ କରେ । ବର୍ଷର ଚାରିଥର ପ୍ରତି ଗଛ ପିଛା ୧.୪ କିଲୋଗ୍ରାମ ୧୦-୫-୨୦ ଏନ.ପି.କେ ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ଉଚିତ । ଅତ୍ୟାଧିକ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ଦ୍ଵାରା ଗଛରେ ଫୁଲ ବଦଳରେ ଅତ୍ୟଧିକ ପତ୍ରଗୁଳ୍ମ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ପାସନ ଫଳର ଲତାଗୁଡିକ ଅଣୁପୃଷ୍ଟି ସାଧନକାରୀ ଖାଦ୍ୟ ଯଥା ପଟାସିୟମ, କ୍ୟାଲସିୟମ, ଓ ମାଗ୍ନେସିୟମ ଅଭାବରେ ସହଜରେ ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥାଏ । କୁହୁଡିରେ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଥିବା ଗଛ ଗୁଡିକ ଉଷୁମ ପାଣିପାଗ ହେବାପରେ ଗର୍ଭଧାନ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ଅମଳ

ଚାରା ରୋପଣର ସମୟ ଉପରେ ନିର୍ଭରକରି ପ୍ରଥମ ଫଳଟି ସାଧାରଣତଃ ଚାରା ରୋପଣର ୬ ରୁ ୯ ମାସ ଭିତରେ ଅମଳ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୃତ ହୋଇଥାଏ । ଚାରା ରୋପଣର ପ୍ରାୟ ୧୮ ମାସ ପରେ ଶସ୍ୟ ଏହାର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଫଳ ଧରିବା ଅବସ୍ଥାରେ ପହଞ୍ଚେ । ଫଳଗୁଡିକ ପାଚିବା ସମୟରେ ବାଇଗଣୀ ବା ହଳଦିଆ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ଅଳ୍ପଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଖସି ଭୁଇଁରେ ପଡେ । ଫଳଗୁଡିକ ରଙ୍ଗୀନ ହୋଇଯିବା ପରେ ତୋଳାଯାଇପାରେ ବା ପ୍ରତିଦିନ ଭୁଇଁରୁ ଉଠାଯାଇପାରେ । ୧୦ ଡିଗ୍ରୀ ତାପମାତ୍ରାରେ ଫଳଗୁଡିକ ଦୁଇ ବା ତିନି ସପ୍ତାହ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସଂରକ୍ଷିତ ହୋଇପାରିବ । ଗାଢ ବାଇଗଣୀ ରଙ୍ଗ ଅବସ୍ଥାରେ ଫଳକୁ ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣ ପାଇଁ ଅମଳ କରାଯାଇପାରିବ ।

ଆଧାର : କୃଷି ବିଭାଗ , ଓଡିଶା ସରକାର

Last Modified : 1/26/2020



© C–DAC.All content appearing on the vikaspedia portal is through collaborative effort of vikaspedia and its partners.We encourage you to use and share the content in a respectful and fair manner. Please leave all source links intact and adhere to applicable copyright and intellectual property guidelines and laws.
English to Hindi Transliterate