অসমীয়া   বাংলা   बोड़ो   डोगरी   ગુજરાતી   ಕನ್ನಡ   كأشُر   कोंकणी   संथाली   মনিপুরি   नेपाली   ଓରିୟା   ਪੰਜਾਬੀ   संस्कृत   தமிழ்  తెలుగు   ردو

ଜଳଛାୟାରେ ଭୂତଳଜଳର ମାନ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ

ଉପକ୍ରମ

ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହା ସ୍ଵୀକୃତି ଯେ, ଭୂତଳଜଳର ପରିମାଣ ସଦୃଶ ମାନ ମଧ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ ।  ଭୂତଳଜଳରେ ଦ୍ରାବଣୀୟ ରୂପେ ଲବଣ ରହିଥାଏ ଯାହା ସେହି ସ୍ଥାନରୁ ଏବଂ ଶିଳା ମାଧ୍ୟମ ଦେଇ ଜଳର ଗତି ଯୋଗୁଁ ଆସିଥାଏ । ଭୂତଳଜଳ ଯୋଗାଣର ମାନ ଏକଥା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ସେ, ତାକୁ କେଉଁଠାରେ ଓ କି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେବାଯୋଗୁଁ ଯୋଜନା କରାଯାଇଛି । କାରଣ ପାନୀୟ ଜଳ, ଶିଳ୍ପଭିତ୍ତିକଜଳ ଓ କୃଷିଭିତ୍ତିକ ଜଳର ଆଦର୍ଶ ମାନରେ ମହତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଥାଏ ।

ସମସ୍ତ ଭୂତଳଜଳ ଗୁଡିକ ଦ୍ରବଣରେ ଲବଣ ରହିଥାଏ । ଏହାର ପରିମାଣ ୨୫ ମି. ଗ୍ରା ପ୍ରତି ଲିଟରଠାରୁ ୩,୦୦,୦୦୦ ମି. ଗ୍ରା ପ୍ରତି ଲିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇପାରେ । ଯଦି ଦ୍ରବଣ ମଧ୍ୟରେ ଅତ୍ୟଧିକ ଲବଣ ରହିଥାଏ ।  ତେବେ ସେହି ଜଳକୁ ଲବଣାକ୍ତଜଳ କୁହାଯାଏ । ଲବଣର ପ୍ରକାର ଓ ଗାଢତା  ପରିବେଶ , ଗତି ଏବଂ ଭୂତଳଜଳର ଉତ୍ସ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ । ଭୂତଳଜଳରେ ଦ୍ରାବଣୀୟ ଲବଣଗୁଡିକ ପ୍ରାଥମିକ ରୂପେ ଶିଳାବସ୍ତୁ ଗୁଡିକର ଦ୍ରବଣରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।  ମୃତ୍ତିକା ମଧ୍ୟରେ ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥର ଅପଘଟନ ଯୋଗୁଁ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ନିର୍ଗତ ହୋଇ ଭୂତଳଜଳରେ ବାଇକାର୍ବୋନେଟ ଆୟନ ପ୍ରବେଶ କରିଥାଏ   । ଜଳଭର ବସ୍ତୁଗୁଡିକର ବିଶିଷ୍ଟ ପୃଷ୍ଠ କ୍ଷେତ୍ର, ଖଣିଜର ଦ୍ରବନୀୟତା ଏବଂ ସଂସ୍ପର୍ଶ ଅବଧି ଅନୁଯାୟୀ ଲବଣତାରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦେଖା ଦେଇଥାଏ ।  ଯେଉଁଠାରେ ଭୂତଳଜଳର ଗତି ନ୍ୟୁନତମ, ସେଠାରେ ଲବଣତା ସର୍ବାଧିକ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ସାଧାରଣଭାବରେ ଗଭୀରତା ଅନୁଯାୟୀ ଲବଣତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ, ଭୂତଳଜଳର ଏକ ସାଧାରଣ ଭୂରାସାୟନିକ ଅନୁକ୍ରମ ଭୂପୃଷ୍ଠ ନିକଟରେ ବାଇକାର୍ବୋନେଟ ଏବଂ ଗଭୀର ଭାଗରେ କ୍ଳୋରାଇଡ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିଥାଏ ।

ପୃଥିବୀକୁ ପହଞ୍ଚୁଥିବା ବୃଷ୍ଟିପାତ କେବଳ ସ୍ୱଳ୍ପମାତ୍ରାର ଦ୍ରବୀଭୁତ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ଧାରଣ କରିଥାଏ । ଭୂପୃଷ୍ଠକୁ ଅଥବା ଭୂନିମ୍ନ ଭାଗକୁ ଯିବା ପରେ ଜଳ ନିଜ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସୁଥିବା ମୃତ୍ତିକା ଓ ଶିଳା ଅନ୍ତର୍ଗତ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥଗୁଡିଅକ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ  । ଦ୍ରବୀଭୁତ ଖଣିଜ ବସ୍ତୁଗୁଡିକର ପରିମାଣ ଓ ପ୍ରକାର ଶିଳାଗୁଡିଅକର ରାସାୟନିକ ସଂରଞ୍ଚନା ଓ ଭୌତିକ ଗଠନ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଜଳର ଉଦଜାନ ଆୟନ ସାନ୍ଧ୍ରତା ଓ ଜାରଣବିଜାରଣ ବିଭବ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ  ।  ଜଳ ଭୂନିମ୍ନଭାଗକୁ ଯେପରି ଯେପରି ଗତି କରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରୁ ଓ ମୃତ୍ତିକାରେ ଜୈବିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ବାହାରୁଥିବା ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଜଳର ଦ୍ରାବକ କ୍ରିୟାକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରାଇଥାଏ । ଭୂମି ମଧ୍ୟକୁ ଠିକ ପ୍ରବେଶ ସମୟରେ ବର୍ଷାଜଳ ହୁଏତ ସାମାନ୍ୟ ଅମ୍ଳୀୟ ପ୍ରକୃତିର ହୋଇପାରେ । ଭୂପୃଷ୍ଠ ଓ ଭୂତଳଜଳର ଏକ ଭୂରାସାୟନିକ ଚକ୍ର ରହିଛି , ଯେଉଁଠିରେ ଜଳ ଏକ ଜଳବିଜ୍ଞାନୀୟ ଚକ୍ର ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଗତି କରିବା ସହିତ ତାର ରାସାୟନିକରେ ପ୍ରମୁଖ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଥାଏ , ତେଣୁ ଜଳଛାୟାର ସ୍ଥାନୀୟ ତଥା ଆଞ୍ଚଳିକ ଚରିତ୍ର ଜଳ (ଉଭୟ ଭୂପୃଷ୍ଠ ଓ ଭୂତଳଜଳ) ର ମାପ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥାଏ ।

