ଜଳଛାୟାଞ୍ଚଳରେ ଭୂତଳଜଳର କୃଷିଭିତ୍ତିକ ଉପଯୋଗ

ଉପକ୍ରମ

ଜଳଛାୟା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଗୁଡିକ ସାଧାରଣତଃ ଗ୍ରାମୀଣ ଭାବରେ ସୀମିତ, ଯେଉଁଠାରେ କୃଷି ଓ ଆନୁଷଙ୍ଗିକ ଦ୍ରୁଷ୍ଟିକୋଣ ଜଳ କିପରି ବିନିଯୋଗ ଓ ନିଷ୍କାସିତ ହେବ ତାହା ନିର୍ଧାରଣ କରିଥାଏ ।  ଏହି ସକ୍ରିୟାତାଗୁଡିକ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ମାନର ଜଳ ଦାବି କରିଥାଏ ଏବଂ ଜଳବିନିଯୋଗର ପ୍ରଭାବ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବୁଝିବା ମଧ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକ କରିଥାଏ । ମୃତ୍ତିକା ପ୍ରକାରଗୁଡିକର ଅନୁଧ୍ୟାନ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ମୃତ୍ତିକା ପାଇଁ ପରିସ୍ରବଣ ହାର ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିଥାଏ । ତେଣୁ ଉପଲବ୍ଧ ଭୂତଳଜଳର ଉପଯୁକ୍ତ ବିନିଯୋଗ, ଯୋଜନା ନିମନ୍ତେ ମୃତ୍ତିକା ପ୍ରକାର , ଶସ୍ୟ ଖସଡା ଏବଂ ଜଳର ମାନ ସମନ୍ଵିତ  ରୂପେ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବାକୁ ପଡିବ ।

କୃଷିରେ ଜଳର ମାନ ସମସ୍ୟା ଲବଣତା ଓ ଆବିଷାଳତା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିଥାଏ । ଯେତେବେଳେ ଶୀର୍ଷ ମୃତ୍ତିକା ମଧ୍ୟରେ ଲବଣ ସଞ୍ଚିତ ହୋଇଥାଏ , ସେତେବେଳେ ଅତିଶୟ ଲବଣତା ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।  ଏହି ଲବଣ ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିପାରେ , କାରଣ ଶସ୍ୟ ମୂଳ , ବିଶେଷତଃ ଉପର ମୂଳମଣ୍ଡଳ ଲବଣାକ୍ତ ଦ୍ରବଣରୁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଜଳ ଓ ପୋଷାକ ପଦାର୍ଥ ଶୋଷଣ କରିବାରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅସୁବିଧା ହୋଇଥାଏ ।  ମୃତ୍ତିକା ମଣ୍ଡଳରେ ଲବଣର ସଂଭବନ ଯୋଗୁଁ ମୃତ୍ତିକାର ପାରଗମ୍ୟତା ମଧ୍ୟ ହ୍ରାସ ପାଏ, ଫଳତଃ ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦିକାରେ ହ୍ରାସ ଘଟିଥାଏ (ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଜଳ ମୂଳମଣ୍ଡଳକୁ ପହଞ୍ଚିପାରେ ନାହିଁ ) ଆବିଷାଲତା ମଧ୍ୟ ଉତ୍ତମ ଉପଯ ଅବ୍ୟାହତ ରଖିବା ଦିଗରେ ଏକ ସମସ୍ୟା । କେତେକ ଜଳରେ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ଅବୟବର ଗାଢତା ଅତ୍ୟଧିକ ପରିମାଣରେ ରହିଥାଏ, ଯଦ୍ଵାରା ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଭିଦଙ୍କର ବୃଦ୍ଧି ପଚାଇ ଯାଏ , କିମ୍ବା ଏପରିକି ସେଗୁଡିକର ଅପସାରିତ ମଧ୍ୟ ହୋଇଥାନ୍ତି ।  ବୋରୋନ, କ୍ଳୋରାଇଡ ଓ ସୋଡିୟମ ହେଉଛି ସାଧାରଣ ଆବିଷାଳ ପଦାର୍ଥ   ।

ମୃତ୍ତିକା ଉପରେ ସୋଡିୟମର ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ସଦୁରପ୍ରସାରୀ ପ୍ରଭାବ ରହିଛି । ଭୂତଳଜରରେ ସୋଡିୟମ ହେଉଛି ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ପ୍ରକାରର ଶିଳାଗୁଡିଅକର ଅପକ୍ଷୟ କାଳରେ ଦ୍ରବନୀୟ ଉତ୍ପାଦଗୁଡିକର ମୁକ୍ତ ହେବାର ପରିମାଣ । ଅବଶ୍ୟ ହାଲାଇଟ ଭଳି ଲବଣର ନିକ୍ଷାଳନ ଦ୍ଵାରା ସୋଡିୟମ ଜଳସ୍ତରକୁ ମଧ୍ୟ ଆସିପାରେ ।