ବାଷ୍ପ ଉତ୍ସେହନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ଋତୁରେ ଝରଣା ସ୍ରୋତରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ଉଭୟ ଭୂପୃଷ୍ଠଜଳ ଓ ଭୂତଳଜଳର ଲବଣ ଗାଢତାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ବା ପାର୍ଥକ୍ୟ କରାଇଥାଏ  ।

ଆଗ୍ନେୟ ଶିଳା ଦେଇ ଯାଉଥିବା ଭୂତଳଜଳ ଶିଳା ସଂରଞ୍ଚନା ଆପେକ୍ଷିକ ଅଦ୍ରବଣତା ଯୋଗୁଁ କେବଳ କ୍ଷୁଦ୍ର ପରିମାଣର ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ଦ୍ରବୀଭୁତ କରିଥାଏ ।  ଅନ୍ତଃସ୍ରାବିତ ବର୍ଷାଜଳ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରୁ ମିଳୁଥିବା ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଧାରଣ କରି ଭୂତଳଜଳର ଦ୍ରାବକ କ୍ରିୟାକୁ ବୃଦ୍ଧିକରିଥାଏ । ଆଗ୍ନେୟଶିଳାର ଖଣିଜ ସିଲିକେଟ ଯୋଗୁଁ ଭୂତଳଜଳରେ ସିଲିକା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଆଗ୍ନେୟଶିଳା ଅପେକ୍ଷା ସ୍ତରୀୟଶିଳା ଅଧିକ ଦ୍ରାବଣୀୟ । ସେଗୁଡିକର ଉଚ୍ଚ ଦ୍ରବଣତା ଏବଂ ପ୍ରକୃତରେ ଅତ୍ୟଧିକ ବହୁଳତା ହେତୁ ସ୍ତରୀୟଶିଳାଗୁଡିକ ଭୂତଳଜଳକୁ ବିପୁଳ ପରିମାଣରେ ଦ୍ରାବଣୀୟ ଅବୟବ ଯୋଗାଇଥାନ୍ତି  ।

ସୋଡିୟମ ଓ କ୍ୟାଲସିୟମ ସାଧାରଣଭାବେ ଯୋଗୁଁ ହେଉଥିବା ଧନାୟନ ହୋଇଥିବା ସ୍ଥଳେ ବାଇକାର୍ବୋନେଟ ଓ ସଲଫର ସାଧାରଣ ରଣାୟନ ଅଟନ୍ତି  । କ୍ଳୋରାଇଡ କେବଳ ସୀମିତ ପରିମାଣରେ ରହିଥାଏ, ତେଣୁ ଏକ ଉଚ୍ଚ କ୍ଳୋରାଇଡ ପରିମାଣ ସାଧାରଣ ଭାବରେ ଏହାର ଉତ୍ସ ବାହିତମଳ ଅଥବା ସମୁଦ୍ରଜଳ ହୋଇଥିବା ଦର୍ଶାଇଥାଏ । ବେଳେବେଳେ ନାଇଟ୍ରେଟ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରାକୃତିକ ସଂରଚକ ହୋଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ନାଇଟ୍ରେଟର ଅତ୍ୟଧିକ ପରିମାଣ ସାଧାରଣତଃ ପୁରାତନ ତଥା ସାଂପ୍ରତିକ ପ୍ରଦୂଷଣ ସୂଚିତ କରିଥାଏ। ଭାରତର ଭୂତଳଜଳ ରେ ଏକ ଉଚ୍ଚ ନାଇଟ୍ରେଟ ପରିମାଣ ଉନ୍ମୋକ୍ତ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟବିଧାନ ଉପାୟର ଆଧିପତ୍ୟ ଏବଂ କୃଷିରେ ବର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଣୁ ସାର ପ୍ରୟୋଗ ହେତୁ ଆସା କରାଯାଇପାରେ । ଚୂନପଥର ମିଳୁଥିବା ଅଞ୍ଚଳଗୁଡିକରେ କ୍ୟାଲସିୟମ ଓ ବାଇକାର୍ବୋନେଟ ଆୟନଗୁଡିକ ଦ୍ରବଣ କ୍ରିୟା ଦ୍ଵାରା ଭୂତଳଜଳରେ ଯୋଗ ହୋଇଥାନ୍ତି।

ଭୂତଳଜଳରେ ମିଳୁଥିବା ମୁଖ୍ୟ ଧନାୟନ ଓ ରଣାୟାନ

ଧନାୟନ

ଋଣାୟନ

କ୍ୟାଲସିୟମ (ମାଗ୍ନେସିୟମ,ସୋଡିୟମ )

ବାଇକାର୍ବୋନେଟ  - ସଲଫେଟସ  (CI ) କ୍ଳୋରାଇଡସ(CI)

ପୋଟାସିୟମ (K+)

 

ଗୋଟିଏ ଜଳଛାୟା ମଧ୍ୟରେ ଜଳର ରାସାୟନିକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥିବା କାରକଗୁଡିକ ବ୍ୟତୀତ ମାନକ ସକ୍ରିଯତା ମଧ୍ୟ ବହୁଳ ଭାବରେ ଜଳର ମାନକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାଏ । ଅନେକ ଜଳଛାୟାଅଞ୍ଚଳରେ କୃଷି ଓ ଘରୋଇ ବିନିଯୋଗ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଭୂତଳଜଳ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ସଙ୍ଘତକ ବସ୍ତୁ ହୋଇଥାଏ । ଗତ ଦଶରୁ କୋଡିଏ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ସହରାଞ୍ଚଳଗୁଡିକରେ ମଧ୍ୟ ଭୂତଳଜଳର ବିନିଯୋଗ ବହୁଗୁଣିତ ହୋଇଯାଇଛି । ଜଳ ଉପଯୋଗର ଧାରା ଓ ପ୍ରକାର ମଧ୍ୟ ଏହାକୁ ମାନକୁ କର୍ତ୍ତିତ୍ଵାଧିନ କରିଛ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ , କୃଷି ଅଧିକ ଅମଳ ପାଇଁ ସାର ଓ କୀଟନାଶକର ଅତ୍ୟଧିକ ପ୍ରୟୋଗ ଜଳର ମାନ ହ୍ରାସ ଘଟାଇବାର ଅନ୍ୟତମ କାରଣ ହୋଇଥିବା ସର୍ବବିଦିତ ।

ଜଳର ଖରତ୍ଵ ଶ୍ରେଣୀକରଣ

ଖରତ୍ଵ

ଜଳ ଶ୍ରେଣୀ

୦-୭୫

ମୃଦୁ

୭୫-୧୫୦

ସ୍ୱଳ୍ପ ଖର

୧୫୦-୩୦୦

ଖର

୩୦୦ ରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ଵ

ଅତି ଖର

ଜଳମାନର ପରିମାପ

ଭୂତଳଜଳ ର ଅଧ୍ୟୟନ ରାସାୟନିକ, ଭୌତିକ ଏବଂ ଜୈବିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ ଦ୍ଵାରା କରାଯାଇପାରେ । ଭୂତଳଜଳ ନମୁନାୟନ ଏକ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ରାସାୟନିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ ଅଜୈବିକ ସଂରଞ୍ଚନାଗୁଡିକର ଉପସ୍ଥିତିରେ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଦ୍ଵାରା କରାଯାଏ ।  ସାଧାରଣତଃ ଯେଉଁଠାରେ ମାନବକୃତ କାରଣ ଯୋଗୁଁ ପ୍ରଦୂଷଣ ଘଟିଥିବା ଆଶଙ୍କା ରହିଥାଏ, ସେଠାରେ ଜୈବିକ ଓ ତେଜସ୍କ୍ରିୟ କାରକଗୁଡିକ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ  । ସାଧାରଣ ଲବଣାକ୍ତ ଭୂତଳଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୁତ ଲବଣ ଆୟନ ରୂପେ ରହିଥାଏ ।  ଏହାବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଲଘୁ ରଚକଗୁଡିକ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଚାଳିତ ବିଶ୍ଳେଷଣ କାଳରେ ପ୍ରତିବେଦିତ ହୋଇଥାଏ ।

ସାଧାରଣ ଭୌତିକ ଗୁଣ ମଧ୍ୟରେ ତାପମାତ୍ରା, ରଙ୍ଗ, ଆବିଳତା, ଗନ୍ଧ ଓ ସ୍ଵାଦ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଜୈବିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ ମଧ୍ୟରେ ଅଣୁପୁଞ୍ଜାକୃଟିକ ଜୈବପଦାର୍ଥଗୁଡିକ, ଯାହାର ସେବନ ମନୁଷ୍ୟର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ପ୍ରତି ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ , ସେସବୁ ନିମନ୍ତେ ଅଣୁଜୀବବିଜ୍ଞାନୀୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ବିଭିନ୍ନ ଜଳସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ  ପରୀକ୍ଷାଗାର ଗୁଡିକ ଦ୍ଵାରା ଜଳ ବିଶ୍ଳେଷଣର ଆଦର୍ଶ ପଦ୍ଧତି ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ କରାଯାଇଛି  ।  ଏହିସବୁ ପରୀକ୍ଷାଗାରଗୁଡିକ ଦ୍ଵାରା ଆଦର୍ଶ ବିଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ପ୍ରଣାଳୀ ମଧ୍ୟ ଉପସ୍ଥାପିତ ହୋଇଅଛି  । ସମଭାବରେ କ୍ଷେତ୍ରମାନଙ୍କରେ ଏଭଳି କାରକଗୁଡିକର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ମାପ ନିମନ୍ତେ ସ୍ଵସ୍ଥାନିକ ସରଞ୍ଜାମ ଓ ପରୀକ୍ଷଣମୁଣି ଉପଲ୍ଲବ୍ଧ ହୋଇଥାଏ  ।

ବିଭିନ୍ନ ଉତ୍ତମ ପ୍ରାଚଳଗୁଡିକ ପାଇଁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଆଦର୍ଶ ମାନକ , ସେଗୁଡିକର ବାଞ୍ଛିତ ଉପଯୋଗ ତଥା ଅନ୍ତର୍ଜାତିକ, ଜାତୀୟ, ରାଜ୍ୟସ୍ତରୀୟ , ଜିଲ୍ଲାସ୍ତରୀୟ ଓ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଧିକ୍ଷେତ୍ର ଅନୁଯାୟୀ ବିବିଧ ହୋଇଥାଏ   । ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ରୂପେ , ପାନୀୟ ଜଳର କେତେକ ପ୍ରାଚଳ ପାଇଁ ଅନ୍ତର୍ଜାତିକ ଓ ଭାରତୀୟ ମାନକ ଅନୁଯାୟୀ ପରୀକ୍ଷଣ କରାଯାଇଥାଏ, ଏହି ପ୍ରାଚଳାଗୁଡିକ ହେଉଛି   :