1. ଅମ୍ଳତ୍ଵ - ଖାରତ୍ଵ
2. ସୋଡିୟମ ଆଶୋଷଣ ଅନୁପାତ
3. ଆମୋନିୟମ – ନାଇତ୍ରୋଜେନ
4. ବାଇକାର୍ବୋନେଟ
5. ବୋରୋନ
6. କାଲସିୟମ
7. କାର୍ବୋନେଟ
8. କ୍ଳୋରାଇଡ
9. ବିଦ୍ୟୁତ ପରିବାହିତା
10. ଲୌହ
11. ଲିଥିୟମ
12. ମାଗ୍ନେସିୟମ
13. ନାଇଟ୍ରେଟ – ନାଇଟ୍ରୋଜେନ
14. ଫସ୍ପେଟ   - ଫସଫରସ
15. ସୋଡିୟମ
16. ସଲଫେଟ

ସୋଡିୟମ ଏବଂ କାଲସିୟମ ଯୁକ୍ତ ମାଗ୍ନେସିୟମର ଅନୁପାତ ହେଉଛି କୃଷିର ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ପରିମାଣ   । ଯେତେବଳେ ସୋଡିୟମବହୁଳ ଜଳ ମୃତ୍ତିକାରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ , ମୃତ୍ତିକାରେ ଥିବା ପଙ୍କ ଦ୍ଵାରା କାଲସିୟମ ଓ ମାଗ୍ନେସିୟମ ପ୍ରତିବଦଳରେ ସୋଡିୟମ ଗ୍ରହଣ କରି ନିଆଯାଏ   ।  ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ମୌଳିକ ବିନିୟମ କୁହାଯାଏ   । ମୌଳିକ ବିନିୟମ ମୃତ୍ତିକାର ଭୌତିକ ଗୁଣକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରେ ଏବଂ ଉଦ୍ଭିଦର ବୃଦ୍ଧିକୁ ବାଧା ଦେବାକୁ ଅଗ୍ରସର ହୋଇଥାଏ  । ସୋଡିୟମବହୁଳ ମୃତ୍ତିକା ଯେତେବେଳେ ଆର୍ଦ୍ର ହୁଏ, ତାହା ଚିକିଟା ହୋଇଯାଏ ଓ ସେଥିପାଇଁ ସ୍ୱଳ୍ପ ପାରାଗମ୍ୟତା ରହିଥାଏ   ।  ଏହି ମୃତ୍ତିକା ଯେତେବଳେ ଶୁଷ୍କ ହୁଏ, ତାହା କାଲସିୟମ ଓ ମାଗ୍ନେସିୟମ ଆୟନ ଧାରଣ କରିଥାଏ , ତେବେ ସେଥିରେ ଉତ୍ତମ ପାରଗମ୍ୟତା ରହେ ଏବଂ ସଜହରେ କର୍ଷିତ ହୋଇପାରେ   ।  ଯଦି ସେଚ ଜଳରେ କାଲସିୟମ ଓ ମାଗ୍ନେସିୟମ ଆୟନଗୁଡିକ ସୋଡିୟମ ଆୟନଗୁଡିକର ସମାନ ହେବାକୁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି ତେବେ ସେଗୁଡିକ କୃଷି ପାଇଁ ଉତ୍ତମ , ଯଦିଓ ମୋଟ ଖଣିଜ ପରିମାଣ ଅତ୍ୟଧିକ ହୋଇଥାଏ । ସୋଡିୟମର ପ୍ରଭାବ ସୋଡିୟମ ଆଶୋଷଣ ଅନୁପାତ (SAR) ଦ୍ଵାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଇପାରିବ , ଯାହାକୁ ନିମ୍ନ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ସମୀକରଣ ଦ୍ଵାରା ଗଣନା କରାଯାଇଥାଏ   ।

ସୋଡିୟମ ଆଶୋଷଣ ଅନୁପାତ  (SAR) = Na/{Ca + Mg)/୨} ୧/୨

ଯେଉଁଠି ସୋଡିୟମ , କାଲସିୟମ ଓ ମାଗ୍ନେସିୟମ ହେଉଛନ୍ତି ଜଳବିଶ୍ଳେଷଣରୁ ପ୍ରତି ଲିଟର ମିଲି ମୂଲ୍ୟାଙ୍କ ସୋଡିୟମ ଆଶୋଷଣ ଅନୁପାତରେ ମୂଲ୍ୟ ୧୦ ରୁ କମ ହୋଇଥିଲେ , ତାହା ସୋଡିୟମ ସମସ୍ୟାରୁ କମ ବିପଦ ସୂଚିତ କରେ   ।  ୧୮ କିମ୍ବା ତଦୁର୍ଦ୍ଧ୍ଵ ମୂଲ୍ୟରୁ ମୃତ୍ତିକା ମଧ୍ୟରେ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ଅତ୍ୟଧିକ ସୋଡିୟମର ସଂଭବନ ଘଟିଥିବା ସୂଚନା ମିଳିଥାଏ  ।