  1. ଭୌତିକ :
    • ଆବିଳତା : ଜଳ ସାଧାରଣତଃ ବିଶୁଦ୍ଧ ଥାଏ  । ଯେତେବେଳେ ଜଳକୁ ଆଲୋକ ସମ୍ମୁଖରେ ଦେଖାଯାଏ,ଏହା ଆବିଳତା ଯୋଗୁଁ ଅସ୍ଵଚ୍ଛ ଦିଶିଥାଏ । ଅଦ୍ରାବକ ଅବକ୍ଷେପ , ଜୀବ ଓ ଜୈବିକବସ୍ତୁ ଜଳରେ ଆବିଳତା ଆରୋପ କରିଥାନ୍ତି ।
    • ରଙ୍ଗ  : ସାଧାରଣ ଭାବରେ ଜଳ ରଙ୍ଗହୀନ ଓ ସ୍ଵଚ୍ଛ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥ ଓ ଲୌହର ଉପସ୍ଥିତି ଜଳକୁ ରଙ୍ଗଯୁକ୍ତ କରିଥାଏ ।
    • ସ୍ଵାଦ ଓ ଗନ୍ଧ : ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ସଲଫାଇଡର ଉପସ୍ଥିତି ଜଳରେ ପଚା ଅଣ୍ଡାର ଗନ୍ଧ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗ୍ୟାସ ଓ ଜୈବିକ ଯୌଗିକ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟ ଜଳରେ ଅପ୍ରିତିକର ସ୍ଵାଦ ଓ ଗନ୍ଧ ସଞ୍ଚାରିତ କରିଥାନ୍ତି ।
    • ତାପମାତ୍ରା : ଭୂତଳଜଳର ତାପମାତ୍ରା , ବହୁ ମାତ୍ରାରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳୀୟ ତାପମାତ୍ରା, ଭୂଭାଗୀୟ ଉତ୍ତାପ, ଶିଳାଗୁଡିକର ଅନ୍ତତାପୀୟ ଓ ତାପୋତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା , ଭୁପୃଷ୍ଠ ଜଳର ଅନୁପ୍ରବେଶ , ଜଳର ଗତି ହାର ଏବଂ ଭୂତଳଜଳ ପ୍ରଭୁତିରେ ମନୁଷ୍ୟର ବ୍ୟତୀକରଣ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ।
  2. ରାସାୟନିକ  :
    • ପି.ଏଚ. : ଏହା ଜଳର ଉଦଜାଣ ଆୟନର ଗାଢତା ସୂଚିତ କରିଥାଏ (ଯେପରିକି ଏହା ଅମ୍ଳୀୟ ଅଥବା କ୍ଷାରୀୟ)  ।  ଅଧିକାଂଶ ଭୂତଳଜଳର  ପି.ଏଚ ମାନ ୬ ରୁ ୮.୫ ମଧ୍ୟରେ ରହିଥାଏ   ।
    • ମୋଟ ଦ୍ରବୀଭୁତ କଠିନ ପଦାର୍ଥ : ଏହା ଜଳରେ ମୋଟ ଦ୍ରବୀଭୁତ ପଦାର୍ଥର ଗାଢତା ଦର୍ଶାଏ  । ସାଧାରଣତଃ ଏହା ବାଇକାର୍ବୋନେଟ, ସଲଫେଟ, ଏବଂ କ୍ୟାଲସିୟମ, ମାଗ୍ନେସିୟମ , ସୋଡିୟମ, କ୍ଳୋରାଇଡ ଓ ସିଲିକା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିଥାଏ ।  ପୋଟାସିୟମ, କ୍ଳୋରାଇଡ , ନାଇଟ୍ରେଟ ଓ ବୋରୋନ ଲଘୁ ପରିମାଣରେ ଦ୍ରବୀଭୁତ କଠିନ ରୂପେ ଭୂତଳଜଳରେ ରହିଥାଏ। ଗୁରୁ ଧାତବ ଓ ତେଜସ୍କ୍ରିୟ ରଚକଗୁଡିକ ବିରଳ ମାତ୍ରାରେ ରହିଥାନ୍ତି । ଏକ ତ୍ଵରିତ ଟି . ଡି. ଏସ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଭୂତଳଜଳ ନମୁନାର ଏକ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ପରିବାହିତା ମାପ ଦ୍ଵାରା କରାଯାଇପାରେ । ପରିବାହିତାର ଅନ୍ୟୋନ୍ୟ ହେଉଛି ବୈଦ୍ୟୁତିକ ପ୍ରତିରୋଧକ , ଯାହାକୁ ମଧ୍ୟ ବେଳେବେଳେ ମପା ଯାଇଥାଏ । ଜଳର ବୈଦ୍ୟୁତିକ ପରିବାହିତା ଲବଣ ମାତ୍ରା ସହିତ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥାଏ । ପରିବାହିତା ଆବଶ୍ୟକରୂପେ, ଟି ଡି ଏସ ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ ହୋଇନଥାଏ । ଅବଶ୍ୟ ଏହା ସହଜରେ ମାପ ହୋଇପାରେ ଏବଂ ଫଳ ମଧ୍ୟ ଦେଇଥାଏ । ଏଗୁଡିକ ଦ୍ରବୀଭୁତ କଠିନପଦାର୍ଥଗୁଡିକର ସାଧାରଣ ସୂଚନା ଅଟେ ।
    • କ୍ୟାଲସିୟମ କାର୍ବୋନେଟ ରୂପେ ମୋଟ ଖରତ୍ଵ : ମୋଟ ଖରତ୍ଵ ଜଳରେ କ୍ୟାଲସିୟମ ଓ ମାଗ୍ନେସିୟମ ଗାଢତା ଜ୍ଞାପନ କରିଥାଏ ଏବଂ ପ୍ରାୟତଃ କ୍ୟାଲସିୟମ କାର୍ବୋନେଟର ତୁଲ୍ୟମାନ ରୂପେ ବ୍ୟାଖ୍ୟାୟିତ ହୋଇଥାଏ । ଭୂତଳଜଳ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପାଇଁ ଉପଯୋଗୀ କି ନୁହେଁ ତାହା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିଆବା ପାଇଁ ଖରତ୍ଵ ହେଉଛି ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଯୋଗ୍ୟତା ।
    • କ୍ୟାଲସିୟମ, ମାଗ୍ନେସିୟମ, ଲୌହ, ମାଙ୍ଗାନିଜ, ତମ୍ବା, ଦସ୍ତା, କ୍ଳୋରାଇଡ, ସଲଫେଟ ,  ନାଇଟ୍ରେଟ , ଫେନୋଲ ଭଳି ଫେନୋଲୀୟ ପଦାର୍ଥ । ଭୂତଳଜଳରେ ଉଲ୍ଲିଖିତ ରଚକଗୁଡିକର ଅବସ୍ଥିତି, ଉଭୟ ପ୍ରାକୃତିକ କାରକ ଓ ମାନକ ସକ୍ରିୟତା ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ , ତେଣୁ ଗୋଟିଏ ଜଳଛାୟାର ଜଳଭୂବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ମାନକ ସକ୍ରିୟତା ଯାହା ଜଳଛାୟା ମଧ୍ୟରେ ଘଟିଥାଏ , ସେଗୁଡିକର ଅନୁଧ୍ୟାନ ଏଭଳି ପଦାର୍ଥଗୁଡିକର ଉତ୍ସ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଆବଶ୍ୟକ ।
      • ଆବିଷାଳ ରଚକ :
      • ଶଙ୍ଖୁଆବିଷ, ପାରଦ, କାଡମିୟମ, କ୍ରୋମିୟମ, ସାୟନାଇଡ, ସୀସା, ସେଲେନିୟମ ସାଧାରଣତଃ ଅତି ସ୍ୱଳ୍ପ ମାତ୍ରାରେ ମିଳୁଥିବା ଉପର ବର୍ଣ୍ଣିତ ଅତି ବିପଦଜନକ ପଦାର୍ଥଗୁଡିକ ବେଳେବେଳେ ଭୂତଳଜଳ ମଧ୍ୟକୁ ନିଜ ବାଟ ପାଇଯାଇଥାନ୍ତି । ଅନେକ ସମୟରେ ଏହା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା କଷ୍ଟକର ଯେ, ସେଗୁଡିକ ଶିଳା ଭଳି ପ୍ରାକୃତିକ ଉତ୍ସରୁ ଆସିଛି ଅଥବା ସମୂହ ମଧ୍ୟରେ ଶିଳ୍ପ ଭଳି ପ୍ରଦୂଷକ ଉତ୍ସରୁ ପ୍ରବେଶ କରିଛି ।  କାରଣ ଉଭୟ ପ୍ରକାରର ଉତ୍ସରୁ ସଂଦୂଷଣ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରେ  ।

      • ତେଜସ୍କ୍ରିୟତା :
      • ଭୂତଳଜଳ ମଧ୍ୟକୁ ତେଜସ୍କ୍ରିୟ ପଦାର୍ଥଗୁଡିକର ଅନୁପ୍ରବେଶ ପଥ ହୁଏତ ଭୂତ୍ଵକର ପ୍ରାକୃତିକ ଉତ୍ସରୁ ଅଥବା ଆଣବିକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ କିମ୍ବା ମନୁଷ୍ୟ ଦ୍ଵାରା ବ୍ୟବହୃତ ଓ ଅଣବୈଜ୍ଞାନିକ ସୂତ୍ରରେ ନିଷ୍କାସିତ ଆଣବିକ ପଦାର୍ଥର ଉତ୍ସରୁ ଘଟିଥାଏ ।

      • ଫ୍ଲୁରାଇଡ ଯୋଗୁଁ ସମସ୍ୟା   :
      • ଫ୍ଲୁରାଇଡ ଅତ୍ୟଧିକ ଗାଢତା ଉଚ୍ଚ ସୀମାଠାରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ଦନ୍ତଚ୍ଛାଦନ କବୁର୍ରିତ ହେବାର କାରଣ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ଅବସ୍ଥାକୁ ଦନ୍ତ ଫ୍ଲୁରୋସିସ କୁହାଯାଏ।  ଅତ୍ୟଧିକ ଗାଢତା କଙ୍କାଳ ଫ୍ଲୁରୋସିସ  ଭଳି କଙ୍କାଳ ବିକଳାଙ୍ଗତାର କାରଣ ହୋଇପାରେ । ସାଧାରଣତଃ ସ୍ୱଳ୍ପଗଭୀର ଭୂତଳଜଳ ଅପେକ୍ଷା ଗଭୀର ଭୂତଳଜଳରେ ଅଧିକ ଫ୍ଲୁରାଇଡ ମାତ୍ରା ରହିଥାଏ ।  ଅବଶ୍ୟ ସ୍ଥାନୀୟ ଅବସ୍ଥା ଏହାକୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ କରିଥାଏ  ।

ଭାରତର ପ୍ରମୁଖ ଫ୍ଲୁରାଇଡ ପ୍ରଭାବିତ ଅଞ୍ଚଳଗୁଡିକ ହେଲା ଗୁଜୁରାତ, ରାଜସ୍ଥାନ, ଓ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ, କିନ୍ତୁ ଦେଶରେ ଅଧିକାଂଶ ପ୍ରଦେଶ ଏହି ସମସ୍ୟା ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ।

ଅତ୍ୟଧିକ ଶଙ୍ଖୁଆବିଷ ଯୋଗୁଁ ସମସ୍ୟା

ଶଙ୍ଖୁଆବିଷ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ପ୍ରମୁଖ ଅଞ୍ଚଳଗୁଡିକ ହେଉଛି ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ, ବିହାର ଓ ଝାଡଖଣ୍ଡର କେତେକ ଭାଗ । ଶଙ୍ଖୁଆବିଷର ଉତ୍ସ ହେଉଛି ଭୂତତ୍ତ୍ଵିକ । ସାଧାରଣତଃ ଶଙ୍ଖୁଆବିଷ ସଞ୍ଚୟରେ ଭୂପୃଷ୍ଠ ଜଳ ତୁଳନାରେ ଭୂତଳଜଳ ଅଧିକ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାଏ  ।  କାରଣ ଏଥିରେ ଶିଳା- ଜଳ ମଧ୍ୟରେ ପାରସ୍ପରିକକ୍ରିୟା ଅଧିକ । ଶଙ୍ଖୁଆବିଷକୁ ଏକ ଆବିଷ ତଥା କର୍କଟଯ ରୂପେ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଇଛି ।  ପାନୀୟଜଳରୁ ଅତ୍ୟଧିକ ଗାଢତାରେ ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ସେବନ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ କର୍କଟ, ଚର୍ମବିକୃତ, ହୃଦରକ୍ତଜନିତ ସମସ୍ୟା, ସ୍ନାୟୁବିକ ଓ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ସମସ୍ୟା ଭଳି ଅନେକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟଗତ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ।

ଅଧିକ ମାତ୍ରାରେ ଲୌହ, ମାଙ୍ଗାନିଜ , ନାଇଟ୍ରେଟ ଭଳି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ରାସାୟନିକ ରଚକ ଏବଂ କାଡମିୟସ, ସୀମା ଓ ନିକେଲ ଭଳି ଗୁରୁ ଧାତବ ପଦାର୍ଥଗୁଡିକ ମନୁଷ୍ୟ ଓ କୃଷିଉତ୍ପାଦ ପାଇଁ ଅନେକ ସମସ୍ୟାର କାରଣ ହୋଇପାରନ୍ତି ।

ଅଣୁଜୈବିକ ପ୍ରଦୂଷଣ

ଭୂତଳଜଳରେ ଉପସ୍ଥିତ ବୀଜାଣୁ ଓ ସୂକ୍ଷ୍ମଜୀବୀଗୁଡିକ ଖାଲି ଆଖିରେ ଦେଖାନଯିବା ଭଳି ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର ହୋଇଥାନ୍ତି । କେତେକ ବୀଜାଣୁ ହାନିକାର ହୋଇନଥିବାବେଳେ ଅନ୍ୟଗୁଡିକ ରୋଗର କାରଣ ହୋଇଥାନ୍ତି ଯାହାକୁ ରୋଗାନୁ କୁହାଯାଇଥାଏ   । କୋଳିଫର୍ସସ ଗୁଡିକ,  ମନୁଷ୍ୟ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଉଷ୍ଣରକ୍ତଧାଡ଼ି ଜୀବମାନଙ୍କର ଅନ୍ତଃନଳୀରେ ଅବସ୍ଥାନ କରି ବିଷ୍ଠା ପଦାର୍ଥ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରେରିତ ହୋଇଥାନ୍ତି  । ଯଦିଓ ସେଗୁଡିକ ସ୍ଵୟଂ ହାନିକାରକ, ତଥାପି ଭୂତଳଜଳ ମଧ୍ୟରେ ସେଗୁଡିକ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ରୋଗାଣୁଗୁଡିକର ସମ୍ଭାବନା ସୂଚନା ଦେଇଥାନ୍ତି  । ଜଳ ମଧ୍ୟରେ ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥଗୁଡିକର ଉପସ୍ଥିତି ସମ୍ପର୍କ ଏକ ପରୋକ୍ଷ ପ୍ରମାଣ ହେଉଛି ଜୈବ ରାସାୟନିକ (ବା ଜୈବିକ ) ଅମ୍ଳଜାନ ମଗନ,  ଯାହାକି ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥ ଓ ବର୍ଜ୍ୟଗୁଡିକର ଜୈବିକ ଅପଘଟନ ନିମନ୍ତେ ଅମ୍ଳଜାଣର ପରିମାଣ ଆବଶ୍ୟକ କରିଥାଏ   ।  ସେତେବେଳେ କାରଣ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଅମ୍ଳଜାନ ଆବଶ୍ୟକତା ହୁଏ ନାହିଁ, ସେତେବେଳେ ବି.ଓ.ଡି ଶୂନ୍ୟ ହୋଇଥାଏ  । ଅଧିକ ବି.ଓ.ଡି ଅଧିକ ପ୍ରଦୂଷଣର ସୂଚନା ଦେଇଥାଏ   ।