ଜଳ ଦ୍ଵାରା ବାହିତ ଅଧିକାଂଶ ଖଣିଜଗୁଡିକ ଉଦ୍ଭିଦ ମାନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା କରାଯାଇ ନଥାନ୍ତି  । ସେଗୁଡିକ ମୃତ୍ତିକା ମଧ୍ୟରେ ରହିଯିବା ଅଥବା ଅବ୍ୟବହୃତ ଜଳ ଭାଗରେ ଦ୍ରବୀଭୁତ ହୋଇ ରହିଯିବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି   ।  ଜଳସେଚନ ପରିଚାଳନା ଅଭ୍ୟାସ, ମୃତ୍ତିକା ସୁସ୍ଥ ରଖିବାକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ  ।  ଯଦ୍ଵାରା ଭୂତଳଜଳ ଦ୍ଵାରା ଜଳସେଚନକୁ ଏକ ସହନୀୟ ଧାରାରେ ଅବ୍ୟାହାତ ରଖାଯାଇପାରିବ  ।  ଏହି ପରିଚାଳନା ଅଭ୍ୟାସଗୁଡିକ ନିମ୍ନଲିଖିତ ପଦକ୍ଷେପ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିଥାଏ ।

1. ଫସଲ ପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ମୃତ୍ତିକା – ଜଳ ଯୋଗାଣକୁ ବଜାୟ ରଖିବା ନିମନ୍ତେ ବାରମ୍ବାର ଜଳସେଚନ କରିବା   ।
2. ବିଦ୍ୟମାନ ତଥା ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଲବଣତା ସମସ୍ୟାକୁ ସୁହାଇବା ଭଳି ବୃକ୍ଷ ରୋପଣ କରିବା  ।
3. ନିକ୍ଷାଲନ ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ତୃପ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ନିୟମିତ ଭାବରେ ଅତିରିକ୍ତ ଜଳ ବିନିଯୋଗ କରିବା   ।
4. ଉତ୍ତମ ଲବଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ସାଧନ ନିମନ୍ତେ ଜଳସେଚନ ପଦ୍ଧତି କରିବା ,  ଏବଂ
5. ସାଂସ୍କୃତିକ ଅଭ୍ୟାସର ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବା   ।

ଜଳଛାୟା ମଧ୍ୟରେ ଜଳସେଚନ ଅଭ୍ୟାସ ଏବଂ ମାନବ ସକ୍ରିୟତାର ପ୍ରତ୍ୟୁତ୍ତରରେ ଜଳର ମାନ , ସ୍ଥାନ ଓ ସମୟର ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହିତ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥାଏ   ।  ଗୋଟିଏ ଜଳଛାୟାରେ ଜଳବିଜ୍ଞାନୟୟ ଓ ଜଳଭୂବିଜ୍ଞାନୀୟ ଅନୁଧ୍ୟାନର ଅଂଶବିଶେଷ ସ୍ୱରୂପ ନିୟମିତ ଧାରାରେ ଜଳର ମାପ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସକ୍ରିୟତା ଅଟେ   ।  ସ୍ଥାନ ଓ କାଳରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟୁଥିବା ଜଳର ମ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ନିୟମିତ ରୂପେ ଲିପିବଧ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ,  ଯଦ୍ଵାରା ଉପଯୁକ୍ତ ଜଳସେଚନ ତଥା ଜଳଛାୟା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଅଂଶ ରୂପେ ଗ୍ରହଣ/ ବା ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଉଥିବା ଜଳ  ପରିଚାଳନା ଅଭ୍ୟାସକୁ ପାରଙ୍ଗମ କରିହେବ   ।

ସେଚ୍ଚ ଜଳରେ ବିରଳ ମୌଳିକ ତତ୍ତ୍ଵଗୁଡିକର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ପରାମର୍ଶିତା ଗାଢତା

• ଯେତେବେଳେ  ୦.୭୫ ମି.ଗ୍ରା ପ୍ରତି ଲିଟର କୌଣସି ସମସ୍ୟା ନାହିଁ ,  ୦.୭୫ ଓ ୨.୦ ମି.ଗ୍ରା ପ୍ରତି ଲିଟର ମଧ୍ୟରେ ବର୍ଦ୍ଧିତ ସମସ୍ୟା, ଯେତେବେଳେ ୨.୦ ମି. ଗ୍ରା ପ୍ରତି ଲିଟରରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ଵ ଉତ୍କଟ ସମସ୍ୟା  ।
• କେବଳ ଅମ୍ଳୀୟ ସୂକ୍ଷ୍ମ ବୟନିତ ମୃତ୍ତିକା ଏବଂ ଆପେକ୍ଷିକ ରୂପେ ଅଧିକ ଲୌହ ଆସ୍କାଇଡ ରଚକ ସହିତ ଥିବା ଅମ୍ଳୀୟ ମୃତ୍ତିକା ପାଇଁ   ।

ସଂଗୃହିତ - ଫାଉଣ୍ଡେସନ ଫର ଇକୋଲୋଜିକାଲ ସିକ୍ୟୁରିଟି