ଭୂତଳଜଳ ନମୁନା

ଜଳଛାୟା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଗୁଡିକରେ ଭୂତଳଜଳର ନମୁନାକାରଣ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । କାରଣ ଏହା ଜଳଛାୟା କର୍ମକର୍ତ୍ତାଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଅନିର୍ବାର୍ଯ୍ୟ ରୂପେ କରାଯାଇ ବାହାର ସଂସ୍ଥା ଦ୍ଵାରା ବିଶ୍ଳେଷଣ କରାଯାଇଥାଏ  । ତେଣୁ ଏଥିପାଇଁ ଜଳର ନମୁନା ସଂଗ୍ରହ କଲାବେଳେ କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ପଦ୍ଧତି ମନେ ରଖିବା ଉପଯୋଗୀ ହୋଇଥାଏ  । ଗୁଣସମ୍ପନ୍ନ ବିଶ୍ଳେଷଣ ନିମନ୍ତେ ଭୂତଳଜଳ ନମୁନୀକାରଣ ରେ ନିମ୍ନଲିଖିତ ପଦକ୍ଷେପ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ  ।

  1. ନମୂନା ସଂଗ୍ରହ ନିମନ୍ତେ ପାଇରେକ୍ସ ଅଥବା ପଲିଇଥାଇଲିନ ବୋତଲ ବ୍ୟବହାର କରିବା   ।
  2. ପର୍ଯ୍ୟାୟ ପରିମାଣର ନମୂନା ସଂଗ୍ରହ କରିବା । ଧାରାବାହିକ ରାସାୟନିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ ପାଇଁ ସାଧାରଣ ଭାବରେ ଏକ କିମ୍ବା ଦୁଇ ଲିଟର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଅଟେ  ।
  3. ବୋତଲକୁ ଜଳରେ ଧୋଇ ନମୂନା ସଂଗ୍ରହ କରିବା ଏବଂ ତାପରେ ବୋତଲକୁ ଶକ୍ତକରି ମୁଦ କରିବା ।
  4. ନମୂନାକୁ ଏକ ଶୀତଳ ସ୍ଥାନରେ ରାଖୀ ଶୀଘ୍ର ପରୀକ୍ଷାଗାରକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ ପାଇଁ ପ୍ରେରଣ କରିବା ।
  5. ନମୂନା ସଂଗ୍ରହ କରିବା ପୂର୍ବରୁ କୂପକୁ କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ପମ୍ଫ କରି ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଯେ ଜଳଭରରୁ ଜଳ ଆସିଛି । କାରଣ କୂପ ମଧ୍ୟରୁ ନିଶ୍ଚଳ ଓ ସଞ୍ଚିତ ଜଳ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୋଇପାରେ ଏବଂ ଏହା ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ଜଳଭରର ସ୍ଵଗୁଣବିଶିଷ୍ଟ ଜଳର ପ୍ରତିନିଧିତ୍ଵ କରିନପାରେ ।
  6. ପ୍ରତ୍ୟେକ ନମୂନାରେ କୂପର ଅବସ୍ଥିତ , ନମୂନାର ଗଭୀରତା , ଆବରକର ଆକାର, ତାରିଖ, ପମ୍ଫିଙ୍ଗ ପଦ୍ଧତି , କୂପର ପମ୍ଫିଙ୍ଗ ନିର୍ଘଣ୍ଟ ଇତ୍ୟାଦି ଲିପିବଦ୍ଧ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
  7. ଯେଉଁ ପରୀକ୍ଷାଗାରରେ ନମୂନା ପରୀକ୍ଷଣ କରିବାକୁ ଅଛି ତାଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ପଦ୍ଧତି ଅନୁସରଣ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଉଚିତ, କାରଣ ଜୈବିକ ଓ ତେଜସ୍କ୍ରିୟ ପଦାର୍ଥଗୁଡିକର ନମୁନୀକାରଣରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ନମୁନୀକାରଣ ଓ ସଂରକ୍ଷଣ କୌଶଳ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ।

ଏହା ମଧ୍ୟ ମନେରଖିବା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଯେ , ନମୂନାରେ ସଂଗ୍ରହ ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ ମଧ୍ୟରେ ସମୟର ବ୍ୟବଧାନ ଯେତେ କମ ହେବ ଫଳାଫଳ ସେତିକି ଅଧିକ ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟ ହୋଇପାରିବ । ତାପମାତ୍ରା , ପିଏଚ ଏବଂ ଦ୍ରବୀଭୁତ ବାଷ୍ପଗୁଡିକ ଭଳି କେତେକ ପ୍ରାଚଳ ତୁରନ୍ତ ବିଶ୍ଳେଷଣ ଆବଶ୍ୟକ କରିଥାଏ । କାରଣ ସେଗୁଡିକ ସମୟ ସହିତ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ସବୁ ପ୍ରାଚଳଗୁଡିକୁ ନମୂନା ସଂଗ୍ରହ ପରେ ଯଥାଶୀଘ୍ର ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା କ୍ଷେତ୍ରମୁଣିଗୁଡିକ ଉପଲ୍ଲବ୍ଧ ହୋଇଥାଏ । କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଏଭଳି ସୁବିଧାଜନକ କିଟଗୁଡିକର ଉପଯୋଗ କରି ପ୍ରାଥମିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରାଯାଇପାରେ  ।

ଯେଉଁ କୂପଗୁଡିକରେ ଏକାଧିକ ଜଳଭାର କିମ୍ବା ଶିଳାସ୍ତର ବେଧ କରିଥାଏ  ସେଗୁଡିକର ନମୁନୀକାରଣ ସତର୍କତା ସହଜରେ କରାଯିବା ଉଚିତ , କାରଣ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜଳଭାର ବା ସ୍ତର ବିଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥର ଗାଢତାରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଯାଇପାରେ ।  ଏହି ସମସ୍ୟାକୁ ଏଡାଇବା ପାଇଁ ବିଶେଷ ନମୁନା ଉପଲ୍ଲବ୍ଧ କରାଯାଇଥାଏ ।  ଏବଂ ଏଥିପାଇଁ ଏକକ ସ୍ତରସମୂହରୁ ନମୁନା ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇପାରେ ।

ଭୂତଳଜଳ ଗୁଣ ତଥ୍ୟ ବ୍ୟାଖ୍ୟାୟତ

ଭୂତଳଜଳର ରାସାୟନିକ ଓ ଭୌତିକ ଗୁଣଗୁଡିକ ଏହାର ପୌରୀୟ, ବାଣିଜ୍ୟକ , ଶିଳ୍ପଭିତ୍ତିକ, କୃଷିଭିତ୍ତିକ ଓ ଘରୋଇ ଜଳଯୋଗାଣର ଉପଯୋଗୀତା ନିର୍ଧାରଣ କରିଥାନ୍ତି । ଭୂତଳଜଳର ରାସାୟନିକ ତଥ୍ୟ , ଶିଳାର ଭୂତାତ୍ଵିକ ଇତିହାସ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ସୂତ୍ର ହେବା ସହ ଭୂତଳଜଳ ପୁନଃଭରଣ, ନିଷ୍କାସନ, ଗତି ଓ ଭଣ୍ଡାରଣ ସମ୍ପର୍କିତ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।  ରାସାୟନିକ ତାପଗତୀୟ ର ନିୟମ, ରାସାୟନିକ ବିଶ୍ଳେଷଣର ବ୍ୟାଖ୍ୟାଯନ ତଥା ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ଵାରା ଭୂତଳଜଳ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷୀତ ରାସାୟନିକ ଗୁଣ ଲବ୍ଧ କରିଥାଏ, ତାକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବା ନିମନ୍ତେ ଏକ ଜଳର ମାନ ପରୀକ୍ଷା କରାଯିବାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି  , ଜଳର ବିଭିନ୍ନ ଭୂରାସାୟନିକ ଗୁଣ ଗୁଡିକ ବ୍ୟବହାରିକ ବିନିଯୋଗ ନିମନ୍ତେ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରିବା ଏବଂ ଲବଣାକ୍ତ ଜଳ ଅନୁପ୍ରବେଶ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରିବା,  କିମ୍ବା ବିଭିନ୍ନ କାରକ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା, ଯାହା ଉପରେ ଜଳର ରାସାୟନିକ ଗୁଣ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ   । ଜଳର ମାନ ପରୀକ୍ଷଣ ତଥ୍ୟ ଜଳର ରାସାୟନିକ ସଂରାଞ୍ଚନା ସହିତ ପ୍ରଦୂଷକ  ଓ ବିପର୍ଯ୍ୟୟକାରୀ ରସାୟନଗୁଡିକ ଉପସ୍ଥିତି ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଧାରଣ ଦେଇଥାଏ।

ଭୂରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅନୁଧ୍ୟାନ ଜଳର ଚରିତ୍ର ଜାଣିବା ପାଇଁ କରାଯାଇଥାଏ । ଭୂରାସାୟନିକ ଅନୁଧ୍ୟାନ ପ୍ରାୟତଃ ଏକ ବିଶ୍ଳେଷକ ଓ ବ୍ୟାଖ୍ୟାୟନ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିଥାଏ   ।

ଜଳକୁ ବିଭିନ୍ନ ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ନିମ୍ନମତେ ଚାରି ପ୍ରକାରର ଉପାୟ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରାଯାଇଥାଏ  ।

  • ଖଣିଜ ବିଲୟନ : ରଣୟନ ଓ ଧନାୟନଗୁଡିକର ଗାଢତା, ଉଭୟ ଉଭୟଙ୍କ ପ୍ରତିବଦଳରେ ।
  • ଜାରଣବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା : ମୌଳିକ ତତ୍ତ୍ଵଗୁଡିକର ଜାରଣ ଓ ବିଜାରଣ ର ଏକ ସୂଚକ ରୂପେ ।
  • ଆୟନ ବିନିମୟ: ବିଭିନ୍ନ ଋତୁରେ କ୍ୟାଲସିୟମ, ମାଗ୍ନେସିୟମ, ସେଡିୟମର ଗାଢତାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରେ ।
  • ଜଳଗୁଡିକର ମିଶ୍ରଣ : ଜଳ ପ୍ରକାରରେ ସଦ୍ୟ ଜଳରୁ ଲବଣାକ୍ତ ବା ପୁରୁଣା ଜଳ କୁ ପରିବର୍ତ୍ତନର ସୂଚନା ଦିଏ ।

ଭୂରାସାୟନିକ ଅନୁଧ୍ୟାନ ପ୍ରାୟତଃ ବିଶ୍ଲେଷିକ ତଥ୍ୟସମୂହର ସଂଶ୍ଳେଷଣ ଓ ବ୍ୟାଖ୍ୟାୟନ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିଥାଏ ।  ଜଳର ନମୁନୀକାରଣ ପରେ ପ୍ରାପ୍ତ ତଥ୍ୟଗୁଡିକ ଆପକ୍ଵ ହୋଇଥାଏ ।  ଏହି ତଥ୍ୟଗୁଡିକୁ ଜଳରେ ରହିଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଋଣାୟନ ଓ ଧନାୟନଗୁଡିକର ତୁଳନାତ୍ମକ ଅନୁଧ୍ୟାନ ପାଇଁ ଉପଯୋଗ କରାଯାଇପାରେ । ବିଶ୍ଳେଷଣଗୁଡିକୁ ଆନୁଷଙ୍ଗିକ ସୂଚନା ସହ ଗୋଟିଏ ସହିତ ଅନ୍ୟର ପାରସ୍ପରିକ ମେଲ କରାଯାଇଥାଏ । ସାଧାରଣ ଭାବରେ ଅନୁଧ୍ୟାନ ଗୁଡିକ ତଥ୍ୟଗୁଡିକର ପରିସଂଖ୍ୟାନ  ବିଶ୍ଳେଷଣ ଏବଂ ମାନଚିତ୍ର , ରେଖାନକ୍ସା ଓ ଗ୍ରାଫଗୁଡିକର ପ୍ରସ୍ତୁତି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିଥାଏ । ତଥ୍ୟ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରଥମ ସୋପାନ ହେଉଛି , ଉପଲ୍ଲବ୍ଧ ତଥ୍ୟଗୁଡିକର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣତା, ସଠିକତା ଓ ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟତାକୁ ନେଇ ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କରିବା।  ତାପରେ ଜଳ ବିଶ୍ଳେଷଣକୁ ସାଧାରଣତଃ ସାରଣୀ ରୂପରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରାଯାଇଥାଏ ।  ସାଧାରଣ ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିବା ଗ୍ରାଫୀୟ କୌଶଳଗୁଡିକ ହେଉଛି ସ୍ତମ୍ଭ ଗ୍ରାଫ, ବିକିରିତ ସଦିଶ, ଦୃଢ ବିନ୍ୟାସ, ବୃତ୍ତାକର ନକ୍ସା, ପାଇପର ତ୍ରିରୈଖିୟ ନକ୍ସା ଏବଂ ଡ୍ୟୁରୋଭ ନକ୍ସା ।

ଆକ୍ଵାକେମ

ହେଉଛି ଏକ ଲୋକପ୍ରିୟା ସଫଟୱେୟାର , ଯଦ୍ଵାରା ତଥ୍ୟରୁ ଜଳର ମାନ ବିଶ୍ଳେଷଣ ଓ ବ୍ୟାଖ୍ୟାୟନ କରାଯାଇଥାଏ   । ପାଇପର ନକ୍ସା ତଥ୍ୟର ବିଶ୍ଳେଷଣ ଓ ଉପସ୍ଥାପନା ପାଇଁ ଏହା ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ   ।  ଏହା ଜଳର ଋଣାୟାନ ଓ  ଧନାୟନର ଗାଢତାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସୂଚନା ଦେଇଥାଏ   ।  ଏହାଦ୍ଵାରା ଜଳ ସଦ୍ୟ ବା ଲବଣାକ୍ତ ଅଟେ କିମ୍ବା ଜଳର ପ୍ରକାରେରେ ଋତ୍ଵିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଛି ତାହା ସନ୍ଧାନ କରାଯାଇପାରେ  ।

ଭୂତଳଜଳର ମାନରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ :

ଭଣ୍ଡାରର ଶିଳାଗୁଡିକ ସହିତ ଦୀର୍ଘକାଳ ଧରି ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିବା ଯୋଗୁଁ ଭୂତଳଜଳରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଥାଏ  । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ , ଅଣ ଅପକ୍ଷୟିତ ଆଗ୍ନେୟଶିଳା ସ୍ତରୀୟଶିଳା ତୁଆଲାନରେ ଜଳରେ କମ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟାଇଥାଏ   । ଭୂତଳଜଳରେ କ୍ରମବଦ୍ଧନଶୀଳ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପୁନଃଭରଣ ବିନ୍ଦୁଠାରୁ ନିଷ୍କାସନ ବିନ୍ଦୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲକ୍ଷ କରାଯାଇଥାଏ  ।

ଭୂତଳଜଳର ରସାୟନ ଓ ଉପଯୋଗ   :

ଭୂତଳଜଳ ରସାୟନ ତଥ୍ୟର ବ୍ୟାଖ୍ୟା , ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ବିନିଯୋଗ ପାଇଁ ଜଳ ଉପଯୁକ୍ତ କି ନୁହେଁ , ତାହା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବା ପାଇଁ କରାଯାଇଥାଏ   ।  ବିନିଯୋଗ ପାଇଁ ଗ୍ରହଣୀୟ ମାନର ଯୋଗ୍ୟତା ଓ ଆଦର୍ଶ ଉପରେ ହା ନିର୍ଭର କରିଥାଏ   । କୃଷି ଶିଳ୍ପ , ପଶୁସମ୍ବଳ ଇତ୍ୟାଦି ପାଇଁ ଉପଯୋଗୀତା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣର ସ୍ଥିରୀକୃତ ମାନାଦର୍ଶ ରହିଛି   ।  ବିଭିନ୍ନ ମାନର ଭୂତଳଜଳ କୃଷି ଶିଳ୍ପ,  ପଶୁସମ୍ବଳ ସଦୃଶ ବିଭିନ୍ନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବିନିଯୋଗ କରାଯାଇପାରେ  ।

ଜଳ ନମୁନାଗୁଡିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ , ଗୋଟିଏ ଜଳଛୟା ଅଞ୍ଚଳ ମଧ୍ୟରେ କୃତ୍ରିମ ପୁନଃଭରଣ, କୃଷିଜନିତ ପ୍ରଦୂଷଣ, ଶିଳ୍ପଜନିତ ପ୍ରଦୂଷଣ, ଘରୋଇ ଜଳ ମାନ, ଜଳଭାର ବିଜାତିୟତା, ଭୂତଳଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ ଏବଂ ଲବଣାକ୍ତ ଅନୁପ୍ରବେଶ ପ୍ରଭାବ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସୂଚନା ଦେଇଥାଏ   ।  ଏହା ଜଳଛାୟା ପ୍ରକଳ୍ପ ଉତ୍ତମ ଯୋଜନାକାରଣ ଓ କାର୍ଯ୍ୟାନ୍ଵୟନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରେ ।

ଡ୍ୟୁରୋଭ ପ୍ଳଟ

ଡ୍ୟୁରୋଭ ନକ୍ସା ହେଉଛି ପାଇପର ନକ୍ସାର ବିକଳ୍ପ । ଏହା ସମସଂଯୋଜନବିଶିଷ୍ଟ ନମୁନାଗୁଡିକ ସୂଚିତ କରିବା ପାଇଁ ତଥ୍ୟ ବିନ୍ଦୁଗୁଡିକର ପୁଞ୍ଜ ଦର୍ଶାଇଥାଏ । ବହୁ ମାନୁନା ବର୍ଗ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଗୁଣ ଓ ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରକଟ କରିଥାଏ

ସମୟ ଅନୁକ୍ରମ ପ୍ଳଟ

ସମୟ ଅନୁକ୍ରମ ପ୍ଳଟ ବହୁ ପ୍ରାଚଳ କିମ୍ବା ବହୁ କେନ୍ଦ୍ର ପାଇଁ ଉପଯୋଗ କରାଯାଇପାରେ । ସମୟ ଅନୁକ୍ରମେ ଋଣାୟନ ଓ ଧନାୟନଗୁଡିକର ଗଧତା ଦର୍ଶାଇପାରେ । ଏହା ମଧ୍ୟ ବିଭିନ୍ନ କେନ୍ଦ୍ର ପାଇଁ ଋଣୟନ ଓ ଧନାୟନଗୁଡିକର  ଗାଢାତା ପରିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ଧାରଣା ଦେଇଥାନ୍ତି ।

ଦୃଢନକ୍ସା

ଚାରୋଟି ସମାନ୍ତର ଅନୁଭୂମିକ ଅକ୍ଷ ଏବଂ ଗୋଟିଏ ଉଲମ୍ବ ଅକ୍ଷ, ବିଶେଷତଃ ଅତିଶୟ ଖଣିଜକୃତ ମଣ୍ଡଳର ଭୂତଳଜଳଗୁଡିକ  ମଧ୍ୟରେ ତୁଳନା କରିବା ପାଇଁ ଉପଯୋଗୀ ହୋଇପାରେ । ନକ୍ସାର ଆକୃତି ବା ଢାଞ୍ଚା ଜଳ ସଂଯୋଜନର ସୂଚନା ଦେଇଥାଏ

ପାଇପ ନକ୍ସା

ପାଇପନକ୍ସା :

ଏହା ଦୁଇଟି ତ୍ରିଭୁଜ ନେଇ ଗଠିତ, ଗୋଟିଏ ଧନାୟନ ପାଇଁ ଏବଂ ଅନ୍ୟଟି ଋଣାୟନ ପାଇଁ । କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥିତ ହୀରକ ଆକୃତିର ଚିତ୍ର ଋଣାୟନ ଓ ଧନାୟନଗୁଡିକର ଆପେକ୍ଷିକ ଗାଢତା ସୁଚାଇଥାଏ । ଋଣାୟନ ଓ ଧନାୟନର ମୂଲ୍ୟ ଶତକଡା ରୂପେ ପ୍ଳଟ କରଯାଇଥାଏ ।

ସଂଗୃହିତ - ଫାଉଣ୍ଡେସନ ଫର ଇକୋଲୋଜିକାଲ ସିକ୍ୟୁରିଟି

Last Modified : 2/11/2020



© C–DAC.All content appearing on the vikaspedia portal is through collaborative effort of vikaspedia and its partners.We encourage you to use and share the content in a respectful and fair manner. Please leave all source links intact and adhere to applicable copyright and intellectual property guidelines and laws.
English to Hindi Transliterate